Aleksander Lubina: Hanek i oni (Mimry z mamrami) – cz. 18
Aleksander Lubina
Hanek i oni
(elwry, lebry, pamponie, soronie, hadziaje i barbary) – albo o moich przodkach i zadkach.
ilustracje: Grzegorz Chudy
30) Życie bez zadka albo przodka, bez przodka i zadka, to obrona i zastępstwo miłości i przyjaźni, erzac pełnego zrozumienia – to patrzenie na życie, na przyrodę, na rodzaj przez brudne, zamglone, rozbite szkło pomniejszające, to patrzenie ślepego na gwiazdy…
Widzisz baby jako święte, albo jako ladacznice. Wszędzie widzisz grzech. W sobie od tego grzechu nie poradzisz uciec, u innych go ścigosz. Chcesz honorów, bogactwa, uznania. Płacisz zdrowiem ciała, głowy, duszy. Niy wiysz, eli gardzić, eli zowiścić mundurom i ornatom.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Pyto sie bajtel tacika: Czamu w galotach jo mom sztyry knefle a Wy osiym. Bo jom wiynkszego ptoka – godo tacik bajtlowi. Bajtel gymba rozwar i pado: No, no, to wikary mo…
31) Nie widzą już swoich końców, bo brzuchy im urosły i wzrok osłabł, to straszą końcem, ale świata i ogniem piekielnym. Tak pismo czytajom, ino kaj to w piśmie jest? A kaj w ich życiu?
32) Koniec z pieprzeniem, to pieprzą od rzeczy. Najprościyj godać o tym, jak, kiej i z kim mosz sie kochać, onaczyć i dupczyć, to je tym, co nigdy tego nie robili, a nie robili, bo nie umiom, nie poradzom. A niy poradzom, bo niy miyli odwagi, bo coś z głowom, coś z przodkiem.
33) Zamiast uczyć się przykazania miłości i jego znaczenia, zamiast przykazanie miłości upowszechniać, to je uwięzili w nakazach zmyślonych, nakazach niezgodnych z naturą, w murach kamiennych i sercach zimnych. Całe swoje sumienie i całą wiarę uzasadniają kreacją i naturą – ino przodków i zadków niy.
34) Niy pamientajom przykazania miłości – zaczynajom o prawach i sumieniu. Praw downych nie znają, nie rozumieją ich – to sami nowe zaczęli pisać.
Dupy na ołtarze wsadzili w świątyniach wyznania nowego, co zamiast horyzonty na światy otworzyć, ograniczyło się do nadzoru nad perspektywą nóg rozłożonych.
35) Kiej niy poradzi chop z babom, to próbuje z drugim chopem. Ciepły brat wybiero szaty piykne, uniformy i tyj samyj płci towarzystwo. Rodziny niy mo.
Kiej już dewiat mo to za sobą – niy powiodło sie z babom albo i chopem, to czynsto sie za dzieci biere. Bo dzieci ciepła potrzabujom. Pedofil to niy pedagog, dzieci kocho szczyrze. Łatwo mu prawić kazania o wstrzemięźliwości. Leko mu wykłady głosić o dżenderze, o Indianerach, o Persach i Grekach. Leko sie godo z pustymi jajami, eli przyrodzeniem osłabłym. Starość nieradość. Żal za grzechami to niy pokuta, za grzych niy uczyni zadość.
36) Uproszczenie? To se wspomnij, coś myśloł, jakeś to widzioł, kiejś mioł 20, 30, 40 lot? Jakeś mioł lot dwadziyścia, to cie od tego myślynia rynka bolała. A terozki po siedemdziesiontce jak na zadki spozierosz i przodki? Jak na świyntości niytykalne, bo już ino możesz tak patrzyć? Boś jak eunuch, jak kastrat, jak teoretyk. A teoretyk i kastrat ino się wadzi, bo kożdy wiy jak, a żoden niy poradzi.
37) Fajnie jest sie przeblyc w te szaty strojne, w te mundury, ordery i baretki. Do garści buława i heja… Ino warkniesz, a oni tańcują, jako ty warczysz, ino mrugniesz, a oni już odgadujom, co byś chcioł. Nienawidzom cie, ale słuchajom. Roz, dwa, links, roz, dwa, rechts. I fana w góra, i fana z ryja… Nikt nic niy powie, bo jak by śmioł.
38) Fajnie jest się przeblyc w te szaty strojne, w te alby, ornaty i birety! Do garści pastorał.
Szykownie jest w ceremoniach uczestniczyć. To jest piykne. Piyknie, jak omki spoziyrajom, szepcom. Jak tym, że hierarchii zawiścisz ty, a ci pod tobom ciebie zawiszczom. Fajnie jest sie przeblyc w te szaty strojne, w mundur galowy, buty z cholewami wdziać, baretki przyszyć, ordery przypiąć, buławę w ręku lub plecaku trzymać. Za mundurem panny sznurem. Za sutanną… mus wdowom, zawitkom i pannom.
Ranga i hierarchia mają to do siebie, że i na ciebie przyjdzie czas i kolej.
39) Jakeś strzimoł, abo i niy strzimoł, w szatkach czornych, że 30, 40 albo 50 lot, toś oblykoł szkarłaty, mycka se sprawił szykowno i kij pasterski, coby na cie z podziwym lukali, klynkali przed tobom i pierściyń mamlali. W takim oblyczyniu godać żeś mógł, co ślina na język przyniesie – prawdy głosić zapisane i zmyślone, siać ziarno miłości i niynawiści, dzielić na lepszych i gorszych, mondrzyć sie w sprawach z tyj ziymi i nie z tyj ziymi – bo ludzie ani Pisma świętego ani encyklik nie czytają, bo to dla nich za trudne. Ciebie ludziska uwierzą, boś fajniście oblyczony i auto mosz wielgie. Kiej wto szaty mo bogate, to mondry je.
Farorzyki to rozumiom? Rozumiom, rozumiom! Rozumiom, keryndy cesta do Watykanu wiedzie i do kurii. Rozumiom, co szykownym autym gibko sie bydzie. To rozumiom. A co innego poradzom klarownie tuplikować? Styknie kazań posłuchać. Kto som niy rozumie, co prawi, tyn straszy i rozkazy wydaje zamiast rozmawiać i słuchać cierpliwie i tłumaczyć. Żeby pedzieć, co sie chce rzec, najpierw trza rozumieć, co sie słyszy i czyto.
Ciynszko słyszeć skuli szumu motoru i bicia dzwonu na krzty, wesela i pogrzeby, niy leko czytać, kiej oczy ino okrągłych zwyczajne: sum, słówek i sztuk.
Łosprawioł Antek Franckowi: U nos we wsi zgoda je. Katoliki majom farorza, protestanty pastora, Żydy rabina. Farorz, pastor i rabin sie znajom. Jedyn drugiymu na bzdury niy robi, co jakiś czos piwo wypijom i sznapsa przi kartach – bo jak to osoby duchowne, radzi karty rozdajom i bierom. Po robocie ekskursyje robiom na kołach. A że za wsiom sztauwajery som to tam jadom i tam pływajom. Zwiedziały się dziołchy i szczigi polazły poślipić. Duchowne nago pływiom – dziołchy w chabaziach uciecha majom. Kiej duchowne z wody we trzech wyleźli, to dziołchy maszketne w śmiych i pisk. Rabin i pastor wartko przyrodzynia rynkami zakryli – ksiodz niy przyrodzynie ino gymba zasłonił. Żodyn niy chcioł, co by jako parafianka oboczyła, czego jeszcze niy widziała.
40) Dobrze mieć szrank z ciuszkami, a w nim: humerał, alba, komża, cingulum, orarium, ornat, dalmatyka, biret, dystynktorium, mitra, piuska, pierścień, pastorał, pektorał, paliusz, mucet, racjonał, mantolet. Tyla tego trza naubierać, żeby cie szanowali? Niy styknie żyć zgodnie z przykazaniem miłości. Świecić dobrym przykładem! Przykładem wziętym z Ewangelii? Są przekonani, że tak żyją. Wszyscy, czy niewielu?
Ludzie godajom: Jak ci jeden prawi, że nie świecisz przykładem, to możesz to zlekceważyć. Jak dwóch ci to powie, to rozważ, czy aby nie żyjesz źle. A jak ci trzech mówi – to uczyń żal za grzechy, wyspowiadej się, odprow pokuta i zacznij godne życie.
41) Brzydko brzmi, ale zdaniem wielu hanysów wyraża istotę sąsiedztwa śląsko-polskiego: Czego nie można zdupczyć, to sie do spierdolić.
Tak zrobią sami Ślązacy ze Śląskiem. Z Śląskiem Górnym. I nie trza tukej elwrów, lebrów, pamponi, soroni, hadziajów. Barbarów też nie. Zarozumiałe Hanysy zrobią to sami, bez niczyjej pomocy.
Mają w tym wprawę: W Powstaniach loli się ze sobom, miyndzy sobom, o swoje, po Powstaniach ci po polskiej stronie założyli dwa związki powstańcze – jedyn był za Warszawą, drugi za Wiyrchnim Ślonskiym.
We 1939 opcja pro witała Wehrmacht kwiotkami a opcja contra do Wehrmachtu szczylała, po drugiej wielkiej wojnie czyńść poszła do lagrów na Śląsku, czyńść do lagrów w Rosji.
Po 1990 przezywajom sie od szlyjsierów, ślązakowców i jeszcze gorzyj. Dycki som niynawistne, niy idom razym. Hanys Hanysowi niy pomoge skuli tego, co je Hanysym. Utropa i gańba ize takimi pofyrtanymi łoszkliwcami.
42) Chcesz spać nocą, musisz spieszyć z pomocą. Najpierw pomóż samemu sobie. Pomoc w opanowaniu języka polskiego, w wypowiadaniu myśli, a więc w ćwiczeniu się w myśleniu. Pomoc w słuchaniu, żeby rozumieli, co słyszą. Pomoc w szczerej rozmowie bez sztuczek. Pomoc w czytaniu ze zrozumieniem – w szukaniu prawdy, złotego środka.
Pomoc w ćwiczeniu spostrzegania, żeby widzieli, jaki jest ten świat, a nie żeby ten świat gwałcili tak długo, aż będzie podobny do nich samych.
Jakeś niy pochytoł, to bier się za wice i bery, moc w nich nauki mondryj.
Spytoł sie Francek Antka przi piwie – Dejmy na to, co trefisz jako frelka, kero niy je ideałym, nale jom pokochosz. Zrobia tak, coby to zmiynić. Poradza to zmiynić – Francek na to. Baby sie niy do zmiynić, chobyś pszoł nade żiwobycie – zapar sie Antek. Pokudłacioł Francek kamratowi wosy na gowie, śmieje się i pado: Mosz recht Antku, mosz recht, baby możno niy poradza zmiynić, nale dyć marzynia to bych spróbowoł.
43) Pomagać należy z miłości, bo co robisz z miłości, to zmierza do doskonałości.
Hanysy zaś, a tyż elwry, lebry, pamponie, soronie i hadziaje pomocy tyj potrzabujom, bo jak oni sie nie zmieniom na dobre, to zmieniom twoja miłość w nienawiść. Cały świat zmieniom w jedno wielko kupa marasu woniającego nienawiściom i śmierciom.
Nic to niy do? Boś som?
No to ci coś rzekna:
Trefił zaś tyn istny Antek tego pofyrtańca Francka: Widziołch, jakeś fana na fynsterbrecie zawiesioł. Ty to musisz przać tymu hajmatowi. Na to mu Francek wartko: A no, musza!
44) Niy tak downo tymu patrza, a bajtel stoi na placu kole klopsztangi i w niebo dmucho. Wciongo powietrze i dmucho. Wciongo powietrze i dmucho. Wciongo powietrze i dmucho.
Stanoł żech i pytom: „Co ty smarku wyrobiosz?”
„Chmury rozganiom.”
„Co?”
„Chmury rozganiom, bo sie zaciongo. Czorno sie robi. Burza idzie!”
I dalyj wciongo powietrze i dmucho. Wciongo powietrze i dmucho. Wciongo i dmucho.
Godom do niygo: „Za słabyś! Za małyś! Za smarkaty! Co ty se myślisz? Chmury rozgonisz? Za słabyś, gupieloku!”
A on mi na to: „Możech i smark, może i słaby gupielok, ale kożdy niych robi, co poradzi!”
Hanek zrobioł, co poradzioł – ziarno sioł i zboże żniwowoł: żyto i pszenica na chleb, owies do swych koni rasy śląskiej, kosił łąki, siano suszył i zbierał ziół kosze pełne. Warzywnik pielęgnował: moriby, pyjtersilki, blumkole, oberiby, tomaty. Sad uprawiał: kosztele i bergamotki. Zapasy na zimę robił: kapusta kwasioł i ogórki, miynso wyndzone, miynso we krauzach, kartofle kopcpwoł, cykoryja. O oblycynie dboł: szaket, galoty, westa, spodnioki, hymd, tresek i batki, fuzekle i szczewiki. Taki był ten Hanek – pomyślalem i odłożyłem na stół karty przeczytane.
Usłyszałem dzwonek u drzwi, krótki, powiedziałbym: dyskretny. Po dłuższej pauzie rozległ się drugi – bardziej zdecydowany, po chwili trzeci. Przed czwartym dzwonkiem, po przejściu długiego korytarza, zdążyłem dobiec do drzwi. Uchyliłem je i zdębiałem.
Usłyszałem: Dzień dobry i ponowne: Dzień dobry. Dzień dobry – odpowiedziałem. Pani… Nie, nie – kobieta z dzieckiem na mój zapraszający gest weszli do korytarza. Zapraszam, proszę. Drogę Pani zna. Tak, tak – znam. Przechodząc obok wieszaka zdjęła chłopcu kurteczkę, zawiesiła na haku. Rozpięła czarny płaszczyk, poczekała, aż go złapię przy kołnierzu, wysunęła się z niego bardzo zgrabnie.
Przyklęknęła na jednym kolanie i rozwiązawszy uprzednio sznurowadełka starannie związane na dwie kokardki, zdjęła chłopcu lewy bucik a następnie prawy. Wstała, z kieszeni kurteczki wyjęła papucie, podała je chłopcu. Ten je wprawnie założył. Klasnął w dłonie, podskoczył i wyciągnął rękę w kierunku matki. Podała mu chusteczkę. Wyczyścił nos i oddał chusteczkę. Wrzuciła ją do kosza na śmieci przy drzwiach do jadalni. Pochyliła się i zdjęła kozaczki. Sięgnęła pod szafę i wydobyła ciepłe bambosze. Wdziała je i skierowała się do kuchni. Zrobię herbaty.
Znalazł Pan w szafie zapiski Hankowe? Znalazłem. Czytam od dłuższej chwili. Właśnie skończyłem. A jego felietony spod telewizora? Felietony? Pisał dla gazet. Hanek pisał dla gazet? Leżą pod telewizorem. Karolek pójdzie z Panem, proszę mu włączyć National Geografic albo History, ale proszę po angielsku – to mu wolno oglądać. Karol sobie poogląda, potem go z tego odpytam. Pan w tym czasie niech przeczyta Hankowe felietony. Pani mnie potem odpyta – próbowałem zażartować bez przekonania. Zastanowię się – uśmiechnęła się. Mamy czas. Jest o czym pogadać. Teraz zaparzę herbatę. To chwilę potrwa. Złapałem synka za rękę. Wyrwał się. Podbiegł do stołu, dopadł do pilota, rozsiadł się w Hankowym fotelu i włączył telewizor. Z telewizorowej szafki zabrałem segregator opisany jako: Opublikowane. Rozglądałem się chwilę, gdzie usiąść. Zasłaniasz – syknął chłopiec. Zrobiłem dwa kroki, usiadłem po drugiej stronie stołu w „moim” fotelu. Sporo tego. Uporządkowane, w plastikowych koszulkach oklejonych kolorowymi paskami papieru z umieszczonymi na nich datach.
Przeczytam ostatnie:
Hankowe korepetycje.
Górnoślązacy są Górnoślązakami, obywatelami polskimi, ale nie Polakami. Dlaczego? Bo są Górnoślązakami. Tak oświadczyli w spisie powszechnym. Sami dobrze wiedzą, kim są. To fakt. Tak jak Ukraińcy wbrew edyktom carskim chcieli być Ukraińcami, bo nimi byli.
Po co obrażać Górnoślązaków? Po co pouczać Górnoślązaków? Kto to robi, ten błądzi.
Im więcej poniżania, tym więcej oporu. To się już raz stało. Ślązacy nie są ukrytą opcją niemiecką.
Po co obrażać Górnoślązaków? Lepiej dać dobry przykład, ale z tym gorzej…
A teraz kilka zdań polemicznych, być może są to argumenty.
Terytorium Śląska, w tym Śląska Górnego, znajdowało się poza państwem polskim przez około sześć wieków. W tym czasie mieszkańcy Śląska nie mieli wielkiego udziału w wiktoriach polskich i polskich porażkach.
Ślązacy, w tym Górnoślązacy, nie dali świadectwa bohaterstwa w bitwie pod Legnicą, nie walczyli po stronie wojsk Jagiełły w bitwie pod Grunwaldem, nie brali udziału w wyprawie wiedeńskiej, nie zawinili rozbiorów, nie walczyli po stronie Napoleona. Wojska (górno)śląskie wycofały się spod Legnicy, walczyły przeciwko Jagielle nie tylko pod Grunwaldem, pokonały Napoleona pod Lipskiem. Tyle o kilku bataliach Ślązaków i Górnoślązaków. Kto nie wierzy, ten niech dokładnie obejrzy ryciny i obrazy z tych bitw – w tym Bitwę pod Grunwaldem Jana Matejki.
Ślązacy, w tym Górnoślązacy, nie blokowali rozwoju przemysłowego Polski od czasów Stanisława Augusta do 1918. Ślązacy, w tym Górnoślązacy, od wieków średnich budowali swój przemysł i swoje rolnictwo. Kultura przemysłowa i rolna kształtowały zarówno elity tego regionu jak i prostych ludzi. Było mniej szlachty i więcej wolnych gwarków, którzy umieli dbać o swoją pracę i jej efekty, co skutkowało bogactwem tego regionu.
Świadczy o tym poemat Roździeńskiego Officina ferraria, abo huta i warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego z 1612 – ryciny ilustrujące ten utwór są niepodważalnym dokumentem bogactwa ziemi śląskiej i kunsztu gwarków oraz kuźników. Świadczą o tym zapiski w Juliana Ursyna Niemcewicza z Podróży do Wielkopolski i Śląska z 1821. Pisze Johann Wolfgang Goethego: „Wielce interesująca to kraina, ten Śląsk” – w liście do Johanna Herdera, podczas podróży po Śląsku w 1790 r.
W Tarnowskich Górach książę poetów zostawił wierszyk: „Z dala od ludzi wykształconych, na końcu świata, kto wam pomaga skarby odkrywać i je szczęśliwie do światła podnosić? Tylko rozum i uczciwość, tylko te dwa klucze prowadzą do każdego skarbu, który ziemia kryje” Tylko rozum i uczciwość.
Żeby zbudować kościoły gotyckie i rozwinąć koleje żelazne, trzeba to zrobić trzeba w s p ó ł p r a c o w a ć. Umiejętność współpracy dla dobra ogółu jest istotną cechą narodową. Tak to widział m.in. Cyprian Kamil Norwid.
O skutkach polonizacji pisała Maria Dąbrowska.
Jeszcze chwila, właśnie odlałam pierwsze parzenie. Tak lubię, tak się nauczyłam – dobiegło z kuchni.
Też tak parzę, odlewam kilka razy – powiedziałem głośno – zwracając się w kierunku otwartych drzwi kuchennych i wróciłem do czytania.
Patrząc na mapę obecnej Rzeczpospolitej widać, że gęstość zabytków gotyckich i gęstość szlaków kolejowych jest wyższa na terytorium Śląska, w tym Śląska Górnego, niż na innych obszarach obecnej Rzeczpospolitej. Bogactwo jest pochodną cech narodowych, bo bogactwa naturalne są według mapy obecnej Rzeczpospolitej rozdzielone równo. Tylko czerpać, a tego trzeba się uczyć przez wieki.
Ślązacy nie są grupą etniczną? No cóż! Ślązacy nie są narodem? Zostawmy ten problem. A Polacy są narodem?
Rey był Arianinem. Wieszcz jeden z Litwy, drugi ma babcię Ormiankę. Literatura polskojęzyczna bez Żydów, to w XX wieku literatura na przykład bez Bruno Schulza, Juliana Tuwima, Jana Brzechwy czy Bolesława Leśmiana, Janusza Korczaka, Stanisława Lema. Szopen (nazwisko właściwe: Chopin) ma ojca Francuza, nauczycieli Czecha i Niemca. Matejko to też chyba Czech. Oskar Kolberg…
Najwięksi władcy to Kazimierz Odnowiciel (na czele 500 niemieckich zbrojnych w sojuszu z Rusią przywraca blask Koronie), Madziar Stefan Batory oraz Litwin Piłsudski zapisują się na trwałe na kartach historii.
Miasta w Polsce powstały na prawie niemieckim (magdeburskim), burmistrz to Bürgermeister, ratusz to Rathaus, rynek to Ring).
Największe miasta nad Odrą i Wisłą były w Hanzie, w związku wolnych miast dbających o własne bezpieczeństwo i prawa, czyli o własny dostatek.
Banki to Fukierowie, handel to Fukierowie, druk to Wietorowie. Wawel zdobił Dürer, najsłynniejszy rzeźbiarz to Veit Stoβ z Norymbergii. Kopernikowie pochodzili ze wsi Koperniki na Górnym Śląsku. Pierwszy poemat przemysłowy na początku wieku siedemnastego napisał Brusek (Roździeński) z okolic Katowic, a najważniejszym kompozytorem baroku był Gorczyca (Gorczycki) z okolic Bytomia.
Przemysł i koleje budowali Niemcy, Szkoci, Włosi… rolnictwo cystersi, ewangelicy i Olendrowie…
Królem strzelców ligi jest Ernest Pohl, piłkarzem wszechczasów Ernst Wilimowski, pierwszą bramkę podczas mistrzostw świata we Francji 1938 strzelił Friedrich Egon Scherfke z Poznania, a legendarnymi mistrzami olimpijskim są Egon Franke, Reinhold Sidło, Josef Schmidt.
Ślązacy nie są ukrytą opcją niemiecką. Język polski to odmiana języka śląskiego. Pierwsze zdanie przypisywane językowi polskiemu zachowane zostało w Henrykowie na Śląsku i jest to zdanie po śląsku lub czesku.
Litwini, Białorusini, Ukraińcy nie tęsknią za powrotem do Macierzy, a Ślązacy (podarunek po 1945) niezbyt są zachwyceni centralistycznym, jednonarodowym, archaicznym państwem grupki wybranych…
W drzwiach pojawiła się… no właśnie kto? Przyniosła chłopcu kubek z ciepłym kakao. Proszę, przestudziłam, nie oparzysz się. Nie rozlej proszę, tu masz talerzyk. Spojrzała na mnie jantarowymi oczyma zdobionymi długimi rzęsami i podkreślonymi delikatną kreską cienia na powiekach. My musimy poczekać. Na co ma Pan ochotę? Są resztki chleba, trochę czerstwy, zrobię grzanki. Dobrze, dziękuję. O tych felietonach nie wiedziałem. Proszę czytać – wracam do kuchni.
Ślązacy i Ślązaczki w swojej masie to istny cyrk… Wywyższają się nad Polaków, zarzucając im wywyższanie się. Zarzucają Polakom nacjonalizm, a sami publikują zdjęcia Wehrmachtu radośnie witanego na Śląsku i szczycą się ojcami oraz dziadkami w tej zbrodniczej formacji. Fakt, niewielu poszło na ochotnika – ale szczycić się tym?
Mają pretensje do Polaków o nieznajomość Śląska, a sami go nie znają – Polski też nie znają. Mówią o polskich przywarach, a sami są skłóceni i nieskuteczni. Łaszą się do Polaków, prosząc ich o uznanie swych racji, a nie potrafią przekonać o swoich racjach – ani wrogów, ani przyjaciół.
Wypominają posłom ich stanowiska, a sami ich wybierają. Wystarczy ubrać koszulkę z napisem Ich bin Oberschlesier i hop jesteś posłem, który zdejmuje tę koszulkę zaraz na progu Sejmu. Wystarczy być regionalistą od siedmiu boleści i hop jesteś posłem i posłanką, a potem stajesz się antyregionalistą i opowiadasz głupoty w telewizji.
Ślązacy i Ślązaczki jeszcze nie zestawili listy Ślązaków i Ślązaczek, których dorobek należy znać. Walczą o nauczanie regionalne, o którym sami nie mają zielonego pojęcia. Walczą o nauczanie języka śląskiego – a o glottodydaktyce słyszeli wyłącznie podczas teleturniejów i czytali jedynie w krzyżówkach.
Ślązacy i Ślązaczki jeszcze nie zestawili listy Ślązaków i Ślązaczek, którzy byli Ślązakami i Ślązaczkami do czasu odniesienia własnych korzyści. Nie poprosili ich o wyjaśnienie swego przekupnego stanowiska. Wielu Ślązaków sprzeniewierzyło się wobec swoich ziomków. Ślązacy i Ślązaczki jeszcze nie zestawili listy Ślązaków, którzy przeczą śląskiemu etosowi i dają przykłady wszelkiej głupoty.
Cały Hanek, ta jego polemiczność, ta bezkompromisowość i tak ładnie napisane po polsku. To się musieli dziwić. Ciekawe, kto przeczytał, skoro i dla mnie to pierwszyzna. Pisać można wiele, zmienia to niewiele.
Jak Pani na imię? – krzyknąłem w stronę kuchni. Iga. Ładnie? Malec wydął usta, prychnął i wyszeptał: Jad-wi-ga, Jad-wi-ga. Ładnie, ładnie, po naszemu Hedwiżka – odpowiedziałem. Malec spojrzał na mnie: Dla ciebie Jadwiga. Ok, dla mnie Jadwiga.
Iga dla kogo? Dla nikogo. A Hedwiżka dla kogo? Co cię to obchodzi? Nie dawałem za wygraną: Hedwiżka dla dziadka? Dla jakiego dziadka? Dziady są pod kościołem – warknął malec. Niech mu Pan da spokój. Bywa opryskliwy. Przyniosę herbatę i grzanki to opowiem. Niech Pan czyta. Felietony ja zabieram.
Ślązacy i Ślązaczki wyzywają, przeklinają i obrażają innych nie tylko w postach – chociaż przeklinanie wśród Ślązaków to grzech poważny. Ślązacy i Ślązaczki w swojej masie są na etapie zdziwienia rozmiarami kłamstwa i przemilczeń w swojej sprawie, są zaszokowani głupotą i nienawiścią – odpowiadają często głupio i agresywnie, ale na ile ich znam, to będą się uczyć, oj będą się uczyć i nauczą się rozmawiać
i uzasadniać swoje racje. Nie przeszkodzą w tym zaprzańcy w mediach, w ławach takich czy owakich. Nie każdy mieszkaniec Górnego Śląska jest Ślązakiem lub Schlesierem – i być nim nie musi, ale jeżeli tu chce wprowadzać swoje, inne niż śląskie porządki, to na globie ziemskim jest wiele miejsc, gdzie może głosić swoje teorie i je realizować – a tu niech nie wciska kitu.
18 czerwca 1999 Gliwice – „Widać, że Ślązak cierpliwy i twardy” – Święty Jan Paweł II w czasie swej wizyty w tym mieście. W 25-lecie pontyfikatu ojca świętego Papież mówił: „I modlę się za Śląsk, bo wiem, jak wiele problemów nęka ten region i jak wielu cierpi tam niedostatek pracy i chleba. Ufam, że z Bożą pomocą rychło uda się wyjść naprzeciw potrzebom ludzi ciężkiej pracy. Z serca błogosławię wam
i waszym najbliższym. Szczęść, Boże!”.
Chleba momy doś – pedzioł Hanek, ino dzielić sie nim trza po bożymu. Roboty je moc, ino dejcie nom robić po naszymu – godoł Hanek.
Tak mi się przypomniało w fotelu, za stołem, w domu Hankowym, w pokoju nad piekarnią, gdzie w Hankowym fotelu siedział zapatrzony w ekran telewizora mały gizd o mimice bogatej. Co tam z tego rozumiesz? – zapytałem szkuta. Co Pana to obchodzi, z obcymi nie rozmawiam – usłyszałem w odpowiedzi. Obcy nie mają kluczy do domu, obcy się włamują – skontrowałem. Spojrzał na mnie z politowaniem: Kiepsko Pan zna historię, za mało Pan czyta i podróżuje. Zatkało mnie. Czyżby ten fotel, na którym siedzi ten bajtel dawał moc rozumowania i klarowność sądu? Genius zeseli? Spojrzałem w te bezczelne ślypia najducha i godom: Trochę podróżowałem, trochę czytałem, miałem dobrego nauczyciela. Książek i map będę miał od dziś więcej. Jutro przyjedzie samochód i przewiezie te tu do mnie do mojego domu? Pożyjemy, zobaczymy – dobitnie powiedział chłopiec, ściągając sweter przez głowę. Ciepło tu – dodał – pożiwiom, uwidim. Ty mądrala jesteś – poinformowałem mojego rozmówcę. No – odpowiedział krótko – też miałem dobrego nauczyciela. Zatkało mnie kolejny raz.
Ślązacy i Ślązaczki są otwarci na wielokulturowość – i także na tę, którą tu urzeczywistnia się od 1945, ale nie podoba mi się, że Ślązacy i Ślązaczki są przymuszani do aprobowania obcości i wyrzekania się swojskości.
Obok Ferdinanda de Saussure jednym tchem jako ojciec językoznawstwa wymieniany jest Jan Niecisław Ignacy Baudouin de Courtenay (urodzony 13 marca 1845 w Radzyminie, zmarł 3 listopada 1929 w Warszawie), polski językoznawca, uznawany za jednego z najwybitniejszych w historii tej dyscypliny.
Ten warszawski językoznawca i kandydat na prezydenta II RP Jan Niecisław Ignacy Baudouin de Courtenay, wydalony z Austro-Węgier za dowodzenie odrębności języka słowackiego i uwięziony w Rosji za potwierdzanie odrębności języka ukraińskiego, spotkał się w ojczystej Polsce z obstrukcją za stwierdzenie językowej i narodowościowej odrębności Kaszubów, Ślązaków i Białorusinów od Polaków. Baudouin de Courtenay pochodził z francuskiego rodu arystokratycznego, którego protoplastą był Piotr – najmłodszy z synów króla Ludwika VI Grubego. Jeden z przodków Baudouina de Courtenay przybył do Polski i został pułkownikiem gwardii cudzoziemskiej na dworze Augusta II Mocnego. Ojciec, Aleksander, był geometrą w Radzyminie. W latach 1862–1866 Baudouin de Courtenay studiował w warszawskiej Szkole Głównej, uzyskując stopień magistra nauk historyczno-filologicznych. W latach 1866–1868 jako stypendysta rosyjskiego ministerstwa oświaty pogłębiał studia za granicą w Pradze, Jenie i Berlinie. W 1870 w Lipsku pracą O języku staropolskim sprzed wieku XIV obronił doktorat z filologii. W 1875 został profesorem Uniwersytetu Kazańskiego, a pomiędzy 1883 i 1893 w Dorpacie. W latach 1893–1900 był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kontraktu nie przedłużono mu w wyniku nacisku władz austriackich i węgierskich, które uznały, że w swoich pracach propaguje panslawizm, stanowiący potencjalne zagrożenie dla monarchii cesarsko-królewskiej. Był członkiem zawiązanego w 1916 roku w Petersburgu Koła Przyjaciół Niepodległości Polski. Następnie do 1918 wykładał na Uniwersytecie Petersburskim.
W 1915 trzy miesiące spędził w carskim więzieniu za opublikowanie broszury Nacijonalnyj i tierritorialnyj priznak w awtonomii (Национальный и терpиториальный признак в автономии).
Od 1918 był profesorem językoznawstwa na Uniwersytecie Warszawskim. Był członkiem Akademii Umiejętności w Krakowie.
Według Normana Daviesa, Baudouin de Courtenay był jednym z najbardziej nietuzinkowych polskich myślicieli na przełomie XIX i XX wieku. Davies pisze: Był pacyfistą, zwolennikiem walki o ochronę środowiska, feministą, bojownikiem o postęp w dziedzinie edukacji i wolnomyślicielem, występował także przeciwko większości konwencji społecznych i umysłowych, jakie panowały w jego czasach.
Jako badacz dialektów słowiańskich używanych przez Ślązaków, Serbów i Słoweńców uważał, że nacjonalizm stanowi zagrożenie dla tożsamości kulturalnej jednostek w równym stopniu co mocarstwa imperialne. Z tego powodu był krytykowany przez polskich narodowców.
Wygłaszając w 1918 roku mowę inauguracyjną po objęciu profesury honoris causa na Uniwersytecie Warszawskim, zasłynął twierdzeniem, że Polska została wskrzeszona z martwych nie po to, aby powiększyć liczbę „imperialistycznych państw-hien”.
