A. Lubina: Ocenianie a kompetencje kluczowe w szkole
Zapraszam do niewielkiego tekstu, ale za to z linkami do informacji, które ten tekst uzupełniają.
Trudno sobie wyobrazić szkołę bez wystawiania ocen i świadectw oraz dyplomów, bez kartkówek, klasówek, sprawdzianów i egzaminów.
Istnieją jednak obszary bardzo istotne dla doskonalenia się człowieka – ucznia, studenta, osób dorosłych, które trudno ocenić. Być może dlatego szkoła ignoruje te obszary. A skoro ignoruje je szkoła, to i uczniowie, studenci i dorośli lekceważą je przez całe życie szkolne i pozaszkolne.
Myślę tu przede wszystkim o kompetencjach kluczowych, o europejskich Kompetencjach Kluczowych (European Key Skills). https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1223
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Państwo polskie zobowiązało się do ich „wprowadzania”, jednak czytający ten tekst sam dopiero oceni realizację tego zobowiązania.
Wpisane w podstawę programową (program nauczania) szkół w Rzeczypospolitej zostały następujące kompetencje kluczowe:
- porozumiewanie się w języku ojczystym
- porozumiewanie się w językach obcych
- kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne
- kompetencje informatyczne
- umiejętność uczenia się
- kompetencje społeczne i obywatelskie
- inicjatywność i przedsiębiorczość
Po wyliczeniu tych kompetencji nauczyciele najczęściej twierdzą: Ależ my to robimy. To ulubione zdanie nauczycieli: Ależ my to robimy.
Kiedy jednak przeczytamy opisową definicję tych kompetencji to wątpliwości narastają:
- porozumiewanie się w języku ojczystym– zdolność wyrażania i interpretowania pojęć, myśli, uczuć, faktów i opinii w mowie i piśmie (rozumienie ze słuchu, mówienie, czytanie i pisanie) oraz językowej interakcji w odpowiedniej i kreatywnej formie w pełnym zakresie kontekstów społecznych i kulturowych – w edukacji i szkoleniu, pracy, domu i czasie wolnym,
- porozumiewanie się w językach obcych– zdolność do rozumienia, wyrażania i interpretowania pojęć, myśli, uczuć, faktów i opinii w mowie i piśmie (rozumienie ze słuchu, mówienie, czytanie i pisanie) w odpowiednim zakresie kontekstów społecznych i kulturalnych (w edukacji i szkoleniu, pracy, domu i czasie wolnym) w zależności od chęci lub potrzeb danej osoby. Porozumiewanie się w obcych językach wymaga również takich umiejętności, jak mediacja i rozumienie różnic kulturowych. Stopień opanowania języka przez daną osobę może być różny w przypadku czterech kompetencji językowych (rozumienie ze słuchu, mówienie, czytanie i pisanie) i poszczególnych języków oraz zależny od społecznego i kulturowego kontekstu osobistego, otoczenia oraz potrzeb lub zainteresowań danej osoby,
- kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne. Te pierwsze obejmują umiejętność rozwijania i wykorzystywania myślenia matematycznego w celu rozwiązywania problemów wynikających z codziennych sytuacji. Istotne są zarówno proces i czynność, jak i wiedza, przy czym podstawę stanowi należyte opanowanie umiejętności liczenia. Kompetencje matematyczne obejmują – w różnym stopniu – zdolność i chęć wykorzystywania matematycznych sposobów myślenia (myślenie logiczne i przestrzenne) oraz prezentacji (wzory, modele, konstrukty, wykresy, tabele). Te drugie odnoszą się do zdolności i chęci wykorzystywania istniejącego zasobu wiedzy i metodologii do wyjaśniania świata przyrody, w celu formułowania pytań i wyciągania wniosków opartych na dowodach. Za kompetencje techniczne uznaje się stosowanie tej wiedzy i metodologii w odpowiedzi na postrzegane potrzeby lub pragnienia ludzi. Kompetencje w zakresie nauki i techniki obejmują rozumienie zmian powodowanych przez działalność ludzką oraz odpowiedzialność poszczególnych obywateli,
- kompetencje informatyczne– obejmują umiejętne i krytyczne wykorzy-stywanie technologii społeczeństwa informacyjnego (TSI) w pracy, rozrywce i porozumiewaniu się. Opierają się one na podstawowych umiejętnościach w zakresie technik informatycznych i komputerowych: wykorzystywania komputerów do uzyskiwania, oceny, przechowywania, tworzenia, prezentowania i wymiany informacji oraz do porozumiewania się i uczestnictwa w sieciach współpracy za pośrednictwem Internetu,
- umiejętność uczenia sięto zdolność konsekwentnego i wytrwałego uczenia się, organizowania własnego procesu uczenia się, w tym poprzez efektywne zarządzanie czasem i informacjami, zarówno indywidualnie, jak i w grupach. Kompetencja ta obejmuje świadomość własnego procesu uczenia się i potrzeb w tym zakresie, identyfikowanie dostępnych możliwości oraz zdolność pokonywania przeszkód.. Kompetencja ta oznacza nabywanie, przetwarzanie i przyswajanie nowej wiedzy i umiejętności, a także poszukiwanie i korzystanie ze wskazówek. Umiejętność uczenia się pozwala osobom nabyć umiejętność korzystania z wcześniejszych doświadczeń w uczeniu się i ogólnych doświadczeń życiowych, w celu wykorzystywania i stosowania wiedzy i umiejętności w różnorodnych kontekstach – w domu, w pracy, a także w edukacji i szkoleniu. Kluczowymi czynnikami w rozwinięciu tej kompetencji u danej osoby są motywacja i wiara we własne możliwości,
- kompetencje społeczne i obywatelskie– to kompetencje osobowe, interpersonalne i międzykulturowe obejmujące pełny zakres zachowań przygotowujących osoby do skutecznego i konstruktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym (szczególnie w społeczeństwach charakteryzujących się coraz większą różnorodnością, a także rozwiązywania konfliktów w razie potrzeby). Kompetencje te przygotowują do pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, w oparciu o znajomość pojęć i struktur społecznych, poczuwanie się do aktywnego i demokratycznego uczestnictwa,
- inicjatywność i przedsiębiorczośćoznaczają zdolność osoby do realizowania swoich pomysłów. Obejmują one kreatywność, innowacyjność i podejmowanie ryzyka, a także zdolność do planowania przedsięwzięć i prowadzenia ich dla osiągnięcia zamierzonych celów. Stanowią one wsparcie dla indywidualnych osób, nie tylko w ich codziennym życiu prywatnym i społecznym, ale także w ich miejscu pracy. Pomagają im uzyskać świadomość kontekstu ich pracy i zdolność wykorzystywania szans. Są podstawą bardziej konkretnych umiejętności i wiedzy potrzebnych tym, którzy podejmują przedsięwzięcia o charakterze społecznym lub handlowym. Powinny obejmować świadomość wartości etycznych i promować dobre zarządzanie,
- świadomość i ekspresja kulturalnato docenianie znaczenia twórczego wyrażania idei, doświadczeń i uczuć za pośrednictwem szeregu środków wyrazu, w tym muzyki, sztuk teatralnych, literatury i sztuk wizualnych.
Jak nietrudno stwierdzić brak nawet i w programach szkolnych świadomości i ekspresji kulturalnej.
Jak kształtowałem kompetencje kluczowe jako nauczyciel? . Sami uczniowie mnie i siebie „oceniali” krótkimi feed backami, dłuższymi ewaluacjami, sprawozdaniem rocznym (wszystko umieszczali na stronoe szkoły – było jawne na bieżąco, na sam zaś koniec napisali książkę.
Można też wejść na facebooka i pooglądać:
https://www.facebook.com/groups/800896446658701/
(tutaj jednak zastrzeżenie, że z tymi uczniami pracowałem tylko do końca roku szkolnego 2014/2015). Od tego czasu jestem na emeryturze.
O kompetencjach kluczowych
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018H0604(01)&from=EN
Do tej pory w tej serii ukazały się:
Nauczanie zorientowane na ucznia
