Krōtko a korzynnie #13 Jako to, kobiyty niy schreibujōm po ślōnsku?

29 listopada 20242 grudnia 2024 Hannes Sowistscholl 1 Kōmyntŏrz

Dyć mało co schreibujōm po ślōnsku, to sōm jeszcze prekursorkōma autorskich ksiōnżek wydanych po ślōnsku we ślabikŏrzu!

Piyrszŏ ksiōnżka autorskŏ wydanŏ (überhaupt!) we ślabikŏrzu to “Ślōnskie Bojki” ôd Anna Stronczek 2010r.

Krōm tego we tym samym roku spōłautorkōma piyrszych ślabikŏrzy bōły:
Anna Gorczek: “Ślabikorz ABC” 2010r.
Barbara Grządziel, Aniela Solawa: “Gōrnoślōnski Ślabikŏrz” 2010r.

Sōm ślabikŏrzowy schreibung je ôparty na regułach ôrtograficznych ôpracowanych pod kerownictwym Prof. Jolanta Tambor we 2009r.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Piyrszy ślabikŏrzowy dykcjōnŏrz ślōnskij gŏdki spoza Europy schreibła: Sally Sekula Schaefer “Naszŏ Mŏwa we Texajsie Ślōnsko-Texaōński Dykcjōnŏrz/Our Mother Tongue In Texas Dictionary of Texas Silesian” 2024r.

Prawdopodobnie nojlepszõ ksiōnżkã autorskõ schreibła tyż kobieta, je niōm “Godki z babciōm” 2020r. ôd Krystyna Loch. Dŏwno wyprzedanŏ, dodruck abo druge wydanie leko zrebrandowane we klasycznym myńszym formacie ôd Silesia Progres by mi sie fest widziało. Tożsamojść ślōnskõ jakõ ôna ze sobōm niejsie tego niy ma drugi rŏz. Geschichta ksiōnżki verbinduje zachōd ze wschodym Gōrnego Ślōnska a robi krōtki prozess ze ôszkliwymi narracjōma PRL “Gŏdki z Babciōm” ôd Krystyny Loch to istny meisterstück ślōnskij literartury, możno (jeszcze!) niy za tela docyniōny.

Monika Rosa jako spōłautorka schreibła głośnõ publikacyjõ “Kiedy umre ślōnskŏ gŏdka” 2019r. krōm tego słożyła ustawã zusammen ze Halina Bieda ô uznanie ślōnskij gŏdki za regiōnalnõ gŏdkã, co ôstała przijyntŏ we 2024r. piyrszy rŏz bez Syjm a Synat RP.

Anna Zentlik jako spōłautorka nojmłodszyj generacyje schreibła ksiōnzki “Ana i Walter” 2020r. a “Mało batalolijŏ, wielge zwyciynstwo, abo ôstatni dych peruna”. 2022r.

Pod chefredachtōrkōm Prof. Joanna Rostropowicz wylŏz prawdopodobnie piyrszy (niy jedyny!) wissenschaftlerski beitrag schreibniynty po ślōnsku we ślabikŏrzu: “Claud Stanush (1918/2011)”, Adam Kubik, Eichendorfhefte nr 70, 2020r.

Dej pozōr tyż: 22. Lubowitzer Tagung - Rada Naukowa w 167. rocznicę śmierci Wielkiego Romantyka po niemiecku, śląsku i polsku

Prof. Rostropowicz wydała tyż sama übersetzung rŏmanu “Siwek” ôd Hugo Gnielczyk ze ślōnskōm partōm dialogowōm we ślabikŏrzu schreibniyntych we 2021r.

Nader to Prof. Rostropowicz przekŏzała ślōnskõ gŏdka swojim cerōm a ône zajś dalij swojim cerōm a ône pewno zajś przekŏżōm swojim dzieciōm atd. co czyni Prof. Rostropowicz musterbeispielem przekŏzu miyndzygeneracyjnego ślōnskij gŏdki (już pomijōm, co ku tymu niymieckij gŏdki tyż).

Co jedna ze jejich wnuczek richtuje ślōnko-gŏdkowy projekt napōmna ino am rande.

Anna Dziewit-Meller “Od jednego Lucypera”, Monika Neumann “Przemilczane” 2021r. Mirella Waleczek (übersetzung Monika Twardoń) “Siedem kobiet” to nstampne ksiōnżki ze uwzglyniōnym ślabikŏrzowym schreibungym.

Natalia Shlikuthka spōłtłautorka piyrszego übersetzungu ślōnskij ksiōnżki na inkszõ (ukraińskõ) gŏdkã: “Приховані думки” 2024, titel ôrginału “Myjśli ukryte” ôd Karol Gwóźdź.

Mōmy blogerki jak Izabela Namyślik “frelaizabela.blogspot.com”, Julia Sebastian “belekaj.pl”, Małgorzata Inkszo “inkszo.pl”

Mōmy ksiōnżki ôd Kobiyt, co czekajōm na druck:
– w tym nŏstampnŏ ze dialogōma po ślōnsku
– autorski band gedichtōw po ślōnsku

Mōmy tyż autorki, co narajzie schreibujōm do szuflŏdki i ani tego niy wiymy.

Mōmy kobiyty, co beauftragujōm übersetzungi swojich ksiōnżek na ślōnski, choby:

Katarzyna Witerscheim, Ernestyna Kubecka, Sonia Pryszcz-Botor

Mōmy: Izolda Czmok, co kludzi kōnsekvent Sendung “Dej Pozōr” we TVP 3 Katowice, a prōmuje fest ślōnskõ gŏdka.
Gŏdać po ślōnsku poradzōm tyż choby Professor Joanna Rostropowicz, Professor Nina Nowara-Matusik a Professor Daniela Pelka, co wert spōmnieć bo mało je do prŏwdy ludzi ze takimi titlōma naukowymi, co poradzōm rzōndzić po naszymu.

Kobiyt, co schreibuje po ślōnsku je siyłã, ôtwiyrōm ino ksiōnżka “Ze Śląskiem na ty” band piōnty ze 2019r. i znejdujã nŏstampne miana kobiyt, co schreibujōm autorske texty po ślōnsku:

– Agnieszka Magosz
– Paulina Moj
– Anna Plottnik
– Marcela Rinke
– Wiktoria Roskosz
– Iwona Rybol
– Angelika Smiatek
– Paulina Sznajder
– Olivia Turek
– Manuela Widera
– Dorota Wilkowska
– Teresa Witczak

Dej pozōr tyż: 22. Lubowitzer Tagung - Rada Naukowa w 167. rocznicę śmierci Wielkiego Romantyka po niemiecku, śląsku i polsku

Ślōnske artikle pod mianym “Karolin łůnaczi” ôd lŏt kludzi we zeitungu Wochenblatt: Karolina Trela, co se jōm tyż po ślōsnku mogecie posuchać śpiywać.

Forma mŏ we mianie “krōtko”, tōż robia sam schluss, bo szło by jeszcze wymiyniać a wymianiać. Jedno je sicher, jak sie dobrze porozglōndŏ to sie znojdzie jeszcze niy jedno zŏcne miano, co schreibuje, gŏdŏ, spiywŏ, forschuje po ślōsnku abo to jeszcze we jaki inkszy spsōb supportuje ślōnskõ gŏdkã.

Fazit:
– Kobiyty schreibujōm po ślōnsku
– Kobiyty schreibujōm geschichtã literackij ślōnskij gŏdki
– Kobiyty schreibujōm czanścij autorske teksty po ślōnksu kej chopy
– Kobiety sōm autoritätkōma ślōnskij gŏdki
– Kobiyty gŏdajōm po slōnsku, no ale możno kej jaki chopy zagŏdajōm do kobiyt po polsku, to se tako kobiyta ino czansto pomyjśli, co za borŏk, i mu ôdpowiy po polsku, coby go niy überforderować? No to skōnd potym taki chop miołby tyż wiedzieć, iże kobiyty gŏdajōm po slōnsku, pra?
Możno krōm tego to tyż chopy hauptsächlich zrobiyli ze ślōnskij gŏdki kabaret, gŏdkã do witzōw?
Możno kuli tego wymŏgo sie dzisiej tyż ôd chopa wiynkszego kunsztu gŏdaniŏ po ślōnsku, coby niy ôstać abstemplowany za kogo, co se robi witze ze ônyj abo ze ślōnskij gŏdki?
– Kobiyty przekŏzujōm slōnskõ matczynõ gŏdkã (muttersprachã) bajtlōm.
– Kobiyty stanowiōm richtig srogi kapital ślōnskij gŏdki politycznie, jako i we jij promowaniu a schreibowaniu textōw.
– Mōmy siyłã autorek, co jeszcze sie niy przeciepły na ślabikŏrz abo jeszcze niy veröffetlichowały swojich textōw po ślōnsku a ku tymu trend we ślōnskij gŏdce leży na übersetzungach zdōminowanych bez chopōw, co tyż wichrzy ôbrŏz ôgōlnego procyntu kobiycyj (autorskij – tōż audentycznyj) literatury po ślōnsku.
– Mōmy fyministki, wyemacypowane kobiyty abo einfach kobiyty pewne siebie, co se niy dajōm nazdać, ôfulać.
– Ślōnskŏ wiŏsna trwŏ, wiosna je feminin.
– Ślōnski frauenpower to je to co ślōnskŏ gŏdka potrzebuje, bez ônego, niy wiã kaj by my terŏzki ze ślōnskōm gŏdkōm stŏli ani kaj bandymy za pŏrã lŏt stŏć.