Krōtko a korzynnie #9 “Mōj gōrnoślōnski ôbrŏzek z rōmkōm ale niyôszklōny” ôd Peter Bienia

2 stycznia 20232 stycznia 2023 Hannes Sowistscholl 0 Kōmyntarzy

Nŏnowszy erscheinung verlagu Silesia Pogress we ślōnskij a niymieckij gŏdce! Verlagu ô ftorym Mirosław Neinert padŏ, co by mu sie co miesiōnc nŏleżało 2 miliony zł subwencyji ôd staatu polskigo, ftorych jak wohl niy wohl wiymy verlag leider niy dostŏwŏ, bo staat ciśnie piōndze na masty, fany, a inksze bałwany, ftorymi chce, polonizować Ślōnsk. No ja te rostomajte fizymatynta ech już u siã na gminie ôbejzdrzoł. Uczucia polskigo mie kuli tego niy przibōło, inoch sie zgorsōł co tyn geld by mōg ijś na takõ ślōnskõ kulturã jakõ na besipiel progessuje wyżyj mianowany verlag. A i te przodzij mianowane zgorszynie mie uświadōmiyło, co tyn regieruneg tego staatu ino dŏwi rostojake moje polske czucia, no cheba co prze(czucia) pojakiymu ôn pōjdzie… …. den Bach runter. Gōrny Ślōnk je i bańdzie teilōm Republiki Polskij, a te rostomajte fehlinvestycyje nacjōnalistyczne kludzōm ino do zubożyniŏ kulturowego potyncjału tygo regiōnu a cołkij Republiki Polskij. Jetzt aber ohne Ausschweifungen Hannes.

Tōż trefiōł na mōj falbank veröffentlichung Petra Bienie: “Mōj gōrnoślōnski ôbrŏzek z rōmkōm ale niyôszklōny / Mein oberschlesisches Bild mit Rahmen, aber nicht verglast”. Werk idealny, bo niy umiyrŏ ôd szumności we schupladzie. Co treibuje niy jedyn werk literacki po ślōnsku ku agoniji. Ftore racz je panie i panowie uchrōnić przed niōm medycynōm publikacyje! Werk ftory bestätiguje, chociŏż we kalyndŏrzu dopiyro co sie zima zaczyna, wiosnã gōrnoślōnskij gŏdki we literaturze niy ino wele Katowic ale i tyż na zachodzie Gōrnygo Ślōnska min. bez publikacyjach Moniki Neumann, Adama (Pejtra) Kubika, Professor Joanny Rostropowicz a tera Petra Bienia przi uzusie ślabikŏrza, co bestätiguje jego uniwersalnojść a dementuje ôbawy, co jedyn schreibunek zadŏwi bogajstwŏ gōrnoślōnskigo jynzyka…
…możno we gowach monocyntrycznyj perspektivy siyły (sicher niy wszyjstkich!) polonistōw, ftore affujōm “mantry Miodka”. A sie wrŏżajōm do gŏdek ô ftorych niy majōm blank ahnungu. Dyć begriff jynzyka policyntrycznego, to je u wiynkszojści ś niych, co nŏwyżyj martwy begriff ze sztudyji. A kaj tam znojś dopiyro rechtora literackij gwary polskij, ftory przekazuje informacyje ô jynzykach polocyntrycznych szkolorzōm we klajsie?

Hannes, es sollt ohne Ausschweifungen werden!

Ale nazŏd na mōmynt do Katowic, tukej zdŏ sie nŏs biere Autōr we ôpisie swojij nŏbliższyj Heimat. Czytōmy ô kōminach, familŏkach a robotnikach, ftorzi po schichtcie ôbrŏbiajōm pole na swojich morgach. Ôbrŏzek znany ze Katowic, Radziōnkowa abo inkszych fleckōw ziymie dreiecku industrialnego Gleiwitz-Tarnowitz-Myslowitz abo terynu połedniwych grubenfeldōw wele Rybnika. Znejdujymy sie nikaj indzij jak we Deschowitz. Momynt we ftorym polskŏ koncepcyjŏ Gōrnego Ślōnska ze Sonowcym w kupie bez oPolszczyzny dostŏwŏ sprungu. A stereotypowo myślōncy nacjonalistycznie Polŏk zaczynŏ medikować, eli Deschowitz niy je możno enklawōm śląszczyzny we opolszczyźnie… Niy, niy, je to wszyjsko je Gōrny Ślōnsk! Takōm naturalnōm narracyjōm wiedzie nŏs narrator bez inhalt veröffentlichungu. Ale niy koksownia we Deschowitz je nŏważniyjszŏ we tym tytōłowym ôbrŏzku. Sōm tytuł je metaforōm inhaltu ksiōnżki, ftorŏ we ciekawy sposōb zŏpraszŏ do dyskusyji nader ślōnskojściōm. Na sposōb wolny ôd konformizmu naciepowanego bez polski szkolny systym, we ftorym niyma meinungsaustauschu. Ksiōnżka zeichnuje streotypy gōrnoślōnske, ftore po czyjści potym hinterfraguje, tropi zdrzōdła ślōnskij dupowatojści a “świyntego pokoju”, ftory kludzi ku unterwürfigkeitu a przekŏzaniŏ losōw Ślōnksa we cudze rance. Ze imagolicznego punktu widzyciŏ z leksza harpate rahmy wielukuturowojście skłŏdajōm sie na rōmka tego ôbrŏzu.

Harpate niy znaczy złe, bo ôtwartŏ wielokulturowŏść przebrzmiywŏ niybezpojstrzedniŏ. A kōmpilacyjŏ myjśli anreguje do dyskusyje a medikowaniŏ. Wort “niyôszklōny” ze titlu implikuje inkluzywnojść. Wiyancyj tyż niy chcã wyzdrŏdzać, bo ksiōnżka je krōtko a korzynnŏ. Co je dobre, bo możno zmotywuje Ślōnzŏ(cz)kōw wylynkanych żmudnōm litereturōm propagandowōm polski szkołōw na Gōrnym Ślōnsku do chycyniŏ sie jij.

Ksiōnżka robi to co strukturalnŏ Myńszojść niymieckŏ przepasowuje ôd lŏt: schreibować ksiōnżki po ślōnsku a niymiecku, abo kej radzij niymiecku a ślōnsku. Wydŏwanie trejści bez myńśzości Gōrnego Ślōnska po polsku kludzi niystety do softpolonizacyje. Ku inhaltōm transmitowanym po polsku we szkołach, mediach, kojściele atd., strukturalnŏ myńszość niymieckŏ przikłŏdŏ sie niystety sumiynnym übersetzowaniym trejści na literackõ gwarã polskõ, ejźli sama ausgangspracha niy była już polskŏ przi übersetzungu na niymiecki… … to zajś leider przispiyszŏ prozess polonizacyje minderheitōw Gōrnygo Ślōnska.

Peter Bienia niy dŏwŏ sie chytać we tyn muster, coby jako Ślōnzŏk zwiynkszać swojim werkiym dorobek gwary literackij polskij. Narŏdzŏ sie sam myjśl, naco dŏwać ignorantōm lektura übersetzowanŏ abo napisanŏ po polsku. Dyć ślōnski to tyż mŏwa słowiańskŏ, co implikuje sroge wzajym zrozumiynie prawie muttersprachlerōm inkszyj gŏdki mało co słowiańskij, to tyż lechickij. Polscy muttersprachlerzy, ftorzi sōm echt zainteresowani ślōnskimi inhaltami wierzã, co se poradzōm ze ślōnskim textym. A ignoranciŏ banōm ignorować so wie so dalij. A ejźli ślōnski mioł by być barierōm, to ôstŏwŏ jako alternatywa übersetzung we mŏwie niymieckij – zrychtowanyj bez Autora. Tela tej myjśli, ftorŏ je ino myjślōm, bo schlussendlich kŏżdy je frei schreibować wohl niywohl we gŏdce jako mu sie widzi, ze rostomajtych prziczin.

Na abschluss chcã jeszcze wychwŏlić feinisty wstymp, ftory na sicher moge być gryfnōm inspiracyjōm dlŏ tych ftŏrzi chcōm wypujścić swōj piyrszy buch po ślōnsku. Wtymp ftory sie zabobōnym “a co sie inksi pomyślōm” we naturalny sposōb niy przejmuje, ale mŏ we siã tyż kans zdrowyj pokory, ftorŏ niy zbanicjowała veröffetlichung do schupladzkij agōnije. Autōr podstreichuje ważnojść pisaniŏ po ślōnsku, niy czyni to ino we gŏdce rzōndzōnyj ale i spisanyj, co podkreślŏ jego słowa czynym – a tymu sie nŏleży zŏca! A tyn haltung autora: gŏdōm cołke życie po ślōnsku, to tyż banã pisoł po ślōnsku, trza mianowac a polycać!

Na kōniec schreibna, co se cheba poradzã znejś na tym ôbrŏzku, a po jakymu tymi słowōma kōńczã, to se mogecie dowiedzieć ze letury ksiōnżki Peter Bienia “Mōj gōrnoślōnski ôbrŏzek z rōmkōm ale niyôszklōny” (SI + DE)