Śląska daremność

Wyjątkowo ten tekst wypada mi napisać po polsku zamiast po śląsku. Już od dłuższego czasu chodziło mi właściwie po głowie jego napisanie, ale ostatecznie popchnął mnie do tego Szczepan Twardoch swoim felietonem Dlaczego nie piszę po śląsku?, w którym odziera on śląską krzywdę językową z tej narodowo-romantycznej narracji, jaką sobie przez lata wyrobiliśmy obwiniając wszystkich naokoło.

Źli Niemcy, nazywający śląski Wasserpolnisch, wymagali od Ślązaków porzucenia swojego języka na rzecz niemieckiego. Źli Polacy bili po rękach dzieci za mówienie po śląsku w szkołach. Jest w tym racja, że Ślązacy byli i często nadal są dyskryminowani ze względu na swój język i oczekuje się od nich porzucenia mowy dziesiątek pokoleń, które zamieszkiwały tę ziemię przed nimi. Jest prawdą, że bycie stygmatyzowanym z powodu tego, że się układa usta tak, a nie inaczej, gdy się chce przekazać komuś swoje myśli, nie jest przyjemne.

Ale kto ostatecznie decyduje o porzuceniu języka? Stanęli Polacy albo Niemcy nad nami i przyłożyli nam broń do głów? Zapakował nas ktoś na wagony albo furmanki i rozwiózł po świecie? Nie. Ostateczną decyzję o porzuceniu języka podjęliśmy my. W domu używać śląskiego nam nigdy nikt nie zakazał. Sami postanowiliśmy go nie używać. I nagle, w dłuższej perspektywie okazało się, że chyba jednak nie było warto. Że czegoś nam brakuje i nie ma tego jak wypełnić.

Nam się wydaje, że my trwamy. Nawet zdaje nam się, że to jakaś wielka cnota nasza: państwa się zmieniają, a Śląsk i Ślązacy trwają. A tak naprawdę to samobójstwo językowe i kulturalne mogłoby być definicją nietrwania.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Bretończykom jest wstyd. Strasznie im wstyd za to, że nie przekazali swojej mowy kolejnemu pokoleniu i z miliona użytkowników języka w 1950 roku, zrobiło się 200 tysięcy dziś. Nam jakoś nie jest wstyd. U nas winni są na zewnątrz. Jakoś nie widzę takiej wielkiej winy na tym zewnątrz. Fakt, że polski stosunek do śląskiego języka i kultury to niegodziwość połączona z nieuczciwością, ale to jest nasz język i kultura, i to my mamy o nie dbać i je pielęgnować, a nie stosować się do tego co nam państwo szlachta dyktują.

„Mnie w związku z mówieniem po śląsku, ani ze śląskim akcentem, który słychać również w mojej polszczyźnie, nigdy żadna przykrość nie spotkała, więc dlaczego miałbym się powoływać na to, że 60 lat temu za mówienie po śląsku w szkole bito po łapach? Mnie nikt nie bił.” – pisze Twardoch.

Powiem więcej – jedyny raz, kiedy spotkałem się z jakimiś nieprzyjemnościami z powodu używania takiego języka a nie innego, to było wtedy, gdy „koledzy” na Józefce w Piekarach, gdzie niestety zdarzyło mi się kiedyś krótko mieszkać, czepiali się mnie „cymu ty w dōma po gorolsku godos?”

Zacznijmy patrzeć na siebie, bo jesteśmy tak miękcy, tak beznadziejni w tej swojej słabości kulturowej, i tak żenujący w tym obwinianiu wszystkich naokoło, że nikomu nas nie szkoda. Naprawdę, cały świat ma nas gdzieś. Dlatego róbmy coś sami, a nie oglądajmy się na innych. I naprawdę, przestańmy narzekać, bo większość ograniczeń narzucamy sobie sami.