Francek Fyrtok, 1.02.1922
Wachtyrz prezyntuje ślōnske artykuły ze starych cajtōngōw przepisane do alfabetu ślabikŏrzowego. Trzeba je rozumieć we kōntekście historycznym i niy przedstawiajōm ône ôpiniji ôd redakcyje.
Witajcie dziouszki, koleksy i ty Hanysie! Bez cołki rok sie kocyndrowało, byłech w Gynewie, w Cannes, a chciołech pojechać (palcym na landkarcie) do Ameryki do Waszyngtōnu, kaj to cało kula ziymsko radziła ô kulach do kanōnōw i inszych ônakich sprawach. Jużech był tak daleko, żeby tam pojechać, ale choć ech był jyno w Szwajcarji i Francji, to sie jednak kupa widziało, moc sie przeżyło – i tak trwała kocynderka aż sie bōty schacharziły, że nieraz trzeba było iść boso spać do łōżka.
Pytocie sie, z czegoch tam żył? Blank fajnie – z fechtu. Tako kocynderka to nie bylejako rzecz. Kocyndrowało sie z buksami szwajcarskimi, francuskimi i anglickimi. Znōm już teroz wszystkich i wiym, że najporzōndniejszych chacharōw mōmy na G. Ślōnsku. Roz jedyn francuski koleks i jo chodziliśmy po fechcie. Poszlimy kole Ligi Narodōw do inglickego rzeczoznawcy. Anglik, bogaty człowiek, doł koleksowi niby czeski. Ale Francuz, jako koleks hōnorowy, wydobył też czeski i doł je ôba ynglikowi, niby mu dopłacił. I ynglik wziōn!
Kedych przijechoł na Ślōnsk, to dziouszo polityka zastołech ta sama, co downiej. Za to ta polityczno polityka jest inakszo. Mōmy teroz Naczelno Rada Ludowo. Kożdo partjo mo tam swojich człōnkōw. Jeśli chto chce noleżeć do Naczelnej Rady Ludowej, to se musi założyć partjo. Bez tego ani gip. Nojlepiej, że kożdy Gōrnoślōnzak założy jako partjo, to sie wszyscy dostaniymy do Naczelnej Rady Ludowej. Wtedy cołki narōd bydzie [ku] Naczelnej Radzie, a Naczelno Rada bydzie doprawdy narodym i bydzie sprawiedliwo sprawiedliwość na świecie.
To jest jedna polityka. Ale sōm jeszcze insze polityki. Nojlepszo polityka jest wtedy, jeśli sie jest robotnikiym. Jo to wiym ganc gynau. Ale psio-krew, zaś ech po germańsku załoōnaczył, a jo tych niymieckich ausdruckōw nie moga lajdować. Skiż tej polityki byłech na wiecu. Referynt ônaczył ô robotnikach i ô polityce. Kedych i jo chcioł dzierżeć mowa, to referynt sie mie spytoł, czy mōm plynskerze na rynkach i palcach, bo jak sie nie mo plynskerzi, to na wiecu ô polityce godać nie wolno. I godej tu z takim referyntym. Pedziołynch mu, iże na rynkach nie moga mieć plynskerzi, bo robia głowōm. Referynt mie sprzezywoł, że mōm „lekko” fara, że skiż tego nie znōm sie na polityce, że skiż tych plynskerzi na rynkach nie mogōm mie przijōńć do ôrganizacje i skiż tego nie wybierōm mie na posła. Pedziołynch referyntowi, że jak dłużej pracować byda głowōm, to na głowie byda mieć plynskerze. To nie geltuje, padoł referynt, bo na głowach to my sami poradzimy plynskerze zrobić, a to jest w naszym programie.
Pōmyślołech se, że mōndrzejszy głupszymu ustympuje i nie godołech. Na Ślōnsku zawdy mōndrzejszy głupszymu ustympował, bo bez tyn przikłod, jak gardło powiada, iże trzeba pić, a rozum pado, iże nie trza pić, to sie pije bis tausynd. Z tōnd nauka: „mōndrzejszy ustympuje głupszymu” nie jest tak ajnfach. Przi referyncie to było dobrze, ale roz toch sie tak ôleloł, żech zrobił wielke głupstwo, boch wszystke moje długi zapłacił. Ôd tego czasu już nie pija. Keby se tak pijacy ôbrachowali, wiela już przepili, toby se mogli pōmyśleć – wielaby to jeszcze mogli wypić!
Medykuja teroz nad tym, czy sie wdować w dziouszo polityka, czy też w ta drugo. Z dziouchami to jest tako rzecz. Nie wiym, czy wszystke moje libsty ôstały mi wierne. Jedna już mi robiła wymōwki, czymu to rōmtym kocyndruja, czy bych to nie chcioł mieć swojego dōmu. Joch jōm zrozumioł. Joch tam nie jest nigdy ôd tego, jo bych sie i każdy dziyń żynił, jyno, pedziołynch jej, iżech nie znojd jeszcze takej dziouchy, coby miała swōj dōm. Sōm take dziouchy, co se kupujōm Herrynzimmer, ale to jeszcze nie jest swoja chałupa.
Ale to nic. Ślōnske dziouchy sōm roz dobre. Teroz bez zima, bez te wielke mrozy muszōm sie dobrze pozapinać. Ale jak mrozy popuszczōm, to sie puszcza na kocynderka i wszystke nasze dziouchy ôdwiedza.
Francek Fyrtok.