Dorobek Jacka Uklei w Cechowni Kopalni Węgla Kamiennego Gliwice

6 lipnia 2022 Aleksander Lubina 0 Kōmyntarzy

Aleksander Lubina

Dorobek Jacka Uklei w Cechowni Kopalni Węgla Kamiennego Gliwice

Jacek Ukleja – malarz, scenograf, muzyk. Współzałożyciel zespołu muzycznego “Zdrój Jana”. W latach 1991-99 scenograf Teatru im. Słowackiego w Krakowie, w latach 2000-2003 Teatru Nowego w Łodzi.

Kopalnia Gleiwitzer Grube powstała w roku 1901 z połączenia pól górniczych przedsiębiorców z Nadrenii oraz Wiliama Suermondt spowinowaconego z Cockerillami.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

W kopalnianej cechowni zaprojektowanej przez Emila i Georga Zillmannów ¹⁾, niemieckich architektów między innymi Nikiszowca, Giszowca, huty Uthemanna, elektrociepłowni Szombierki, szybu Carmen i kopalni Giesche, wystawiono prace gliwickiego malarza Jacka Uklei, autora scenografii teatralnych i telewizyjnych dla między innymi Kazimierza Dejmka, Mikołaja Grabowskiego i Bogdana Hussakowskiego.

Wystawa:

Na ścianach galerii cechowni zawisły wyjątkowo wyraziste charaktery ze sztuk Juliusza Słowackiego, Williama Shakespeara, S. Mrożka oraz z adaptacji tekstów Henryka Rzewuskiego, Adama Mickiewicza, Astrid Lindgren, z Tannhäusera Richarda Wagnera, bo w kapitalnych kostiumach dla spektakli ze scenografią Jacka Uklei żyją soczyście zarysowane osobowości dramatyczne. Każdy po maturze rozpoznać musi Hrabiego i Wojskiego. Miniatury Feldmarszała i pozostałych należałoby wydać jako karty do gier edukacyjnych, zbiory pamiątek po dokonaniach twórców z Gliwic, a ja chętnie kupiłbym też filiżaneczki i spodki z Uklejowymi projektami, bo przy kawie lubię patrzeć na postaci z krwi i kości, które współtworzą kulturowy krajobraz nie tylko na scenie.

Scenografie Jacka Uklei wymagają obejrzenia w teatrze, a filmy i filmiki na bardzo dobrym ekranie – wtedy dopiero przenikają się wzajemnie barwy i kształty. Pierwszą znajomość z nimi można co prawda zawrzeć w Cechowni, ale tam nie pomaga szkło za którymi zostały ukryte, które fatalnie odbija światło. Doprawdy, dorobek życia Jacka uklei zasługuje na profesjonalną ekspozycję. Galeria Cechowni takich warunków zdecydowanie nie spełnia.

Z galerii cechowni wyższy nadzór kopalniany mógł rozmawiać z górnikami o warunkach fedrowania, tajlowania i strajkowaniu, ale do wystaw nadaje się średnio.

Z dorobku Jacka Uklei zwróciłbym szczególną uwagę na następujące realizacje ²⁾:

„Ksiądz Marek” J. Słowackiego, reż. Jerzy Goliński

https://e-teatr.pl/files/programy/52479/ksiadz_marek_teatr_slowackiego_krakow_1971.pdf
„Burza” W. Szekspira, reż. Jerzy Goliński

https://encyklopediateatru.pl/przedstawienie/20539/burza
„Pamiątki Soplicy” H. Rzewuskiego, reż. Mikołaj Grabowski

https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=522677
„Portret” S. Mrożka, reż. Kazimierz Dejmek, Warszawa

https://teatrtv.vod.tvp.pl/594813/portret

„Trans-Atlantyk” W. Gombrowicza, reż. M. Grabowski

https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=521688
„Hamlet” W. Szekspira, reż. K. Dejmek, Łódź

https://wyborcza.pl/7,75410,1300585.html

„Pan Tadeusz czyli Ostatni Zajazd na Litwie” reż. M. Grabowski

https://stary.pl/pl/repertuar/pan-tadeusz-czyli-ostatni-zajazd-na-litwie/

„Tannhäuser” R.Wagnera, z Wiesławem Bednarkiem, reż. Bogdan Hussakowski, Teatr Wielki, Łódź

Urodzony w roku 1947 w Gliwicach Jacek Ukleja pisze o sobie.

Dej pozōr tyż: Pierwsza edycja Konkursu na opracowanie lektury po śląsku

“Rodzice – artyści malarze, wprowadzili mnie do świata kultury i sztuki, który przez całe moje życie był moją Rzeczywistością i gwiazdą przewodnią. Moje miasto kształtowało mój charakter i poczucie ładu. Tak, jak Szkoła Muzyczna (vl) – za pracę jest nagroda – satysfakcja i spełnienie marzeń.

Od 1965 – ASP w Kr. – malarstwo u prof. Cz. Rzepińskiego i scenografia u prof. A. Stopki.

W ASP założyłem rockowy band „Zdrój Jana” – stricte undergroundowy i awangardowy. Były to lata 60-te i prowincjonalna rutyna i buta „fachowców” uniemożliwiła „Z. J.” nagrywanie odważnego rocka. Stąd brak świadectw, czyli nagrań. Ale pamięć żyje.

Od 1972 zajmowałem się scenografią, muzyką i plastyką filmów animowanych.”

O wystawie rozmawiałem z panem Henrykiem Wańkiem, który opowiedział mi o Studenckim Teatrze Gliwice – STG przy Politechnice Śląskiej, z którym Jerzy Jarecki przygotował światową premierę Ślubu Witolda Gombrowicza w scenografii Krystyny Zachwatowicz. Zdarzenie to miało miejsce 4 kwietnia roku 1960.

Następnie Stanisław Edward Mołek wyreżyserował większość z czterdziestu premier, głównie w scenografiach Romana Nowotarskiego. Scenografię dla STG projektował także Roman Kalarus.

Sceną macierzystą był Kino-Teatr X i powołana w 1980 roku Scena Prób STG. ³⁾

STG oraz wystawa w Cechowni otwierają jakiś horyzont, ale niekoniecznie perspektywy.

Gliwickim twórcom należą się podziękowania i szacunek. Przede wszystkim tym zapomnianym za żyjącym. Pomników takich czy innych w Gliwicach jest liczba wystarczająca.

Idźcie, popatrzcie, podziwiajcie i pogadajcie z panem Jackiem Ukleją, którego czasami można spotkać na gliwickim rynku.

CECHOWNIA, ul. Bojkowska 35 A
Wystawa trwa od 4 czerwca do 31 sierpnia 2022 r.

1) http://www.gliwiczanie.pl/Reportaz/tworcy/Zillmannowie/Zillmannowie.htm

2) Wybrane realizacje Jacka Uklei:

filmografia

2016 Historia Roja – film fabularny, scenografia;
2015 Historia Roja – serial fabularny, scenografia;
2013 Zrzędność i przekora – spektakl telewizyjny, scenografia, kostiumy z cyklu Trzy razy Fredro;
2009 Psie głowy – spektakl telewizyjny, scenografia;
2008 Kwatera bożych pomyleńców – spektakl telewizyjny, scenografia;
1996 – Dzieci z Bullerbyn – spektakl telewizyjny – scenografia, kostiumy;
1996 – Dziennik bez samogłosek – spektakl telewizyjny – scenografia;
1996 – Dzienniki – spektakl telewizyjny – scenografia;
1996 – Pogodzić się ze światem – spektakl telewizyjny – scenografia, muzyka;
1994 – Mały lord – spektakl telewizyjny – scenografia, kostiumy;
1993 – Gorące uczucie – spektakl telewizyjny – scenografia, obsada aktorska (Lifszyc, pierwszy mąż Naty);
1993 – Papierowe kwiaty – spektakl telewizyjny – scenografia;
1990 – Trans-Atlantyk – spektakl telewizyjny – scenografia;
1983 – Pamiątki Soplicy – spektakl telewizyjny – scenografia;
1976 – Iwona, księżniczka Burgunda – spektakl telewizyjny – scenografia;
1956 – Woyzeck – spektakl telewizyjny scenografia;

Dej pozōr tyż: Historische Entwicklungen zu (Ober)Schlesisch

Kostiumy

2013 – Zrzędność i przekora – spektakl telewizyjny – scenografia, kostiumy z cyklu Trzy razy Fredro;
1996 – Dzieci z Bullerbyn – spektakl telewizyjny – scenografia, kostiumy;
1994 – Mały lord – spektakl telewizyjny – scenografia, kostiumy.
1990 – Portret spektakl – telewizyjny – kostiumy;

Dekoracje

Bajki Miki Mola:

1998 – Psst i psot – film animowany – dekoracje z cyklu Bajki zza okna: https://www.youtube.com/watch?v=xZOGhj3A1y8
1997 – Nierozłączna para – film animowany – dekoracje z cyklu Bajki zza okna; https://www.youtube.com/watch?v=7gll-EaITMg
1996 – Wielkanocna weranda pana Myszki – film animowany dekoracje, projekty dekoracji z cyklu bajki zza okna; https://www.dailymotion.com/video/x80huch
1996 – Tata kret na antypodach – film animowany – dekoracje z cyklu Bajki zza okna;
1996 – Miki Mol i straszne płaszczydło – film animowany – opracowanie plastyczne, dekoracje;
1994 – Historia świąteczna o rosochatym włóczędze – film animowany – dekoracje z cyklu bajki zza okna;
1994 – Historia świąteczna o rosochatym włóczędze – film animowany – dekoracje z cyklu Bajki zza okna;
1994 – Historia o kolczakach – film animowany – dekoracje z cyklu Bajki zza okna;
1993 – O dzielnych pestkach i straszliwym potworze – film animowany – dekoracje z cyklu Bajki zza okna;
1992 – Sroka piratka – film animowany – dekoracje z cyklu Bajki zza okna;

Opracowanie plastyczne

1998 – Królestwo zielonej polany. Powrót – film animowany – opracowanie plastyczne;
1996 – Miki Mol i straszne płaszczydło – film animowany – opracowanie plastyczne, dekoracje;
1977 – frrrrrrrrrrr – film animowany – opracowanie plastyczne, muzyka, współpraca reżyserska;

Muzyka

1996 – Pogodzić się ze światem – spektakl telewizyjny – scenografia, muzyka;
1979 – Debiut – film fabularny – krótkometrażowy – muzyka (“Zdrój Jana”);
1977 – frrrrrrrrrrr – film animowany – opracowanie plastyczne, muzyka, współpraca reżyserska;
1976 – Fantomobil – film animowany – muzyka;
1973 – Z czterech stron – film fabularny – krótkometrażowy – muzyka;

Projekty dekoracji

1996 – Wielkanocna weranda pana Myszki – film animowany – dekoracje, projekty dekoracji z cyklu Bajki zza okna;

Współpraca plastyczna

1995 – Historia prawie nie z tej ziemi – film animowany – współpraca plastyczna z cyklu Bajki zza okna;

Obsada aktorska

1993 – Gorące uczucie – spektakl telewizyjny scenografia, obsada aktorska (Lifszyc, pierwszy mąż Naty);

Dej pozōr tyż: „Był naszym ulubionym kolegą, nigdy go nie zapomnimy…”

Współpraca reżyserska

1977 – frrrrrrrrrrr – film animowany – opracowanie plastyczne, muzyka, współpraca reżyserska;

reżyseria

1969 – Zamek w Czorsztynie – spektakl telewizyjny – reżyseria;
1966 – Igrce w gród walą – spektakl telewizyjny – reżyseria, adaptacja;

adaptacja

1966 – Igrce w gród walą – spektakl telewizyjny – reżyseria, adaptacja;

źródło: https://filmpolski.pl/fp/index.php?osoba=1116681

3) Wybrane realizacje STG:

1960: Ślub – Witold Gombrowicz (reżyseria: Jerzy Jarocki, scenografia: Krystyna Zachwatowicz)
1961: Świetny Włodzio i Rzemieślnicy – Jerzy S. Sito (reżyseria: Jan Biczycki, scenografia: Krystyna Zachwatowicz)
1962: Szantan to jest zabawa – kabaret (reżyseria: Jan Biczycki, scenografia: Kazimierz Wiśniak)
1963: Muzeum – program składany według tekstów Emila Zegadłowicza, Tadeusza Różewicza, Jerzego Harasymowicza, Witolda Gombrowicza i innych (reżyseria: Stanisław Edward Mołek, scenografia: Roman Nowotarski)
1964: Wielka Tajemnica Gabinetu – kabaret (reżyseria: Krzysztof Gosiewski, Janusz Lekki, scenografia: Roman Nowotarski)
1965: Zmierzch – Isaak Babel – prapremiera (inscenizacja: Jerzy Matula, Stanisław Edward Mołek, reżyseria: Stanisław Edward Mołek, scenografia: Roman Nowotarski)
1967: Wiosna – według Bruno Schulza – prapremiera (adaptacja i inscenizacja: Roman Nowotarski, Stanisław Edward Mołek, Jerzy Malitowski, Jerzy Matula, Herbert Kałuża, reżyseria: Stanisław Edward Mołek, scenografia: Roman Nowotarski)
1969: Rzecz listopadowa – Ernest Bryll (reżyseria: Jan Skotnicki, Stanisław Edward Mołek, scenografia: Roman Nowotarski)
1970: Podróżni – widowisko (scenariusz i scenografia: Roman Nowotarski, inscenizacja i reżyseria: Stanisław Edward Mołek i Roman Nowotarski)
1972: Jasełka Moderne – Ireneusz Iredyński (reżyseria: Stanisław Edward Mołek, scenografia: Roman Nowotarski)
1973: Fabryka Absolutu – według Karela Čapka (pomysł i scenografia: Roman Nowotarski, adaptacja i inscenizacja: Stanisław Edward Mołek, Roman Nowotarski, Jerzy Malitowski, reżyseria: Stanisław Edward Mołek, muzyka: Leszek Furman, Witold Wertel z zespołem jazzowym “High Society Band“)
1979: Państwo Trawnik – widowisko według tekstów Stanisława Ignacego Witkiewicza, Bruno Schulza i innych (scenariusz i inscenizacja: Roman Nowotarski, Stanisław Edward Mołek, Jerzy Malitowski, reżyseria: Stanisław Edward Mołek, scenografia: Roman Nowotarski)
1983: Powrót do lasu – bajka dla dzieci według pomysłu STG, napisana przez Michała Wrońskiego (reżyseria: Stanisław Edward Mołek, scenografia: Roman Nowotarski, muzyka: Leszek Furman)
1986: Powrót Smoka – Marcin Wolski, Lucjan Radzikowski – widowisko baśniowe dla dzieci (reżyseria: Stanisław E.Mołek, scenografia: Roman Kalarus, muzyka: Leszek Furman)