Miano kocik brzmi zŏcnie

Dzisioj Miyndzynŏrodowy Dziyń Kocika. Fto mŏ koty, może sie poczuć srogōm perzōnōm, bo w historyji mocka wielgich ludzi przoło kocikōm. Byli tyż take, co sie ich bŏli abo niy cierpiyli. Aleksander Wielgi bezmaść mdloł, kej uwidzioł kocika. Napoleōn zaś psikoł, jak wlŏz do izby, kaj piyrwyj bōł kot. Nale ô nich dzisiej niy bydymy gŏdać. Poôsprawiōmy ô tych, co kocikōm przŏli z cołkigo serca.

W Chinach gŏdali, co kociki przinoszōm szczyńście. Terŏzki mogymy ôbejrzeć tauzyn lŏt stare ôbrŏzki, na kerych sōm cołke familije cuzamyn z kocikami. Kej przeniesymy sie na Bliski Wschōd, ôbejrzymy Mahomyta, kery mioł gŏdać kŏzania ze pelcowym kamratym na rynkach.

We średniowieczu uznŏwali kota za kamrata ôd heksōw. Kożdy bajtel wiy, co heksa musi mieć kocika, nŏlepij czŏrnego. Nale mało z nŏs wiy, co niy zŏwdy i niy wszyndzie tak było. Kej we IV storoczu przikludzili te zwiyrzynta do Irlandyje, wszystke ludzie zaczli jim przŏć. Gibko uznali, co kożdŏ bauerka mŏ mieć w dōma kocika. A w IX storoczu jedyn irlandzki mnich piyrszy szrajbnōł wiersz ô swojim kocie. Miyszkōł wtynczŏs w klŏsztorze w Niymcach. Szrajbowoł ksiyngi i filowoł na szpaski swojigo kocika Pangura Bàna i pisoł tak:

Jŏ mnich z kocikiym Pangurym
Kŏżdy majster w swojij sztuce
Pangur goni mysza
Jŏ poświyncōm sie nauce.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Pokōj, co mōm w ksiōnżkach
Kej hyr źwiynczny wola
Pangur ciszy niy zŏwiści
Bo mŏ grajfka swoja.

(…)

Jemu pysk z uciechy świyci
Kej mysza łapkōm chyci
Mie, kej jaki ausdruk chyca
Mocka sie lachajōm lica.

(…)

Kocik szampiōn – niy gŏdać
I mŏ swoje duchty jedne
Jŏ tyż wiym jak mōm robić
Eklerować co niewidne.

Srogi uczōny Erazm z Rotterdamu pisoł we brifie do kamrata, co kej przyjechoł do Anglije, a prziszoł kajś na byzuch, musioł dać kusika niy ino cołkij familiji cuzamyn z bajtlami, nale tyż kocikowi.

Kardynał Wolsey, kery radziōł Hajnelowi VIII (temu, co to sześć swojich babōw kŏzoł ukatrupić), przoł kocikōm fest. Broł je na roztōmajte trefy, zŏcne ôbiady i bodej na nŏbożyństwa. Bōł jedynym angelskim kanclerzym ze czŏrnym kocikym wele siebie.

Lyjo da Vinci namalowoł „Dama z łaskōm”, a gŏdoł, co „bodej nojmiynszy kocik to je dzieło sztuki”.

Richelieu – tyn, co prześladowoł sztyrech muszketerōw – mioł sztyrnŏście kotōw. Społ ś niymi w pryku i jŏd ś niymi przi stole. Kocikōm przŏli tyż Newton ôd slatujōncych jabłek i Aleksander Dumas, kery szafnōł Liga Ôbrōny Kocikōw, do keryj zarŏzki wleźli inksze kocie przŏciele: Charles Baudelaire i Guy de Mauppasant.

Mocka aktorów a prezydyntōw Ameryki przoło kocikōm: Fres Astaire, Charlie Chaplin, Liz Taylor, niy gŏdōm już ô Bardotce, kerŏ miała ptŏka na pōnkcie zwiyrzōnt. Koty były kamratami Lincolna, Roosevelta, Kennedy’ygo a Clintōna.

Winstōn Churchill do swojigo czŏrnego pupila ôbszatowowoł przi Downing Street ekstra plac we gabinecie i jŏdalni. Nelsōn, bo takie kocik mioł miano, nynoł ze Churchillym i robiōł za termofor.

W kożdyj gŏdce majōm jakeś miana do nojukochańszych perzōnōw – bajtli, babōw, chopōw. Niymce padajōm: Liebling, Maus abo Schatz. Angliki: Baby, Honey, Sugar abo Sweety. Nale już Francuzy gŏdajōm: Mon amour, Mon ange, Mon chat abo Ma chatte – mōj kociku, moja kociczko. Kociczko gŏdajōm tyż Czechy.

A jak padajōm Ślōnzoki? Niy gŏdocie aby do swojich bajtli, frelek, szacōw: „kociku”? Fto widzioł „Miłość we Königshütte”, możno pamiyntŏ, kej Brainerowŏ granŏ bez Grażyna Bułka gŏdała do Elwiry (dziouchy wyretowanyj ze Zgody bez dŏchtora Schneidera) „kociku”. A robiyła to tak maszketnie, co sie człowiekowi ślimtać chciało. Pamiyntōm, co kej mi było źle, mama mi gŏdali: „Niy starej sie kociku”. Czyli, mogymy sie medykować, co Ślōnzoki przajōm kocikōm, bo kej ftoś do ukochanyj perzōny padŏ „kociku”, to bezmaść przaje tym zwiyrzyntōm.

Beztōż wszystkie przŏciele kocikōw niych dzisiej poczujōm sie, kej srogie perzōny i poaszōm sie na naszym facebooku mianami ôd swojich kocikōw abo możno mŏcie jake fajne ślōnskie miana do naszych pelcowych kamratōw. Mark Twain mianowoł swoje kociki: Zaratustra, Beblŏk i Kwasek. Moje dwa mianujōm sie Bōmbōn i Michcia (podug tyj ze „Cholōnka” Janosza). A wasze jak sie mianujōm? Zaprŏszōmy do wciepowaniŏ mianōw a fotek knipsniyntych Waszym kocikōm.

Do tego tekstu korzystałach z ksiōnżki Madeline Swan „Historia kotōw”, a translacyjŏ kōnckōw wiersza ô Pangur Bànie na ślōnski narychtowałach podug wiersza „Mnich i jego kot”, przekłŏd Ernest Bryll a Gryjta Goraj-Bryll.

Mōnika Kassner. Historyczka i polōnistka, dziynnikarka, kero pisze po ślōnsku; autorka ksiōnżki dlŏ bajtli „Zaginione perły księżnej Daisy” i artykułōw m.in. do kwartalnika „Fabryka Silesia”; w latach 2011-2016 naczelnŏ redachtorka miysiyncznika “Ślōnskŏ Szwalba”.

Na przodku: Śnik ôd Michcie. Foto: MK