Historyjŏ w 1000 słōw: Ślōnsk – Krŏj Baskōw 3:4

We 1936 roku we Hiszpaniji zaczła sie wojna dōmowŏ. Z jednyj strōny bōł dymokratycznie ôbrany republikański regyrōnek Hiszpanije, a z drugij faszystowskŏ Hiszpanijŏ, co na jeji czele stoł spiyrany ôd Hitlera i Mussoliniego Francisco Franco. Lokalny Regyrōnek Krŏju Baskōw stanōł po strōnie republikanōw.

We 1937 roku José Antonio Aguirre, piyrszy prezydynt Krŏju Baskōw, zdecydowoł wysłać baskijskõ nŏrodowõ reprezyntacyjõ za granicã, żeby ôna pōmogła zebrać piniōndze na pōmoc uchodźcōm, a tyż była to forma propagandy, co miała pokŏzać światu, iże baskijski regyrōnek brōni sie przed faszystowskimi rebelijantami.

Baskowie piyrszy szpil po wyjeździe zagrali 26 kwietnia 1937 roku w Paryżu na Parc des Princes ze klubym Racing Paris i wygrali trzi do zera. To je tyn sōm dziyń, w kerym Luftwaffe zbōmbardowało Guernicã i straciyło życie 1654 Baskōw. Potym grali jeszcze ze reprezyntacyjōm Pragi, dwa razy zaś z Racing Paris, z Olympique Marseille, z FC Sète, zaś z reprezyntacyjōm Pragi, a w niydzielã, 6 czyrwnia, przijechali do Katowic, żeby we strzodã zagrać szpil ze reprezyntacyjōm Ślōnska.

Połedniowcy bez te pŏrã dni ôbejzdrzeli Katowice i Chorzōw, trochã potrynowali, a cołki Ślōnsk warzōł sie, bo niy szło sie doczekać takigo szpilu. Styknie pedzieć, iże we drużynie Ślōnska na trzinŏstu fuzbalŏkōw, co zagrało, dziesiyńciu to byli reprezyntanciŏ Polski, a u Baskōw wszyjscy co do jednego reprezyntowali Hiszpanijõ. Wiyncyj ô klasie jednych i drugich gŏdać niy muszymy.

Ślōnski Zwiōnzek Fuzbalowy zakōntraktowoł z Baskami dwa szpile – jedyn na 9 czyrwnia, a drugi na dwanŏstego. Tyn drugi bōł ôdstōmpiōny lidze i mioł być grany we Warszawie.

Przed tym, jak Baskowie przijechali na Ślōnsk, cajtōngi pisały, iże niy przijadōm, bo Polska im wiz niy dŏ, tōż jak w kōńcu przijechali, to gazyta „Siedem Groszy” zapytała Manuela de la Soty, dyrechtora cołkij drużyny, czy mieli jake problymy, a ôn ôdpowiedzioł, iże niy było żŏdnych. Przidoł tyż, iże ôn nawet wiy, skōnd sie takie klachy wziōnły: w Paryżu sie gŏdŏ, iże do Polski ciynżko sie dostać, bo Polska auslyndrōm wiz niy dŏwŏ.

De la Sota pedzioł tyż pŏrã słōw ô wojnie we Hiszpaniji. „Nasza walka, walka Krŏju Baskōw to je walka ô wolność. Brōniymy niypodległości. A bez to, iże tã niypodległość nōm doł regyrōnek republiki hiszpańskij, tōż walczymy przeciwko insurgyntōm, co niy zgŏdzajōm sie na nasz statut autōnōmiczny i na naszã ôddzielność politycznõ i nŏrodowõ. Tak jak nŏs sam widzicie, wszyjscy my sōm, tak jak po prŏwdzie hned wszyjscy Baskowie, szczyrzi katolicy, patrioci i dymokraci. Mōmy reszpekt do cudzych przekōnań, ale wymŏgōmy ôd inkszych, żeby i naszym pokazować reszpekt.

Niy wiadōmo, wielu ludzi prziszło we strzodã ôglōndać szpil. Przegląd Sportowy napisoł, że dwanŏście tysiyncy, Polska Zachodnia, że piytnŏscie, a Śląski Kurjer Poranny że siedymnŏście. Mogymy sie tōż wyciōngnōńć z tego postrzedniõ i pedzieć, że było bez 14,5 tysiōnca ludzi. Przed szpilym głōwnym juniorskŏ drużyna Ruchu Wielke Hajduki zagrała ze TS Szopiynice.

We drużynie baskijskij z wiynksza reprezyntanciŏ Athletiku Bilbao i Realu Madryt. We ślōnskij AKS-u i Ruchu Chorzōw.

Ćwierć na siōdmõ syndzia Gerblich z Lipin zaycznŏ szpil. Chociŏż Ślōnzŏcy zaczli ôd efektownego ataku Wostala, to we ôsmyj minucie Baskowie rozgrŏwajōm akcyjõ lewōm strōnōm i Guillermo Gorostiza pokōnuje Kwoki. We szesnŏstyj minucie niy trefiŏ z trzech metrōw abo Larrinaga, abo Lángara; niy wiadōmo kery, bo jedni piszōm tak, a inksi tak.

Baskowie z poczōntku majōm srogõ przewŏgã. Gra sie biere wyrōwnować dopiyro po dwudziestyj minucie. We 24 minucie Wostal sie przebijŏ i strzylŏ na 1:1. Zarŏz po tym zaczynŏ lŏć dyszcz. Plac sie robi gładki i połny marasu. Po piyńciu minutach ôd wyrōwnaniŏ Aedo ôdbijŏ bal na pŏrã metrōw, a Wilimowski takich przileżytości niy marnuje i Ślōnzŏcy prowadzōm dwa do jednego.

Po nastympnych dziesiyńciu minutach rōwnyj gry Langara narŏz przimiyrzŏ z daleka, bal po supku wpadŏ do tora i je rymis. Do Ślōnzŏkōw to ale niyma problym, bo we 43 minucie zaś Wostal znojduje drōgã do necu, co go brōni Gregorio Blasco.

Jeszcze przed pauzōm Baskowie strzelajōm tora, ale syndzia go niy uznŏwŏ, tōż drugo połowa zaczynŏ sie wynikym 3:2 do Ślōnzŏkōw.

Połedniowcy atakujōm ôd samego poczōntku, ale niy majōm idyje, jak skōńczyć swoje akcyje, abo niy ma w nich akuratności i bal przelatuje kole ślōnskigo tora.

We 64 minucie Giemsa strzaskuje sie ze dwōma Baskami i schodzi z placu, a za niego wchodzi Knas z chorzowskigo AKS-u. Hned po tym tormōn Kwoka tyż je kōntuzjowany i zastympuje go Eryk Tatuś. Skuli gładkigo szpilplacu Wilimowski tyż sie strzaskuje ze baskijskim tormanym i musi na pŏrã minut slyź na bok.

W tym czasie Baskowie majōm ôgrōmnõ przewŏgã, ale durch z tego nic niy wynikŏ. Dopiyro we 77 minucie Regueiro po cyntrze Emilína strzylŏ na 3:3. Już trzi minuty niyskorzij Larinaga wbijŏ bal gowōm na 3:4, chociŏż pōnoć bōł ofsajd.

Bez ôstatnie minuty Ślōnzŏcy jeszcze atakowali i mieli pŏrã przileżytości, ale wynik sie niy umiyniōł. Reprezyntacyjŏ Ślōnska – Reprezyntacyjŏ Krŏju Baskōw 3:4.

We nastympnych dniach cajtōngi pisały same nojlepsze rzeczy ô gościach. Ô naszych było trochã krytyki, ale przecã tymi dziewiyńćdziesiyńcōma minutami napisali historyjõ.

Szpilu we Warszawie niy było. Jak do wszyjskigo, i sam musiała sie wciś polityka, że mŏ niy być graniŏ z Baskami, bo ôni chcōm jechać grać do Zwiōnzku Sowieckigo. Straty financowe skuli tego niyrozegranego szpilu pōniōs Ślōnski Zwiōnzek Fuzbalowy.

Po gościnie na Ślōnsku Połedniowcy pojechali dalij. Grali we Zwiōnzku Sowieckim, Norwegiji, a ze reprezyntacyjōm Danije majōm z tego czasu nojwyższõ w historyji swojã wygranŏ: 1:11.

Na podzim 1937 roku przepłynyli Atlantyk, żeby grać w Meksyku, kaj FIFA im dała zwōl grać ze klubami i reprezyntacyjōm, zagrali tam dziewiyńć szpilōw i polecieli na Kubã. W tym czasie FIFA wziōnła zakazować graniŏ ze drużynami ze Hiszpanije skuli wojny i Kuba niy mogła zôgranizować szpilu. Baskowie tōż pograli ze klubami i ôdlecieli do Argyntyny. Tam ôstali trzi miesiōnce, ale niy mogli grać żŏdnych ôficjalnych szpilōw, tōż skōńczyły im sie piniōndze i argyntyńske kluby zebrały dlŏ nich geld, żeby mogli dalij rajzować.

Po rajzie bez Andy, Chile, zaś Kubã, dotarli do Meksyku, kaj uzdali sie założyć klub i grać we meksykańskij lidze. Tak to we sezōnie 1938/1939 we lidze meksykańskij groł klub Club Deportivo Euzkadi i skōńczōł sezōn na drugim placu.

Po sezōnie ci wandrowni Baskowie zagrali jeszcze ino jedyn szpil. 18 czyrwnia zagrali ze paragwajskim Club Atlético Corrales i zrymisowali 4:4. Wtynczŏs to kożdy z nich dostoł piyrszy i ôstatni geltak za te dwa lata jeżdżyniŏ i lŏtaniŏ: 10 tysiyncy peset. Wszyjscy rozjechali sie po meksykańskich i argyntyńskich klubach.

9 czyrwnia 1937, 18:15
Ślōnsk – Krŏj Baskōw 3:4
Syńdzia: Gerblich (Lipiny)
Widzōw: 12 tys. (Przegląd Sportowy), 15 tys. (Polska Zachodnia), 17 tys. (Śląski Kurjer Poranny)

0:1 Gorostiza (8)
1:1 Wostal (24)
2:1 Wilimowski (29)
2:2 Lángara (39)
3:2 Wostal (43)
3:3 Regueiro (77)
3:4 Larrinaga (80)

Ślōnsk:
Paweł Kwoka (Czarni Chropaczōw), po 64. Eryk Tatuś (Ruch Chorzōw)
Edmund Giemsa (Ruch Chorzōw), 64. Jōzef Knas (AKS Chorzōw)
Gothard Stolarczyk (AKS Chorzōw)
Wilhelm Piec (Naprzōd Lipiny)
Ernest Kuchta (AKS Chorzōw)
Karol Dziwisz (Ruch Chorzōw)
Ryszard Piec (Naprzōd Lipiny)
Leonard Piontek (AKS Chorzōw)
Jerzy Wostal (AKS Chorzōw)
Ernest Wilimowski (Ruch Chorzōw)
Gerard Wodarz (Ruch Chorzōw)

Krŏj Baskōw:
Gregorio Blasco (Athletic Bilbao)
Pedro Areso (Barcelona)
Serafín Aedo (Real Betis)
Leonardo Cilaurren (Athletic Bilbao)
José Muguerza (Athletic Bilbao)
Roberto Etxebarria Arruti (Athletic Bilbao)
Guillermo Gorostiza (Athletic Bilbao)
Luis Reguero (c) (Real Madryt)
Isidoro Lángara (Real Oviedo)
Enrique Larrinaga (Racing Santander)
Emilio Alonso (Real Madrid)