Jak uczyć się śląskiego? Poradnik dla samouków – cz. VI
Szósta część – porady od 101 do 117
101.
Sięgnij po kolejny tekst. Z każdego zdania usuń jeden mniej nieistotny wyraz. Później następny i następny…W efekcie otrzymasz telegram. Niektórych wyrazów nie da się usunąć. To wyrazy klucze, otwierające zrozumienie tekstu. Na marginesie gramatycznym: w zdaniach można zmieniać osobę, liczbę, czas, stronę, tryb. Tu przydaje się komputer i tabelki. Poczytaj trochę o gramatyce dependencji (uzupełnień).
102.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Korzystaj z dobrodziejstw techniki. Z pewnością posiadasz jakiś nośnik dźwięku. Zrób z niego użytek podczas językowej edukacji. Na pierwszy ogień niech pójdą nagrania tekstów. Pracuj z kopią audio, żeby nie zniszczyć oryginału. Przesłuchaj tekst, przesłuchaj tekst ponownie czytając go równocześnie. Następnie powykreślaj poszczególne fragmenty, aż do usunięcia całości, słuchając przy tym nagrania.
103.
Możesz też odwrócić kolejność: śledzić tekst pisany, kasując poszczególne części jego dźwiękowego zapisu aż do chwili usunięcia całego nagrania.
104.
Skopiuj ponownie oryginał i bez wspierania się tekstem pisemnym kasuj część wyrazów, całe wyrazy, zdania i dłuższe fragmenty z nagrania. Po każdym z tych zabiegów staraj się odtwarzać cały tekst z pamięci, równocześnie z jego dźwiękowym zapisem. Czy wyszedłeś z tej próby obronna ręką? To okaże się po wysłuchaniu nagrania-matki. Warto mieć kilka kopii.
105.
Pousuwaj fragmenty nagrania z wersji roboczej. Postaraj się wypełnić te miejsca innymi, własnymi zdaniami tak, aby zachować jakąś spójność tekstu. Swoja drogą, ciekawe. Jakie rozwiązanie przyjąłbyś, gdybyś chciał zmienić lub wręcz wypaczyć sens tekstu. Pójdź na całość i pofolguj własnej fantazji!
106.
Teraz pora na pracę z samodzielnie wypracowanym nagraniem. Nagraj wiadomości radiowe, albo odszukaj je na stronie danej stacji. Najpierw w drugim, później w języku pierwszym, a później jeszcze w innym obcym. Sprawdź, w jakim stopniu się pokrywają. Z biegiem czasu podobieństwo stanie się bardzo wyraźne.
107.
Nagraj sobie również serwisy informacyjne nadawane po śląsku przez różne stacje. Wspomóż się innymi źródłami śląskimi: stronami, telegazetą, prasą: rodzimą lub obcą, programami telewizyjnymi, które ułatwią ci pracę poprzez ilustracje (obraz).
108.
Słuchaj audycji z kręgu twoich zainteresowań. Jak już pisałem, wiedza pomaga zrozumieniu. Stopniuj trudności. Przechodź od nagrań niezakłóconych w wolnym tempie, do nagrań z hałasem w tle i w tempie zwykłym. Jeżeli audycja była zajmująca, ale obawiasz się, że nie zrozumiałeś czegoś istotnego, przesłuchaj ją ponownie z kolegą, rodzeństwem lub rodzicami, nauczycielem na kursie śląskiego.
109.
Biję się w piersi kolejny raz! Nie jestem odkrywczy! Mimo że z poprzednich stwierdzeń wynika niezbicie, iż technika może pomóc w nauce języków obcych i ją ubarwić, to nic jednak nie zastąpi twojej wyobraźni i pracowitości. Wykorzystaj je przy igraszkach z nośnikami obrazu, chociaż lojalnie uprzedzając, kroki są tu podobne jak w zabawach audio.
110.
Masz możliwość bądź to korzystania z gotowych nagrań w wersji obcojęzycznej, bądź nagrywania własnych. W obu przypadkach możesz powtórzyć wszystkie ćwiczenia zaproponowane w poprzednim rozdziale lub skorzystać z dalszych sugestii. Pamiętaj o istnieniu funkcji ”stop” i „pauza”.
111.
Oto najprostsze ćwiczenie. Podczas pracy przydadzą ci się słuchawki. Obejrzyj kilkakrotnie fragment (lub całość) nagrania. Następnie zostaw obraz i miejscami wycisz lub usuń głos, aż do całkowitej likwidacji. Pracuj jako lektor. A teraz odwrotnie: ściemniaj fragmenty obrazu i słuchając tekstu, postaraj się opowiedzieć to, co powinno się dziać na ekranie. Wreszcie zatrzymaj obraz i podaj tekst, który miałby zabrzmieć w tym momencie i opisz widok, jaki winien się pojawić.
112.
Trudniejszą zabawą jest przygotowanie opowiadania po śląsku nie widzianego dotąd filmu tylko na podstawie odtwarzanej ścieżki dźwiękowej lub również przygotowanie streszczenia wyłącznie na podstawie wątków muzycznych.
113.
Uczenie się, ale i nauczanie powinny sprawiać przyjemność, powinny bawić, prowadząc do konkretnych edukacyjnych efektów. Rzecz jasna można się bawić w pojedynkę.
W przypadku języków obcych samotną zabawę urozmaica podręcznik, gry komputerowe, interaktywne strony i kursy, zasoby internetu. O wiele milsza jest jednak zabawa w grupie. Wówczas bowiem pojawia się współpraca, wsparcie. Nieważne jest współzawodnictwo, laury i poczucie wyższości – to efekt gier. Tu chodzi o zabawy wykorzystujące potencjał grupy.
ZABAWA 1. Uczestniczki i uczestnicy wybierają dowolną literę alfabetu, po czym wypisują wszelkie zaczynające się na nią wyrazy.
Można też wypisywać słowa kończące się na tę literę, bądź takie, w których pojawia się ona jako druga z kolei, trzecia, itd.
Inna forma tej zabawy na wynotowaniu wszelkich wyrazów, kojarzących się z tematem ustalonym na wstępie.
ZABAWA 2. Uczestniczki i uczestnicy wypisują na kartkach dowolny wyraz. Następnie wymieniają się kartkami i dopisują nowe słowa rozpoczynające się od końcowej litery poprzedniego wyrazu.
Każdy może również napisać jakieś zdanie. Po wymianie kartek trzeba dopisać kolejne, zaczynające się od ostatniego zdania wyrazu poprzedniego.
ZABAWA 3. Uczestniczki i uczestnicy wyraźnie, dużymi literami przygotują po kilka zdań (złotych myśli, cytatów, informacji o krajach i społeczeństwach z obszaru danego języka). Tną te zdania na wyrazy, tasują i rozdają jak karty. Pierwszy wykłada kartę, drugi dokłada itd. Nie ma przegranych, bo sobie pomagamy.
ZABAWA 4. Uczestniczki i uczestnicy uzgadniają, co chcą opisywać (np. przedmiot, zwierzę, człowieka, sytuację). Układają samodzielnie lub w grupach zdania. Wyniki przedstawiają sobie wzajemnie.
ZABAWA 5. Uczestniczki i uczestnicy ustalają, co chcą opowiadać (np. bajka, historia kryminalna lub science fiction, dowcip…). Układamy samodzielnie, w parach lub grupach po jednym zdaniu opowieści. Pozostałe zasady ustalamy sami.
ZABAWA 6. Uczestniczki i uczestnicy mówią lub piszą jedno słowo, fragment zdania, opisu lub opowiadania. Pozostali uzupełniają. Kto nie widzi już żadnej możliwości dodania czegokolwiek, wymyśla nową zabawę.
ZABAWA 7. Uczestniczki i uczestnicy pojedynczo lub w grupach przygotowują określoną liczbę wyrazów, po czym wymieniają się nimi. Zadanie polega na napisaniu najkrótszego wiersza z użyciem wszystkich zadanych słów.
Można też stosować inne gatunki i formy literackie (wiadomo, że np. w bajkach czy kryminałach występują charakterystyczne wyrazy i zwroty).
ZABAWA 8. Uczestniczki i uczestnicy przygotowują interesujące, dowcipne, zaskakujące, czy wręcz szokujące teksty. Wymieniają się nimi i czytają je. Później wzajemnie je sobie dyktują. Wariant trudniejszy polega na dyktowaniu tekstu z pamięci.
ZABAWA 9. Uczestniczki i uczestnicy piszą zdania lub teksty dłuższe. Partnerowi odsłaniają po jednym wyrazie. Jego zadaniem jest odgadnięcie, jaką treść zawiera zakryty fragment, czego dotyczy – wolno mu fantazjować.
ZABAWA 10. Uczestniczki i uczestnicy budują zdanie. Układają do niego pytania.
To samo z tekstem lub dowolnym tematem.
Czy zadane pytania są sensowne, ustalają w śląskim.
ZABAWA 11. Uczestniczki i uczestnicy wcielają się w różnorodne role. Pozostali zadają im pytania. Takie wywiady ze znanymi postaciami życia kulturalnego, politycznego lub religijnego, ale też ze zwierzęciem przedmiotem, uczuciem…
Swoją drogą ciekawe, co do powiedzenia mają chmury, powietrze, szczyt górski, kwiaty, kamień, miłość lub nienawiść?
ZABAWA 12. Uczestniczki i uczestnicy określają temat
i wybierają prowadzącego. Przypominają sobie reguły dyskusji i zaczynają dyskutować zgodnie z nimi.
ZABAWA 13. Uczestniczki i uczestnicy odgrywają scenki sytuacyjne i rodzajowe: goście – kelner, lekarz – pacjent, rodzice – dzieci, etc.
ZABAWA 14. Uczestniczki i uczestnicy wysyłają kogoś za drzwi. Pod jego nieobecność ustalają, jakim jest owocem, meblem, którą aktorką. Po powrocie „wygnaniec” odgaduje, kim jest. Może zadawać wyłącznie pytania ogólne, takie, na które odpowiedź brzmi: tak lub nie.
W ten sam sposób bawimy się, wysyłając za drzwi jednego lub kilkoro uczestników i przypisując im sytuację, w której się znaleźli. Wyproszeni grają rolę np. ojca samotnie wychowującego siedem dorastających córek…
Przyjemnej zabawy.
114.
Uczymy się przez całe życie. Czy chcemy, czy nie. Tak jesteśmy skonstruowani.
Nie możemy się nie uczyć, tak jak nie możemy nie oddychać. Nasz mózg pracuje nieustannie. Nawet we śnie. W dzień pożera, w nocy trawi. Od ciebie zależy, czym go karmisz. Od ciebie zależy, czy karmisz się strawą dobrą, czy byle jakimi ochłapami. Czy jadasz, czy żresz!
115.
Uczymy się przez całe życie. Język pierwszy i język drugi oraz języki kolejne nie stanowią tu wyjątku.
116.
Nie zamierzam cię przekonywać, że rady i opinie zawarte w mojej książce są wynikiem długotrwałych głębokich przemyśleń, że są efektem analizy najnowszych publikacji z zakresu neurologii, psychologii, socjologii, pedagogiki, dydaktyki, metodyki, językoznawstwa formalnego i stosowanego, psycho-, socjo- i etnolingwistyki, czy innych równie uczonych dyscyplin badawczych.
117.
Jednak musisz mi uwierzyć, że wszystkie te nauki stanowią, że przy uczeniu się najistotniejszy jest uczący się,
a więc TY sam. Twoje zadanie – to znaleźć własne drogi i kroczyć nimi z przyjemnością, z uśmiechem na twarzy
i pieśnią na ustach.
A niniejsza publikacja… Ten tekst może być laską wędrowca i mapą skrótów, mostów nad przepaściami i spisem dawno już otwartych drzwi, przez które wypada ci przejść.
C.d.n.
Aleksander Lubina – germanista, andragog – zdobył wykształcenie w Polsce, Niemczech i Szwajcarii. Jest publicystą, pisarzem, tłumaczem, autorem programów nauczania, poradników i śpiewnika – był nauczycielem akademickim, licealnym, gimnazjalnym i w szkołach podstawowych oraz doradcą i konsultantem nauczyciel.
Polecamy też książkę Aleksandra Lubiny:
https://edustore.eu/publikacje-edukacyjne/31-jezyki-bez-belfra-poradnik-dla-osob-uczacych-sie.html