Eli Pōnbōczek sie pochyto?
Eli Pōnbōczek sie pochyto?
Krześcijany do Soboru Watykańskigo II ôdprowiali msze yno w łacinie, jynzyku umrzitym. Żydzi sztyjc rzykajōm a czytajōm Tora po hebrajsku, chocioż niykōniecznie tyn jynzyk muszōm dobrze znać. Podobnie we islamie. Podstawowe muzułmański rzykania muszōm być wypedziane po arabsku, chocioż wierni islamu miyszkajōm tyż i fōrt poza granicami świata arabskigo. Przekłody świyntych pism to tyż ni ma lekko sprawa. Trza mieć forgot grajfka a wyczuci. Niychby tak kery muzułmańskigo Allaha mianowoł „God”, „Dieu”, czy „Dio”, abo chrześcijōnskigo Boga przełożōł na „Allaha”… Haja murowano. Larmo zrobiōm nadgorliwe krześcijany a tym bardzij muzułmany. A bezmałaś Pōnbōczek je jedyn i rozumi kożdo godka?
Tak rychtyg Bōg niy noleży do jednej religie, kultury czy jynzyka. Trzi spōmniane na wstympie religie, chocioż majōm swoji głōwne jynzyki liturgiczne, to w jakimś myjszym abo wiynkszym kōnsku muszōm dopuszczać rzykani we jynzykach bliższych wiernym. Pōnboczek godo na dyć niy yno po hebrajsku, arabsku czy łacinōm. Padajōm, że Ôn wiy wszyjsko, tōż żodnym jynzykiym Go niy zagniesz. Chyba że ślōnskim…? Po ślōnsku bezmałaś niy idzie rzykać, ôdprowiać msze czy czytać Pisma Świyntego – przinajmij tak padajōm nikere „szpece”. Piyrszy roz we dyskusjo na tyn tymat wdołech sie po wyleziyniu ze mszy kludzōnej po katalōńsku. Po usłyszyniu słōw „po ślōnsku niy idzie”, zaczōn żech przekłodać stałe kōnski msze na ślōnski… Eli tako robota mo syns? Przeciwnikōw tej zorty pōmysłōw telki przekłody raczyj niy przekōnajōm. Same Ślōnzoki zresztōm tyż przeważnie majōm sie do telkich inicjatyw z dystansym. „Ôjcze Nasz” po naszymu do niyjednego ślōnskigo krześcijōna bydzie mieć dziwny klang, bo jak sōm pado ni ma do telkij wersji przibadany. Yno kto bōł przibadany do msze po polsku jeszcze we pokolyniach naszych starzikōw/prastarzikōw? Kościōł wyloz ze swoich ortodoksyjnych regułōw dziynki ôstatnimu soborowi. Ksiōndz zwyrtnōł sie do wiernych i zaczōn godać we jynzyku, w kerym szło sie pochytać. Istno rewolucjo! Yno to już ponad 50 lot tymu. Jako je tera? Zdo sie, że we wylazowaniu do ludzi jeszcze kōnsek dalij idzie papiyż Franciszek, kery doł sie poznać swojōm ôtwartościōm, prostotōm i szporobliwym jynzykiym – tōż godaniym prosto a ofyn. Niydowno we improwizowanym kozaniu we Niedziela Krztu Pōńskigo pedzioł: „Przekozywani wiary moge sie dokōnywać yno we dialekcie, dialekcie familii, taty, mamy, starzika, starki”. Dyć wiara ni moge być ôderwano ôd normalnego codziynnego życio, musi być prawdziwo, beztōż trza jōm przekozywać jynzykiym serca. Do papiyża tym codziynnym jynzykiym familii a serca, w kerym za bajtla uczōł sie rzykać była godka piemōncko, regiōnu z kerego skludziyli sie do Argyntyny jego ôjce.
A jako to sie mo dō nos? Jak rzykać po ślōnsku? Mōmy już niy yno ślōnski kolyndy a pastorałki. Regularnie ôdprowio sie tyż msze św. z kozaniami po naszymu. Telko inicjatywa zrodziyła sie 10 lot tymu we Mysłowicach. Idymy dalij. Rzykani wiernych po ślōnsku ôd 2014 słyszymy rok w rok na mszy chopskij pōnci do Piekor. Przibywo tyż przekłodōw Pisma Św. na ślōnski. Z kōńcym 2017 doczkalimy sie wydanio Nowego Testamyntu po ślōnsku, kery zrychtowoł byrgermajster Radziōnkowa, Gabriel Tobor. Za ôficjalny przekłod uznać tego niy pódzie. Taki, jak godo Kōnstytucjo ô Ôbjawiyniu Bożym (dokumynt Soboru Watykańskigo II ôgłoszōny we 1965), musiołby być zônaczōny bezpośrednio z „ôryginalnego jynzyka biblijnego”, tōż w przipadku NT z greki. Niy zmiynio to tego, że telki przekłod wert je docyniynio, kere prziszło ôstatnio ze samego Watykanu. Papiyż Franciszek podziynkowoł a pogratulowoł autorowi za perfekcyjny przekłod NT na jynzyk ślōnski. To wielko rzecz, że w kōńcu Ślōnzoki mogōm czytać Pismo Świynte we swoim jynzyku. Chocioż ôdzyw na ślōnsko Biblio bydzie roztomańty. Prof. Miodek i jego kōmple po fachu bydōm mieli sie z czego wylachać (to niy wic! Autorytet polskich polōnistōw ofyn nazywo pisani po ślōnsku ô poważnych, abstrakcyjnych, filozoficznych kwestiach „groteskowym” abo „żenującym” i godo że przekłodać Biblio na ślōnski idzie yno „w żartach”. Telki „żartobliwe” przekłody zdarzo mu sie wygłoszać swoim polskim kōmplōm coby ci mōgli „porechotać”). To gynał skrajno reakcjo. Inksi potyncjalni ôdbiorcy ślōnskij Biblie niy uznajōm nij po prostu za coś fest potrzebnego. Siōngnōm pō nia beztōż yno ci nojbardzij zainteresowani. Siyła przibadanio je na dyć wielko. We kościele tak jak we szkole czy w urzyndzie Ślōnzok przeważnie autōmatyczne przesztelowuje sie na polski i je to dō niego normalne.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Swojo relacjo z Bogiym tyż kożdy ukłodo se po swoimu i jego sprawa jak a po jakimu ś nim godo. Ni ma sie co styrkać. Trza yno pamiyntać ô jednym… Wierzysz w Pōnbōczka czy niy, wiydz aże w rzykaniu rozchodzi sie ô godka ś nim. Mono zamiast sztyjc godać mu yno wierszyki, kere Ôn a ty znocie na pamiynć, pedzieć Mu coś rychtyg ôd sia, jynzykiym serca?
Grzegorz Buchalik – etnolog, historyk, felietōnista, fusbalista. Kludzi bloga Ślōnski Fusbal we Dzienniku Zachodnim.
http://www.dziennikzachodni.pl/blogi/slonski-fusbal/
https://www.facebook.com/SlonskiFusbal/
Foto tytułowe: Munkácsy “Ecce homo” / Wikimedia Commons