Chwila z gŏdkōm: Śniŏdanie

We ôstatnij Chwili z gŏdkōm ôbiecołch wōm, że poskłŏdōm swoje teksty ze starego bloga we formatach EPUB i PDF, cobyście sie je mogli spamiyntać na swoje ereadery i mobilniŏki. Możecie sie je sebrać u mie na strōnie. Dziynkuja tym, co mi w tym tydniu przisłali geld bez paypal. Jŏ mōm jeszcze pŏra fajnych rzeczy do pokŏzaniŏ i prziniesa wōm niymi moc uciechy.

A terŏz bydymy sie uczyć. Pŏra minut na nŏuka, a potym wszyjscy sie ôbejzdrzimy psa, co niy wiy, co zrobić ze swojim życiym, bo my zasużyli, pra?

Sōm dwie grupy rzeczownikōw, kere mōmy problym ôdmiyniać. Piyrszŏ z nich to take słowa jak śniŏdanie, kŏzanie, stolecie, pogotowie, wesele, a drugŏ to kwieciyń, Bytōm i Wrocław.

Zacznymy ôd tyj piyrszyj grupy. Sōm trzi knify wymŏwianiŏ tych słōw. Na pōłnocy idzie pedzieć śniŏdanie abo śniŏdaniy, nōm to je egal. We tym pasie naôbkoło Koźlŏ gŏdŏ sie ino śniŏdaniy. A na połedniu gŏdŏ sie śniŏdani. To sōm słowa, co majōm rodzaj nijaki, pra? To śniŏdanie, to kŏzanie, to stolecie.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Piyrszy problym mōmy, jak gŏdōmy „kogo? Czego?”. Po ślōnsku sie to ôdmiyniŏ inakszyj niż po polsku, ale bez to, że durch naôbkoło nŏs słyszymy polske formy, to te ślōnske sie nōm kajś tracōm i gŏdōmy: „mōmy jeszcze tela do zrobiynia”, „w samym sercu Zŏbrza” abo „gōrnŏ czyńść je do jedzynia a dolnŏ do wyciepniyńcia.”

We grze „Iste Roki” mōmy: „Jŏch tyż przeca starŏ wojna i wiym, co znaczy „maulhalten”, ale mi ôd tego jynzyk niy przimŏrz do podniebiyniŏ”.

We „Powieściach ludu polskigo na Ślōnsku” mōmy: „I tak pospołu miyndzy sobōm niyjaki czas byli, i tak sobie potym winszowali szczyńściŏ, zdrowiŏ, żeby sie jij jak nojlepij powodziyło”.

Widzicie, w tym trzecim przikłŏdzie mŏcie nojprzōd „jedzynia” i „wyciepniyńcia”, a zarŏz potym je dobrze: „do grilowaniŏ”.

Bez to gŏdōmy „jedzyniŏ”, „wyciepniyńciŏ”, „Zŏbrzŏ”, „kŏzaniŏ”.

Terŏz jeszcze jedna rzecz. Po polsku mōmy kogo? czego? „śniadania” i „dwa śniadania”, pra? Te dwa przipŏdki sōm take same. Ale to niy znaczy, że po ślōnsku i tu, i tu gŏdōmy „śniŏdaniŏ”. Na Facebooku idzie tako ôdmiana znojść. Kejś tego było wiyncyj.

Ale we „Ôstatnim gwoździŏrzu” Feliks Steuer pisze: „Po ôbōch strōnach stojōm stawiynia: po jednyj statki siŏdłŏkōw, a po drugij chałpy rzymieślnikōw i robotnikōw”.

Bez to gŏdōmy: „niy jym śniŏdaniŏ” – „jym dwa śniŏdania”, „pōł stoleciŏ” – „dwa stolecia”, „niy było kŏzaniŏ” – „za duge te kŏzania”, „ida z weselŏ” – „sztyry wesela i pogrzyb”.

A terŏz na kōniec jeszcze ta drugŏ grupa. Weznymy za przikłŏd kwieciyń i Bytōm. Niykerzi piszōm „kwietniŏ” abo „Bytōmiŏ”. Jedno i druge to sōm słowa mynske, pra? Tyn Bytōm, tyn kwieciyń. To je inkszŏ grupa niż śniŏdanie. I ta grupa sie prawie ôdmiyniŏ jak po polsku.

We grze „Polŏk w Ślōnsku” czytōmy: „I aż sie to potym babōm miejskim uprzikrziło, i snŏdź pisały do Wiednia”.

Zaś wrōcymy do Malinowskigo: „Przeca ś nimi do Dyrszławia jechoł”.

Bez to pamiyntejmy: Bytōm – Bytōmia, Wrocław – Wrocławia, kwieciyń – kwietnia, grudziyń – grudnia