Stach Kropiciel 4.05.1924

Wachtyrz prezyntuje ślōnske artykuły ze starych cajtōngōw przepisane do alfabetu ślabikŏrzowego. Trzeba je rozumieć we kōntekście historycznym i niy przedstawiajōm ône ôpiniji ôd redakcyje.

Niech bydzie pochwalōny Jez. Chr.

W świynta Wielkanocne nie włoczyłech sie po świecie, bo trzeba było w spokoju spożyć szołdra i w chałupie podzielić sie jajkym. Anich se po cichu nie myśloł, że byda musioł w tak poźne świynta jeszcze wyciōngnōńć z kufra kożuch, bo, niechże las strzeli ta zima, jeszcze tu na wsi w druge świynto śnieg padał.
Świynta szczyńśliwie przeszły a że to dużo sōmsiadōw posłało mi świōnteczne życzynia, to prosza tōm drogōm przijōńć szczere za nie „Bōg zapłać!” Ô jedno bych prosił mojich sōmsiadōw, aby na prziszłość dali mojej babie spokōj i nie sprawiali jej śmigusu, boć już to kobiecko stare i cierpi na reumatyzm. A była tak utoplana nibykaczka, i potym mōm w chałupie termedyje, bo trzeba bōl z kościskōw wyganiać. Dobry jest dyngus ale nie dla starych dziadōw, jyno dla młodych.

Po świyntach trzeba sie było jōńć roboty w polu. Przi naszej chudobie byliśmy z niōm pryndko gotowi, to też według zwyczaju mōgech sie znowu puścić w świat. Tōm razōm wybrołech sie w Tarnogorske, aby sie przijrzeć robocie tamtejszej wiary. W samych Tarnowskich Gorach poznać, że z gōry wieje lepsze powietrze, bo jak posłano staro rada miasta na pynsja, tak teraz czyszczōm i ôdnawiajōm miejsce dla nowych ôjcōw miasta. Ale nie jyno z Magistratu bije prōmiyń poprawy, lecz także z probostwa, ktōrym zawiaduje znany wszyńdzie i wszyńdzie lubiany ks. Lewek. Moji kochani tam wszyńdzie widać, ôwoce dobrej pracy duszpasterskej i dobitnie mi to mōj kumotr Wicek tuplikowoł, że teraz aże uciecha iść do kościoła, bo na straży służby Bożej stoji kapłan a nie jak to dawniej było germanizator. Dobrze jest, że ksiynża idōm miyndzy lud do towarzistw i zwiōnzkōw ôświatowych, bo tam swojim przikładym dużo dobrego zdziałajōm. Na mōj chłopski rozum myśla, że słowa nauczajōm a przikłady pociōngajōm, to też dobrze bydzie na Ślōnsku, gdy kapłani pōjdōm z ludym a lud z kapłanami. Prziznōm sie, że w Tarnowskich Gorach mi sie podobało.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Ale kedych wsiod do pociōngu, aby jechać w Lubliniecke, anichsie nie spostrzegł jak tu jakisik zawalidroga zacznie rozdawać broszurki na ktōrych widnieje napis: Polska Ôdrodzōna. Myśla sobie „Polska Ôdrodzōna” to dobra rzecz, bo ktōżby to nie chcioł mieć Ôjczyzny bogatej, silnej i ôdrodzōnej. Ale skoroch przeczytoł dwie strōnicy tej broszurki zarozechsie dowiedzioł, czym ôna pachnie. Dyć to najgorszego gatunku paszkwil, ktōry zohydza kościōł rzimskokatolicki, taki szumny tytuł nosi. To mi tak przipadało, jakgdyby ktosikoj naloł do flaszki arszyniku i napisoł na flaszce „Stary Wyngrzin” wino bardzo dobre. Jak to wypijesz – dobrze, gdyś zrobił testamynt. I jużech nie mōgł w tym przedziale do najbliższej stacji dosiedzieć, boch chcioł kōniecznie tego agitatora złapać.

I rychtyg! za Koszyncinym rozdawa ci swoje paszkwile śmiało dalej. Jakzech go też nie machnōn synkatym w grzbiet, aż ci mu sie nos zaczerwiynioł. A ty drapichrucie, łapserdaku, urwijpołciu, czy myślisz, że my na G. Ślōnsku damy sobie ôd was przibłyndōw i zawalidrogōw trucizna do gardła nalać? wynoś mi sie smyku, bo jaki ci dōm w twōj tramwaj, to ci kōnduktor wyskoczy. Jakzech Wōm go kochani czytelnicy tak skrziczoł, nie trwało chwilki, jak zapakował swoje manatki i czmychnoł. Tego nam jeszcze na G. Ślōnsku brakowało. W tych broszurkach to agitujōm przewrotni ludzi za jakisik tam kościołym narodowym. To jest to samo co protestantyzm. Nie chcōm uznać głowōm kościoła papieża – uznawajōm krōla, ale za to ôd niego już nie jyno duchownie ale i politycznie i gospodarczo sōm zależni. My w Polsce na take plewy nie pōjdziymy, bo wolimy być w łōnczności z tōm ôgrōmnōm potyngōm, jakōm jest i bydzie kościōł rzimsko-katolicki. Niech sie jeszcze jaki agitator do Was pojawi, to wiecie co mu zrobić – przegnać draba przez suchy las.

Jakzechsie pojawił w redakcji „Gościa Niedzielnego” ôddano mi znōw kilkanaście listkōw, ktōre dla mnie nadeszły.

Rōżne sprawy ludziska sie chcōm ôdymnie starego dziada dowiedzieć. Ôtōż pyta mnie sie sam niejaka pani S. z Kamiynia, abym jej wytłōmaczył, co to znaczy ôpcja i kto to mŏ bez na przikłod na Ślōnsku Ôpolskim za Polskōm ôptować. Ôtōż kochana Pani, prosza sobie spamiyntać, że tu u nas na polskim G. Ślōnsku muszōm za Niymcami ôptować ci Gōrnoślōnzacy, ktōrzi sie tu rodzili a chcōm być Niymcami. Ci muszōm potym sie stōnd wybrać do Niymiec. Na Ślōnsku Ôpolskim nie muszōm nasi rodacy wogōle ôptować, czyli sie ôrzec, jakōm chcōm mieć narodowość. Bo ôni tam sōm narodowo Polakami a prawnie poddanymi niymieckimi. Wiync ôni nic nie muszōm robić, bo gdyby ôptowali za Polskōm, musieliby w krotkim czasie swoje siedziby ôpuścić i tu prziciōngnōńć.

Na inne sprawy pōźniej ôdpowiym, bo nadymnōm ôstrzi ksiōndz redaktor znowu swoje nożyce, abym mu długej gawyndy nie narznōn. Jedna sprawa chca jeszcze poruszyć, bo wydaje mi sie ważno. Pan W. z Krol. Huty pisze mi, że znajduje sie tam jakaś kawiarnia, ktora jest istnym rynsztokym niymoralności i zepsucia. W niej to młode dziewczynta i stare kōnie a stare krowy i młode młokosy prowadzōm ôhydny proceder rozpusty. Nie znōm dobrze Krōl. Huty – ale cosikoj wiym, że tam jest spora paczka ludzi szczerze katolickich, ktōrzi miastym rzōndzōm. Słyszałym, że p. prezydynt Dōmbek i pan radca Grześ to wzorowi katolicy, ktōrzi nie powinni dopuścić, aby miasto moralnie podupadło. Z takymi niechlujnymi miejscami precz. Atoli czytam w inkszym liście z Krōl. Huty ôd pana Z., że Magistrat ta buda niymoralno zamknōn, lecz kōmynda policji ôwe rozporzōndzynie zniosła i kōncesja tymczasowo udzieliła. Ôbywatele Krōl. Huty na to sie mocno żalōm. –

To moga rozumieć i służa jyno radōm, aby katolicy Krōl. Huty nie pozwolili sobie na take zanieczyszczynie miasta przez jakegoś żydka. Tyle w ôdpowiedzi na listki.
W kōńcu musza wspmnieć ô naszej uroczystości narodowej 3 maja, ktōrōm dzisiaj ôbchodzimy.

Jak Polska długa i szeroka, tam płynie do Boga pieśń: „Przed Twe ôłtarze zanosim błaganie, Ôjczyzna naszo pobłogosław Panie”. Dumni Jesteśmy, żeśmy sōm katolikami i Polakami, to też w uroczystym ôbchodzie i nabożyństwie w ôdświyntnej sukmannie wraz ze swojōm żōnōm weźmie udział

uniżōny Wasz sługa
Stach Kropiciel.