Marcin Melōn: Styknie! (Stymp do ksiōnżki Tōmasza Kamuselli)
Stymp Marcina Melōna do ksiōnżki Tōmasza Kamuselli “Styknie / Limits“, kerŏ ukŏże sie 19 grudnia 2019 roku. Bydzie mieć 326 strōn, na kerych znojdziecie 7 ôpowiŏstek autora po angielsku przełożōnych na ślōnski bez Marcina Melōna. Ôkrōm tego znojdziecie tam trzi stympy: po angielsku (Tōmasz Kamusella), ślōnsku (Marcin Melōn) i podlasku (Jan Maksymiuk).
Stymp
Niy poradza pedzieć gynau wiela to było lot do zadku. Pamiyntōm za to kaj. Katowice, Tyjater Korez, epny jubel, na kerym uwożane szauszpilery czytali nojlepsze sztuki tyjatralne po ślōnsku. Jedna sztuka godała ô wojnie, ô mordowaniu, gwołcyniu i polyniu ludziōm chaupōw. Tak po prowdzie to ôd samego poczōntku było klar, ô czym godo tyn tekst. I wtynczos ftoś napoczyno sie chichrać. Z biny leci wiyncyj ślōnskich ausdrukōw i inksze ludzie tyż zaczynajôm sie śmioć. Cosik tukej je niyrichtiś, pra? Kożdymu je gańba, kożdymu je niypeć, nale co je tak naprowdy louz?
Bez ôstatnie pora dekadōw dali my sie przegodać, co nasza ślōnsko godka zdo sie na ôsprowianiy wicōw. Ino. Możno kejś hań downo prziszło ku takiymu trefowi, na kerym zrychtowali ta lagramyncko strategio. Ftoś pedziōł: “Pōdźcie, zabrōniymy Ślōnzokōm godanio po ślōnsku”, a ftoś inkszy uznōł: “Niy, wtynczos ino ich znerwujymy. Lepij zrobiymy z nich hampelmanōw, bydymy sie śmioć z jejich godki, a za jakiś czas, same zoboczycie, Ślōnzokōm tyż sie bydzie zdować, co jejich godka zdo sie ino do śmiychu.” Niy, niy wierza co by ftoś naprowdy ku tymu prziszōł. Za fest makiaweliczne jak na polskich nacjonalistōw. To sie tak same podzioło, pierōn wiy po jakymu. Nale prowda je tako, co dali my sie chycić na tyn podkłōdek. Rade robiymy za hampelmana, kery cosik frōnknie ô tyju na byfyju, żodyn go niy spokopi ale kożdy sie chichro, a hampelman je rod, bo… No, ja, po jakymu miōłby być rod? Bo majōm z niego szpas, a dyć mogliby go zabiyć?
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Tak po prowdzie to kożdy z nos je tymu trocha krziw. Te, kere dali sie przegodać, co ślōnski etnolekt to je ino ańfachowo “gwara”, te, kere welowali na polskich nacjonalistōw wylynkanych skuli ślōnskij ôdmiynności i te, kere śmioli sie z wicōw ino beztōż, co ftoś pedziōł je po ślōnsku. Jo tyż. Napisōł żech pora ksiōnżek we ślônskij godce, kerym ludzie przichwolili za jejich szpasowność. Nale kożdy borg yntliś trza abcalować. I wtynczos trefiyły mi sie do przekłodanio ôsprowki Tomasza Kamuselli. Te kōncki na zicher niy sōm wicowne, fto wiy, możno to je kyns nojbardzij pesymistycznyj prozy, jakoście ôtok czytali. (Chocioż musza pedzieć, co przi “Zaś Nazod” miōł żech trocha szpasu.) Co je takigo ôszkliwego we świecie, ô kerym ôsprowio Kamusella? Nojbardzij chyba to, że to je gynau tyn sōm świot, na kerym żyjymy. Kamusella – historyk ze szkockigo Uniwerzytejtu Saint Andrews (trzecigo nojstarszego i – wele “Wachtyrza” – drugigo nojlepszego we Wielgij Brytanii) – zno tyn świot aże za dobrze i mo świadomość, co terozki, kej prawie to czytocie, kajś ftoś łōmie prawa inkszych ludziōw. I wiy, co małowiela poradzymy z tym zrobiyć, nale katać bydymy siedzieć po cichu? Beztōż pado po angelsku, co kajś muszōm być te “Limits”, granice, kerych niy śmiymy przepasować, a po ślōnsku – we godce swojigo Hajmatu – ryczy: “Styknie!” Styknie już łōmanio praw myńszości, styknie mordowanio ludziōw skuli pofyrtanych idyji, styknie tajlowanio ludzkości na lepszo i gorszo zorta. A jo rycza z nim, bo co inkszego nōm ôstało?
A wtynczos, kej już straci sie echo tego naszego ryczynio, godōmy jeszcze roz: Styknie już traktowanio ślōnskij godki, jynzyka, we kerym myśleli i godali nasze starziki, jak ańfachowyj gwary, z keryj idzie sie ino pośmioć. Fest bych chciōł, coby ta ksiōnżka trefiyła do ślōnskich chaupōw, a kole nij stōły inksze – ciynżke, poważne i mōndre, bo przeca po ślōnsku do sie pisać ô wszyskim.
