Jedyn połny felerōw post na Facebooku nic niy zmiynio

Pod śląskim tekstem można znaleźć polskie tłumaczenie.

Wiycie, że intōnacyjo płaczu ôd nowo narodzōnych dzieci zależy ôd jynzyka, co go jejich matki używajōm? Pora lot tymu miyndzynorodowo grupa naukowcōw zrobiyła take badanie i na jego podstawie stwiyrdziyła, że ludzie sie zaczynajōm uczyć jynzyka już przed narodzyniym.

Wiycie tyż, że chocioż niy ma gorszych ani lepszych dialektōw, to ze kożdym ś nich je zwiōnzany jakiś prestiż? Prestiż może być wysoki abo niski. Na cołkim świecie nauka dojzdrzała moc stabilne prawidło: jak kobiyty żyjōm we strzodowisku wiyncyj jak jednego dialektu, to wybiyrajōm tyn, co mo srogszy prestiż. Teoryje, czymu tak sie dzieje, sōm rozmajte i niy byda sie ô nich sam rozpisować.

Na te dwa fakty trzeba ale dować pozōr, jeźli sie chce jakoś utrzimać jynzyk, co sie traci. Jak by my niy ułożyli świata, to biologije niy przeskoczymy: piyrsze zdrzōdło nauki jynzyka do dziecka to jego matka. Jeźli matka niy chce używać jynzyka swojich przodkōw, to dziecko mo mało szansa nauczynio sie go. Tak dochodzi do tego, co nauka nazywo przerwaniym miyndzypokolyniowego transferu jynzyka.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Bez to fest mie udziwiōł wczorejszy facebookowy post Ôgōlnopolskigo Strajku Kobiyt (Tukej >>>). Udziwiōł mie, bo jeźli kobiyco ôrganizacyjo zaczyno deklaratywnie używać ślōnskigo jynzyka, to znaczy, że jego prestiż rośnie. Zdowało by sie, że super, ale trochach je sceptyczny.

Po piyrsze bez to, że ślōnsko wersyjo była przepuszczōno bez mōj translatōr na Sillingu, ale potym była ôbrobiōno niyudolnie. Stōnd we wielu miyjscach tyn tekst sie czyto tak, choćby sie po angelsku czytało „thank you from the mountain” abo „Denmark from chicken” (zwrócić uwagę – swrōcić upōmniynie). Widać tyż, że tam, kaj we polskim ôryginale były literōwki (tegoroczym) abo słowa, co ich translatōr niy zno (przysporzyć), ôsoba, co siedziała nad tym tekstym, ôstawiyła je tak, jak były. Zmiyniyła za to inksze słowa, ale mało kōmpetyntnie, co prziniosło felery ôrtograficzne (starunku, genau, regiyrunek) i jynzykowe (bab, namawiajōncej). Dowo to – chocioż stoły za tym dobre chyńci – cudaczny polsko-ślōnsko-autorowy miszōng, co ino nōminalne je po slōnsku. Bez to niy wiym, czy to przijōńć i pedzieć „first cats behind fences”, abo jednak „already after birds”.

Musza wierza jednak być miyrny ze swojōm radościōm, bo my na Ślōnsku mōmy w zocy akuratność (radzi aby tak ô siebie myślymy) i ciynżko nōm przijōńć bele jako robota. Toć, cieszy intyncyjo, ale tyn łōmany ślōnski naprowda psuje cołki efekt.

Po druge nōm sie ôd lot dostowo z kożdyj strōny politycznego spektrum. „Zakamuflowano niymiecko ôpcyjo” to je ino mały kōnsek tego, jak Polocy nos widzōm. Ślōnske inicjatywy ô dopisanie nos do ustawy ô myńszościach norodowych i etnicznych i ô jynzyku regijōnalnym były ôdciepowane piyńć abo sześć razy, kej tym krajym regyrowała PO. Pamiyntōmy ô tym, jake bery wygadowoł Grzegorz Napieralski we Polskim Radiu we 2010 roku. „PO zawiōnzała koalicyjo ze ugrupowaniym, co chce ôderwać Ślōnsk ôd Polski”, „Mōwmy prostym jynzykym. Rozchodzi sie ô to, żeby tajla państwa polskigo niy była tajlōm państwa polskigo”. We 2013 roku warszawski sōnd mu to doł za prowda. Argumynt ôd sōndu bōł taki, że autōnōmijo to państwo w państwie, tōż to znaczy, że rozchodzi sie ô ôderwanie Ślōnska ôd Polski. Pamiyntōmy tyż inkszy skandaliczny rozsōndek SN ô delegalizacyji SONŚ, co we uzasadniyniu cytowoł pōnkty, co ich ani niy ma we statucie tyj ôrganizacyje. Niy zapōmnymy tyż Waldemara Pawlaka, co stanōł przed walōncymi sie dōmami we Karbie i pedzioł miyszkańcōm, że Polska niy może zrezygnować z wydobycio. Taki je stosōnek Polokōw do Ślōnska i Ślōnzokōw. Ślōnzokōw w Polsce ôd lot sie bije jak sōma. Traktowanie nos we nojlepszym przipodku polygo na lekcewożyniu, a we nojgorszym na rozsōndkach bez podstawy. Ino że rozsōndkami w naszych sprawach Polska niy żyje bez wielaś miesiyncy.

Tōż z jednyj strōny fajnie, że jakeś kobiyty chciały pokozać sie po ślōnsku, ale z drugij strōny sory, ale jedyn połny felerōw post na Facebooku nic niy zmiynio. Uwierza jak naprowda ôbocza jakoś zmiana.

———

Wiecie, że intonacja płaczu nowo narodzonych dzieci zależy od języka, jakiego używają ich matki? Kilka lat temu międzynarodowa grupa naukowców zrobiła takie badanie i na jego podstawie stwierdziła, że ludzie się zaczynają uczyć języka już przed narodzinami.

Wiecie też, że chociaż nie ma gorszych ani lepszych dialektów, to z każdym z nich jest związany jakiś prestiż? Prestiż może być wysoki albo niski. Na całym świecie nauka zauważyła bardzo stabilną regułę: jeśli kobiety żyją w środowisku więcej niż jednego dialektu, to wybierają ten, który ma większy prestiż. Teorie, dlaczego tak się dzieje, są różna i nie będę się o nich tu rozpisywać.

Na te dwa fakty trzeba zwracać uwagę, jeśli się chce jakoś utrzymać język, który zanika. Jakkolwiek byśmy nie ułożyli świata, to biologii nie przeskoczymy: pierwsze źródło nauki języka dla dziecka to jego matka. Jeśli matka nie chce używać języka swoich przodków, to dziecko ma małą szansę nauczenia się go. Tak dochodzi do tego, co nauka nazywa przerwaniem międzypokoleniowego transferu języka.

Dlatego bardzo mnie zaskoczył wczorajszy facebookowy post Ogólnopolskiego Strajku Kobiet (Tutaj >>>). Zaskoczył mnie, bo jeśli kobieca organizacja zaczyna deklaratywnie używać języka śląskiego, to znaczy, że jego prestiż rośnie. Wydawałoby się, że super, ale trochę jestem sceptyczny.

Po pierwsze dlatego, że śląska wersja była przepuszczona przez mój translator na Sillingu, ale potem została obrobiona nieudolnie. Stąd w wielu miejscach ten tekst czyta się tak, jakby się po angielsku czytało „thank you from the mountain” albo „Denmark from chicken” (zwrócić uwagę – swrōcić napōmniynie). Widać też, że tam, gdzie w polskim oryginale były literówki („tegoroczym”; bez literówki translator przełożyłby to na „latosim”) albo słów, których translator nie zna („przysporzyć”), osoba siedząca nad tym tekstem, zostawiła je tak, jak były. Zmieniła za to inne wyrazy, ale mało kompetentnie, co przyniosło błędy ortograficzne („starunku”, „genau”, „regiyrunek” zamiast „starōnku”, „gynau”, „regyrōnek”) i językowe („bab”, „namawiajōnej” zamiast „babōw”/„bob”, „namowiajōncyj”). Daje to – chociaż stały za tym dobre chęci – dziwaczną polsko-śląsko-autorową mieszaninę, będącą tylko nominalnie po śląsku. Dlatego nie wiem, czy to przyjąć i powiedzieć „first cats behind fences”, czy jednak „already after birds”.

Muszę chyba jednak być wstrzemięźliwy ze swoją radością, bo my na Śląsku cenimy sobie dokładność (a przynajmniej lubimy tak o sobie myśleć) i trudno nam przyjąć byle jaką pracę. Oczywiście, że intencja cieszy, ale ten łamany śląski naprawdę psuje cały efekt.

Po drugie nam się od lat dostaje z każdej strony politycznego spektrum. „Zakamuflowana opcja niemiecka” to tylko mały kawałek tego, jak Polacy nas widzą. Śląskie inicjatywy o dopisanie nas do ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych i o języku regionalnym były odrzucane pięć albo sześć razy, gdy tym krajem rządziła PO. Pamiętamy o tym, jakie brednie wygadywał Grzegorz Napieralski w Polskim Radiu w 2010 roku. „PO zawiązała koalicją z ugrupowaniem, które chce oderwać Śląsk od Polski”, „Mówmy prostym językiem. Chodzi o to, żeby część państwa polskiego nie była częścią państwa polskiego”. W 2013 warszawski sąd przyznał mu rację. Argument sądu był taki, że autonomia to państwo w państwie, więc to znaczy, że faktycznie chodzi o oderwanie Śląska od Polski. Pamiętamy też inny skandaliczny wyrok SN delegalizujący SONŚ i cytujący w uzasadnieniu punkty, których nawet nie ma w statucie tej organizacji. Nie zapomnimy też Waldemara Pawlaka, który stanął przed walącymi się domami w Karbiu i powiedział mieszkańcom, że Polska nie może zrezygnować z wydobycia. Taki jest stosunek Polaków do Śląska i Ślązaków. W Ślązaków w Polsce od lat bije się jak w bęben. Traktowanie nas w najlepszym wypadku polega na lekceważeniu, a w najgorszym na bezpodstawnych wyrokach sądowych. Tylko że wyrokami w naszych sprawach Polska nie żyje przez ileś miesięcy.

Dlatego z jednej strony fajnie, że jakieś kobiety chciały pokazać się po śląsku, ale z drugiej strony sory, ale jeden pełen błędów post na Facebooku nic nie zmienia. Uwierzę, gdy naprawdę zobaczę jakąś zmianę.