Jako gorol lyczył prosien

Ôpowieść po cieszyńsku ôpublikowanŏ we „Zaraniu Ślōnskim” we 1907 roku. Trzeba pamiyntać, iże słowo gorol mŏ sam ôryginalne znaczynie, to znaczy czowiek z gōr. Do dzisiej Cieszyniŏcy ôrganizujōm gorolski świynta i niy sōm to świynta niy-Ślōnzŏkōw.

Poszełby człowiek na cudzōm ziym, dy na tej tu telowne utropiyni, nale jakoż, dy tej swoi ziymie żŏl, – zaś bych też woloł umrzić, kany ôciec i mać spiōm – a tu zaś to tak strasznie ciynżko tryfiŏ. Czym krwowi tyn chlebiczek przichodzi, tym człowiekowi ta ziym uskolōnŏ drogszŏ.

Han nizi zaś przecã kany lepi, uż tak biyda nie przyciskŏ jako u nas w tych grōniach. Biyda za biydōm szado na człowieka, a ty jyny rōb, co pojeść ledwo kiedy – a jeszcze jaki to jedzyni:! Kapuśniczka, – mōj miły Boże, – jakoż ô ni żić! Kołym zieleźnym bij cały dziyń, przydziesz,

– Hana, nimosz tam co zjeść?

– Nabzłe mlyko – połedniyjsi źymnioczki.

Dyby to mōg człowiek, jako pōn – miynso jeść, nic se nie robić, gorzołkym se dobrōm pić, starościch na głowie nimieć, – chodzić se w rozprutym kabocie z kneflami jak rynszcząk, – dyby to mōg aspōń jedyn dziyń!… Ale tu, chodzisz ôszkubany dość na tym na kamelhor ku brucliku nimasz.

Uż też ku tymu jedzyniu nic nie było ani ōmasty, ani kości do polywki, tak nōm prziszło ciynżko, a robić trza było ô zici, jak przedtym, tak terazyka. Jeszcze skoli z grapy trza zwiyść, na grōmadnicym, trza zorōmb nawiyść pōnad pastownik, wielŏ to robota!

Przyszełech roz z dymłyniska – klabniech tam dzichtōm przykrywoł, bo sie mroczyło, – baba na progu raniejsi suche łupioki jy.

Przecã sie mi wtedy zdało, że sie mi co stanie, zdało sie mi, że sie rozpłaczym, choć uż tam człowiek nigdy nie płacze, – rzekym – jako jezde tako jezde, przeca Pōn Bōg miłościwy.

– Niech uż bedzie jako chce – padōm – babo jŏ na Milowkym prosiyn zōńdym kupić – kierysi zaś też tyn ziymniŏczek jezde, ôdbyć lachko, a przeca sie też mało wiela na tōm szpyreczkym uzbiyrŏ. Dyć szkoda grajcara, nale cōż bedziesz robić?…

Ôto po Bartłōmieju bezmała tam jarmak.

Nō i zaszełech na tōm Milōwkym. Kupiłech tam prosiōnteczko niewieluczki, biołe, pram na grbiecie na czŏrno połatane. Uż jech tymu był strasznie rŏd, co mi tego furmanowi do kosziny żŏl było dać – wolołech za koszulōm dudōmu niyść. Gmyrzyło mi to za koszulōm, gmyrzyło, a jŏch co chwila na to przez zŏniedrzi poziyroł, rzekym: Toteż bedzie Hana rada!

Przychodzim ku chałupie, baba uż naprociw, zdaleka wołōm: – Pōjzisz! – niesym!…

Rynkŏwymech go wytrzōns, baba wziyna, dō dōmu na rynkach zaniysła, ô piec trzi razy ôtrziła… jŏch zaś corek u dźwiyrzich ugrodził, szafliczek z dōng ôbrynczōm spiōn, coby mu też dobrze było żrać, nō i prosiyn dōma – był też tymu człowiek rŏd.

Nale niech was uż tam Pōn Bōg ôpatrzi, a zachowŏ, – jak sie statek nie wiedzie! – jak co ni mŏ być, to uż tam tropa i ôkoracyj darymnŏ.

Prosiyn żrać nie chciało.

Ziymniŏki my mu szkrobali, my uż łupiŏki jedli, rzekym, jesi by też wiela tela nie lizło, dowōmy, smołym gorkōm do rylka lejymy, wilczi zymby wyłamujymy, pod szczyk podganiōmy, kadzimy, co uż też ziwnie gdo poradził, tochmy zrobili, – nic – nie chce żrać i nie chce.

Dziepyr Brzestowian dorozumioł, jakōm prosiyn ma chybym – padŏ:

Chłopie, to prosiyn mŏ grbietowōm kość złōmanōm, – nie par nic, jyny weź kōł, abo co, rznij po grbiecie, a naprawisz.

– Nō, rzekym, jak tak, toż tak, wziōnech kōł ôd tynin, bo mi też zagrodym zorymbōm dziepyr grodzić trzeba, – padōm babie:

Wlyźzisz do corku, to prosiyn mŏ grbietowōm kość złōmanōm, – wyżyń, jo rznym i naprawim. – Żŏl tam tego bić, nale cōż bedziesz robić?

Baba wlazła smutnŏ – też ji tego było żŏl, dy też człowiek z tym robi, kole tego łazi, a potym to tak źle tryfiŏ – wyganiŏ, zawracŏ, tańcuje z prosiynciym po corku, gajduje na nim, a prosiyn nie chce wyńść. Teżechmy go widzicie nie puszczali z corku, bochmy sie bŏli, że sie zachłōdzi, lebo mu nōżki pokrziwi – i prosiyn nie nauczōne, nie chciało wyńść.

A jŏ stojim przi dźwiyrkach z zagiyrzōnym kołym, rzekym: – Rōncz sie ukŏże, łupnym.

Jedyn rŏz sie zabieliło we dźwiyrkach, jŏch ôczy zamrōżił, boch sie z żalu dziwać nimōg, – i łup ze swej siły.

A tu: – Ôjejejej zajojczy baba. To baba wychodziła, dy proszaciska wygnać nimōgła, jŏch sie zaś też widzicie nie pozdoł, że to baba, a nie prosiyn, i babym jech wypłacił.

No mŏsz tu terazyka – niech uż tam Bōg ôpatrzi, a zachowŏ. Chcioł człowiek prosiynciu pōmōc, terazyka babie pōmogej. A to uż tak ruńtem wdycki roztōmajtŏ biyda piźnie na człowieka, a ty sie ôgrzybej, rōb, nie płacz, byj wieszoły, choć nielza, bo smutek abo szklyba lachko cie do grobu wżynie.