Ewa Grzesik: Ôpowiadanie ô duszy

W dniu 4 siyrpnia ôbchodziyli my Świynto Stroju Ludowego Gōrnego Ślōnska. Toż przi piyknej pogodzie bo klara grzoła niymiłosiernie wszyscy kerzi przajōm ślōnskim tradycjōm i radzi chodzōm ôbleczōni w nasze regiōnalne stroje przijechali do Katowic na hepyning pod Pōmnik Powstańcōw Ślōnskich żeby pocykać sie zdiyncia, poszpandzyrować po mieście i zaprōmować piykno naszych rōżnorodnych strojōw regiōnalnych. Były stroje cieszyńske, rozbarske no i mōj raciborski fajnie my sie kōmpōnowali ze wspōłczesnōm architektōrōm i niyźle bawiyli. Myślã, że niejedyn z Was pamiynto drogi i wioski po kerych chodziyły ōmy ôbleczōne po chłopsku, a niyjednymu z Was zakryńci sie mōno łezka w ôku jak ujrzi kaj na placu jako ōma w mazelōnce. Beztōż to świynto skłōniło mie do podzielyniŏ sie z Wami mojim mōnologym dziynki kerymu łōńskgo roku wygrałach druge miejsce na kōnkursie „Po naszymu czyli po ślōnsku”. Myślã, że jak je poczytocie to na bezrok bydzie nas tam jeszcze wiyncyj.

”Pochodza z miasta kere piyknie leży położōne, za siedmiōma bergami, za siedmiōma lasami kaj z bramy morawskej zimōm dmucho nōm dycki ciepłym luftym, a w meście tym robi sie nojlepsze bōmbōny, a browarek nasz krōluje na zamku, ale tak richtich to przeca w Raciborzu dycki sadziło sie szałŏt i beztōż tyż godajōm na nas szałŏciorze, a po raciborskich szaszejach chodziły baby ôbleczōne po chłopsku, ale tyn ôbrozek to yno jo mōm w pamiyńci i ci kerzi zdōnżyli tam jeszcze sjechać.

Myślałach se, że latoś nieporadzã wystōmpić w tym kōnkursie, bo to i w robocie porobiyły mi sie roztōmańte akcje i zdrowie tyż mi sie popszniyło, ale jak widzã co to ôstatni czasy wyprawiajōm z tymi naszymi dynkmalami co to latami stoły, a terozki naroz wszystkim zawodzajōm, drogi na nowo mianujōm, rōnda, a i cugi tyż na nowo ôchrzcili tōż trza mieć chyba ôczy z knefli żeby nie widzieć tego co to sie ôstatnio wyprawio i skyrsz tego sam mie dzisiej mŏcie.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Przismyczyłach ze sobōm take stare żelŏzko, ale ô biglowaniu, to my sam dzisiej godać wcale niy bydymy, pogodōmy sie ô duszy ale ni, nie bōjcie sie. Spowiadać tyż mi sie sam dzisioj nie bydziecie, yno kożdy z was, jak sam siedzicie, zrobicie sie taki mały żol za grzychy, a pokuta do ôdmiany jo wōm dzisioj dōm. A za co? A dyć yno posłuchejcie.
Łōńskigo roku na tym kōnkursie byłach ôbleczōno w piykne raciborske lōnty ale yno szatka była po moji ômie, reszta musiałach ôddać. Pōmyślałach sie, że piyknie by było mieć swoje take mazelōnki. No nic prostszego. Przeca downij w Raciborzu to w kożdej chałupie szło take trefić ale na tym pōmyślunku to żech sie pierōńsko przewiozła. No musza sie Wōm tyż prziznać, że moja ōma tyż tak chodziyła ôbleczōno po chłopsku, ale to już je 25 lot jak pōnboczek sie jōm wzioł do siã, a te lōnty po nij to my porozdŏwali inkszym ōmōm co jeszcze żyły, do muzeum my dali, do tyjatru, a z braku laku w tych czasach to my wziyli postrzigali i kecki poszyli i nie prziszli my na to, że za pŏrã lŏt może to być w zŏcy.

Leciały lata człowiek trochã zmōndrzoł, wiela tam nie urosnył i prziszoł czas na kōnkurs, a tu ni ma sie do czego ôblyc. Tōż porozwieszałach po Raciborzu po sklepach, po filorach ôgłoszynia co bych kupiyła jakõ jaklã, szyrca choby i zbutwiałõ, chodziyłach po ludziach, klupałach ôd drzwi do drzwi ale kaj bych yno nie wlazła tam słyszałach jednã, a ta sama śpiywkã „Ja dziołcha, my to już wszystko porozdŏwali, a co gorsze na hasiok powyciepowali.” Pōmyślałach se: „Co my zrobiyli? Co my wszyscy nojlepszego zrobiyli?”. Dali my sie ôgupić tyj nowyj modzie! Ja… Tym fuzeklōm co to chłopōm nogi ściōngajōm, tym switrōm co to sie po praniu zkulkujōm, rajfeszlosy rozjyżdzajōm. Powyciepowali my nojlepsze nasze ślōnske skarby „Na hasiok z tym, to już je stare i niymodne!” Tak my godali. Żol mie ściskoł, sumiynie gryzło rzykałach do śwyntego Antōniczka co by choć jednã chytã dostać. I rŏz kedy to już nie szło zy mnōm w chałpie wydzierżeć. No chop, jak to chop, straciōł sie do pewnice do swoji werkszteli, a jŏ ległach sie na szezlōng i powiym wōm ni ma nic gorszego jak wyszpanować sie nogi, a mobilniŏk zostawić w drugij izbie. Jak tyż zadzwōnił, to szarpło mnōm ani klajbankōm w Rudach ale stanyłach, ôdebrałach i uszōm nie wierzyłach. Wartko sie ôblykłach i poleciałach fōrt, za godzina byłach nazŏd z pełnōm taszōm jaklōw, fortuchōw, mazelōnkōw, ōnterokōw.

Porozwieszałach je po całej izbie i nadziwać ni mogłach, płaczki poleciały mi po licach, a jŏ ni mogłach dać wiary, że te lōnty to szyła moja ōma, na maszynie kerŏ uchowała sie i stoji teroz w moji wielkij izbie. Mōm po nij pamiōntkã i chociŏż moja ōma w tych lōntach nie chodziyła to jednak ta kożdŏ sam hawtka i kożdŏ zogibka to je jeji robota. A to je moja historiŏ. Uchowałach trocha swojego dziedzictwa i teroz kaj yno moga to ôblykōm sie te mazelōnki i jada sie w nich paradzić, bo ône nie bydōm leżeć w szranku molōm na pożarcie bo ône majōm mockã roboty przed sobōm. I tak terozki Wy jak siedzicie i czytocie te ôpowiadanie, przipōmnicie sie co tam kedyś wyciepaliście na hasiŏk abo porōmbaliście i przepuściliście przez kōmin. No terŏzki bydzie z tym trocha gorzij bo nas tym smogym straszōm, a za ta pokuta coch wōm ôbiecała to wyszlifujcie jakõ starõ ryczkã abo wyglancujcie jaki zaciepany w szopie stary zbōnek. Bo te nasze stroje, tradycje i gŏdka te nasze bogate wielokulturowe dziedzictwo nie może sie przecã stracić ani z Polski ani z Europy! Beztōż tyż jak poradzicie kożdy wedle swoji grajfki bydźcie takimi aniołami wachtyrzami tego naszego Ślōnskego Dziedzictwa. Niech rechtory uczōm jynzyka ślōnskego, niech kucharyje warzōm ślōnske szpeciały, szołtysy robiōm biesiady, wiōnzejcie pōrpōrki, po to yno żeby kożdy co sam sjedzie widzioł, słyszoł i czuł, że depce po ślōnskej ziymi. A jŏ to mōm takõ jednã cichõ nadziejõ, że choć jedyn karasol w tym naszym chorzowskim parku bydzie sie nazywoł choby jaki „Srogi keciŏk” abo „Zwyrtajōnce sie szolki”.

I tak terŏz na kōniec to wōm wyeklerujã, po co to sam przismyczyłach take pierōńsko ciynżke żelŏzko. No bo widzicie; te żelŏzko to je tyn nasz Ślōnsk ale ône je zimne i nic wert bo ône potrzebuje gorkej duszy, a tōm duszōm to je ta nasza gŏdka, tradycje i to jako żyjymy ale ta dusza tyż je zimnŏ i tyż je nic wert, bo ta zaś potrzebuje hycu, wrawych wōnglikōw i pod wiela ôstatni wōnglik bydzie sie tlić to ta nasza Duszo-ta tradycjŏ bydzie żyć, to te nasze żelozko- tyn nasz Ślōnsk tyż bydzie żyć, a tym ôstatnim wōnglikym to jeżech jŏ i KOŻDY Z WAS!”

Pamiyńci mojej ōmie.
Ewa Grzesik

Ewa Grzesik

Miyszkōm w Raciborzu, robia na banie fest, przaja tymu miastu i ślōnskej godce, mōm swoje lata, ôdchowane bajtle, a teroz sie chyciłach pisanio. Laureatka kōnkursu „Po naszymu, czyli po Ślōnsku” w 2017 roku o tytuł “Ślōnzoka Roku”. Jak mōm trocha czasu to ôdnowiōm jakeś stare meble.