Rosa i Jim – ślōnsko-angelski rōmans
Rozmajte historyje dzioły sie w czasie drugij wojny światowyj na Ślōnsku, ale ta je tak ciekawo, iże była wydano ô nij ksiōnżka, a tyjater New Diorama w Lōndynie wystawiōł na jeji postawie sztuka „Flew the Coop”, co reklamowano była tak:
„Inspirowane istōm historyjōm ślōnskij dolmeczerki Rosy Rauchbach i Horace’a Greasleya, brytyjskigo heresztanta wojynnego, co uciyk bez dwiesta razy, coby sie z niōm trefić.”
Horace Greasley, na kerego godali Jim, narodziōł sie we Gody 1918 roku we Ibstock, we grofstwie Leicestershire. Robiōł za golacza, jak Wielko Brytanijo wypisała wojna Niymcōm. Jedyn klijynt zapropōnowoł mu robota za fojermana, coby niy musioł sużyć przi wojsku, ale ôd podziynkowoł.
Sużōł we 2/5. batalijōnie Regimyntu Leicestershire, z kerym wylōndowoł we Francyji na kōniec dziwnyj wojny i 25 moja 1940 roku, w czasie ôdwrotu do Dunkerki, bōł heresztowany we Carvin kole Lille.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Nojprzōd przeszoł dziesiyńciotydniowy marsz bez Francyjo i Belgijo do Holandyje, a stamtōnd trzi dni cugym do lagru we Ślōnsku. Greasley niyskorzij padoł, co mioł szczyńście, że ta drōga przeżōł.
Wrażōny bōł do Lamsdorf (Łambinowic) i tam trefiōł siedymnoście lot modo cera ôd dyrechtora sztajnbrucha, co dō niego tyn lager bōł prziłōnczōny. Ôna robiyła za dolmeczerka i – jak Greasley godoł – zaroz sie przipadli do gustu.
Za pora tydni już mieli normalny rōmans, co go kludziyli pod nosami ôd wachtyrzōw, trefiali sie po werksztelach i kaj ino szło. Na kōniec roku ale ôn bōł przeniysiōny do Freiwaldau (Jesenika), 50 kilōmetrōw na połednie.
Greasley miarkowoł, że krōtke wypady bydzie szło skryć. Posyłali sie wiadōmości bez znajōmych, co przichodziyli dō niego sie strzic, bo ôn zaś robiōł za golacza. Jak ze pōmocōm ôd kamratōw poradziōł uciyc na przōdzij ugodane zolyty, to niyskorzij po ćmoku włōmowoł sie nazod i czekoł na dalszo przileżytość.
Spōminoł, iże roz za kedy uciykoł trzi razy w tydniu, jeźli Rosa miała jaki dinst we bliższych lagrach. Niyroz tyż dostowoł ôd nij małe pakety z jodłym i tajle, z kerych w kōńcu zbudowali radyjok, na kerym trzi tysiōnce heresztantōw mogło suchać wiadōmości BBC.
Bōł wyzwolōny we moju 1945 i wrōciōł do Anglije. Pedzioł ôjcōm ô Rosie, ale ôd niego fater niy chcioł słyszeć ô przikludzaniu Niymki do jejich dōmu. Greasley niy mioł siyły mu eklerować rōżnicy miyndzy Niymcami i Ślōnzokami.
Hned dostoł ôd nij brif, w kerym pisała, że trefiyła na Amerykōnōw we Czechosłowacyji i ci ja przewiyźli kajś pod Lipsk. Porynczōł tyż za nia, jak poprosiyła ô robota za dolmeczerka i przeniyśli ja do Hamburga. We brifach planowali wyjechać do Nowyj Zelandyje i ôdkłodali ôba na to pijōndze.
We grudniu 1945 przestała pisać. Prōbowoł sie dostać do bazy, w keryj ôna robiyła, ale tak wczas po wojnie przejechać z Anglije na kōntynynt to niy było prosto dlo cywila.
Po roku dostoł wiadōmość ôd ôd nij kamratki, co napisała mu, iże trefiyła na pora brifōw ôd niego i pōmyślała, iże winiyn wiedzieć, co sie stało. Rosa umarła przi porodzie społym ze dzieckym, co mogło być ôd niego.
Swoja historyjo Jim spisoł we ksiōnżce „Do The Birds Still Sing in Hell?” („Śpiywajōm ptoki tyż w piekle?”), co była przełożōno na niymiecko, polsko i czesko godka.
Foto na wiyrchu przedstawio Horace’a Greasleya.
