Mirosław Syniawa: W tamtym świetle
Moja ōma niy wiedziała, co to znaczy sztrykować i sztryknadla. Moja ōma plōntała na jegłach. Jŏ tyż plōntōm, tela że niy fuzekle, a wiersze. Plōntōm je z tego, co żech widzioł, z tego, co pamiyntōm, z tego, co mi sie śniyło. Plōntōm je niy na jegłach, a w gowie – zaczym zapiszã taki wiersz na szkartce, je już po wiynkszyj czyńści uplōntany. Niżej mŏcie jedyn z wierszy, co mi sie uplōntały ku kōńcu października.
29 października wszyjske cajtōngi i portale pisały ô zalōnyj Wynecyji:
Bōł żech tam dwa tydnie przed tym, kej jeszcze było blank sucho. Jak ôdwiedzoł żech kerhōw na Isola di San Michele i roztōmajte miyjsca spōmniane w ksiōnżce „In Venice and in the Veneto with Ezra Pound”, poleku zaczōn mi sie ukłŏdać wiersz, do kerego dodoł żech przed pŏru dniami kōnszczek z „wysokōm wodōm”. Tytuł je wziynty z Dantowego „Raju”.
A QUELLA LUCE
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Mea dux
te mea lux
perenniter aspiciet.
Carmina burana 36.
Tam, kaj, jak z Euklidesym chce być czowiek w zgodzie,
to by musioł nauczyć sie łazić po wodzie,
tam, kaj drōga nojkrōtszŏ, co ôd pōnktu kludzi
cie do pōnktu drugego, jakżyw niy je prostŏ
(i by Grek tyn skirz tego isto ptŏka dostoł),
smykali my sie postrzōd mocki inkszych ludzi.
Acqua alta dwa tydnie miała jeszcze czekać,
zanim wedrze sie juzajś w dziedzinã czowieka.
Podwiel co durch wyraźnŏ miyndzy żywiołami
była jeszcze granica; w rōwnowŏdze kruchyj
stoły naprosto siebie – z tyj strōny brzyg suchy,
a tam tōń, co piyknościōm chciała nŏs ômamić.
Do Dogany my piechty poszli z włosnyj wole
(jak sto dziesiyńć lŏt tymu droge te gōndole!),
Nell’estasi d’amor tam niy chcioł śpiywać żŏdyn,
jakeś frelki to możno i były, dyć czowiek
mŏ w tym wieku blank inksze już sprawy na gowie
i niy gawczy sie na nie tak jak karlus mody.
Jak ku tymu Bacino San Marco z tyj strōny
ujzdrzy i mu pohajŏ gymbã wiater słōny,
słōńce rozsuje tysiōnc iskerek na wodã,
smoli frelki i pamiyńć na rymby ôbrŏcŏ:
cōż za dobry uczynek zrobiōł, że ôdpłŏcŏ
mu bōg jakiś widokym tym piyknym w nadgrodã?
Potym pod ôkym jednyj z nojzmiynniyjszych bogiń
do Rio de la Fornace dōniōsły nŏs nogi,
na uliczkã, co Calle Querini mŏ miano.
Tam pod dźwiyrze zagnało nŏs ciymnozielōne –
chyńć żech mioł pierōnowõ naciś na tyn zwōnek,
co je „Olga Rudge” ciyngym na nim napisano.
Starość. Skirz bele czego kucanie i ryma.
Leżeć pod krokodylym? Ô tym gŏdki niy ma,
bo choć ciepło, to zimōm ciōngło ôd kamiyni
i bych już na ôdwieczyrz isto zaczōn stynkać,
a w tyj tulmie by jeszcze co porzōnd po rynkach
mi deptali, tōż wolołch iś, kaj ludzi mynij.
Ftoś z Rusyje, ftoś inkszy z Crawfordsville w Indianie,
ftoś wyjedzie, ftoś inkszy wrōci sie, ôstanie…
A jŏ? Po co przijechoł żech tam w październiku?
Niy coby do San Vio zgasłe świyczki ciepać
abo grappã jak kropki na utrŏpã słepać,
ale ujzdrzeć to, co żech widzioł kejsik w śniku.
Było to Moratorium ôd Umiyłowanych
Braci, kaj pōłumarci leżōm w trułach szklanych
w stanie pōłżyciŏ, w kerym idzie ś nimi gŏdać.
Z poetami żech dwōma chcioł załatwić sprawã,
co mie trŏpi, w pytaniach trzech bych isto zawar,
jyno musiołch sie jeszcze dostać tam bez wodã.
Dostać sie tam – se padołch – mogã w kożdyj chwili,
drōgã radzi pokŏżōm Dante i Wergili,
dyć żech czuł już, że mi sie ta νεκυο-μαντεία
niy podarzi, bo śnik to nojczyńścij ôszyda
i cygaństwo, co prŏwdōm chciałyby sie wydać,
tōż nim wsiŏd żech do łōdki, pociep żech nadziejã.
Z drōgi ale ôbranyj niy myśloł żech zboczyć,
wszyjsko to żech na włosne musioł ujzdrzeć ôczy.
Miołch, coch chcioł – jak zbliżyła sie już do hawyny
wodnŏ bana, toch widzioł, żech blank inkszy w gowie
ôbrŏz prziwiōz, że zarŏz na takim kerhowie
mie wysadzōm jak inksze, kaj sōm groby jyny.
„Wiedzōm żywi, że umrzōm, dyć umarci w ziymi
nic niy wiedzōm i niy ma dlō nich żŏdnych prymij,
i ôdyjdōm w niypamiyńć” – prziszły mi do gowy
kaznodziejowe słowa. „Umartych, czowieku,
pytać sie – tyn sōm głos mi pedzioł – niy mŏ cweku;
żŏdyn ś nich niy ôdpowiy ci przecã spod trŏwy”.
Marmurowe anioły stoły tam na grobach.
Bōł ftoś żywy? Zdało sie, że jyno my ôba
i jaszczurki, kere sie na dynkmalach grzoły.
Nic by nōm ale takŏ Podarcis muralis
niy pedziała, choćby my i sto lŏt pytali,
bo je niymŏ tak jak te nagrobne anioły.
Z niczym lecioł żech nazŏd, dyć we fligrze nowy
śnik żech mioł: zajś bōł piykny dziyń październikowy
i na tamtym kerhowie szoł żech po chodnikach,
czytołch placmi, cōż to tyż stoji na dynkmalach;
wrŏz ô brzyg sie roztrzasła rozjarganŏ fala
i żech stanōł na wodōm i ujzdrzoł żech NIKAJ.
A za NIKAJ, za jego krajym, rantym gołym –
czŏrnym? bez żŏdnyj farby? abo możno biołym? –
cojś je. Co? Niy wiym, dyć cojś tam wyraźnie szkli sie,
namacalnie bezmałaś, jak w pŏciyrzu amynt,
dyć co? pozłōtka? lampa? strzybne zdrzadło? diamynt?
Zōuwizōu cojś, co zdŏ sie naprosto mie wisieć,
choćby sie nowŏ gwiŏzda zjawiyła na niebie,
a jŏ żech jeji światło wciōngnōł z luftym w siebie.
Poczuł żech, iże wōń mŏ wilgłyj, staryj miedzi,
cojś mie tyrpło, choćby mi wrŏz ôcucła dusza,
i już wiedziołch, że pytać wiyncyj sie niy muszã,
bo prziszły ku mie z światłym wszyjske ôdpowiedzi.
Mirosław Syniawa – urodzony 1958 w Chorzowie, tłumacz poezji światowej na język śląski (m.in. wierszy zebranych w tomie “Dante i inksi”), autor poezji po śląsku jak i prozy pisanej w języku polskim (“Nunquam Otiosus”), współautor “Gōrnoślōnskygo ślabikŏrza”.