Gertrud von Schack – „Es gibt nur eine Moral“

Aleksander Lubina

Zapraszam do lektury:

ZESZYTY EICHENDORFFA 2022 EICHENDORFF-HEFTE 77, Historia – Kultura – Literatura z Geschichte – Kultur – Literatur

pod redakcją prof. dr hab. Joanny Rostropowicz

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Spis treści:

Stanisław Kociuga Lubowitz ……………………………………………………………………………………. 3
Manfred Kutyma Gertrud von Schack – „Es gibt nur eine Moral“ …………………………………. 4
Joanna Rostropowicz Benigna Sophie Amalia Hahmann und ihr Stammbuch ……………….. 26
Wolfgang Reimann Günter Sockel der Künstler aus Deschowitz …………………………………. 40
Alfred Nowinski Im Feuerschein ……………………………………………………………………………… 52
Joseph von Eichendorff 58. Marienlied …………………………………………………………………….. 80
Rupert A. Baron Der Oberschlesier in der Oberpfalz ……………………………………………………82
Ingeborg Odelga Was bin ich? …………………………………………………………………………………. 86
Eugeniusz Kosmała Joseph von Eichendorff …………………… ………………………………88
Oberschlesische Sage ……………………………………………………………………………………………… 94

Inhaltsverzeichnis:

Stanisław Kociuga Łubowice ……………………………………………………………………………………… 3
Manfred Kutyma Gertrud von Schack – istnieje tylko jedna moralność …………………………… 5
Joanna Rostropowicz Benigna Sophie Amalia Hahmann i jej sztambuch ……………………….. 27
Wolfgang Reimann Günter Sockel, artysta ze Zdzieszowic …………………………………………… 41
Alfred Nowinski W blasku ognia ………………………………………………………………………………. 53
Joseph von Eichendorff 58. Maryjna pieśń ………………………………………………………………… 81
Rupert A. Baron Górnoślązak w Górnym Palatynacie ……………………………………………………83
Ingeborg Odelga A czymże ja jestem? ………………………………………………………………………. 87
Eugeniusz Kosmała Joseph von Eichendorff ………………………………………………………………. 89
Górnośląskie opowieści ………………………………………………………………………………………….. 95

 

Im Heft 77 dürfte die Aufmerksamkeit auf den Beitrag von Herrn Kutyma fokussiert werden. Unten finden Sie  Auszüge aus dem Text.

Manfred Kutyma

Gertrud von Schack – „Es gibt nur eine Moral“

Tod ist nur, wer vergessen wird.
Den Tod fürchten die am wenigsten,
deren Leben den meisten Wert hat.
Immanuel Kant, Philosoph der Aufklärung

 Geradezu unermüdlich war ihr entschlossener und mutiger Einsatz für soziale Gerechtigkeit.

Auch persönliche Anfeindungen und die ständig drohende Verfolgung durch den Obrigkeitsstaat hielten sie nicht davon ab, sich für die Verbesserung der Lage der Frauen in der modernen Industriegesellschaft einzusetzen. Gertrud von Schacks Vita ist damit beispielgebend für ein von erhabenen Idealen geleiteten Streben. Geprägt wurde es von den Ideen eines humanistischen Sozialismus, die in der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts aufkamen. Wahre Menschlichkeit sei demzufolge erst nach einem „revolutionären“ Umbruch der überkommenen Strukturen zu erreichen. Für solche Ziele stand auch die seinerzeit aufblühende Frauenbewegung, die für Emanzipation und gleichgestellte Anerkennung des weiblichen Teils der Gesellschaft im Staate kämpfte. Die Sympathien für jene Motive wurden im Falle Gertrud von Schacks von ihrem charakterlichen Naturell verstärkt. Empathie, das mitfühlende Bedürfnis, anderen aufopferungsvoll zu helfen, verband sich in ihr mit einem rastlosen Wesen, das nach ständiger Bewegung verlangte. Letzteres ganz im wörtlichen Sinne, denn sie war ungemein viel unterwegs. Unter dem Namen Gertrud Guillaume-Schack, wie die Aktivistin nach zwei kurzen Ehejahren mit einem schweizerischen Künstler fortan hieß, warb sie nicht nur in zahlreichen Publikationen, sondern auch bei unzähligen öffentlichen Auftritten standhaft für ihre Überzeugungen. In der faktischen Duldung der Prostitution durch staatliche Regulierung und Überwachung einerseits und latenter Kriminalisierung, Verfolgung und Drangsalierung der Frauen andererseits erkannte sie eine krasse Doppelmoral, die sie mit Inbrunst anprangerte. Mehr noch, sie unterstellte eine direkte Verbindung zwischen Sittenlosigkeit, Reichtum und Zynismus auf der einen und Armut, Ausbeutung, Notlage und Prostitution auf der anderen Seite. Damit verband sie emanzipatorische mit sozialistischen Motiven, was sie seinerzeit gleich mehrfach angreifbar machte. Die unbequem kritische Stimme wurde wiederholt denunziert und gerichtlich verurteilt, als „Sozialdemokratin im Unterrock“ karikiert, belächelt und öffentlich verspottet. Die Aristokratin mit klarer Parteinahme für die „kleinen Leute“ gewann indes auch viel Zuspruch, naturgemäß vor allem unter den Frauen, und wurde von jenen Kreisen als „kämpfende Gräfin“ gefeiert. Ihre politischen Initiativen stießen im konservativen Umfeld der Bismarckzeit freilich offiziell auf entschiedene Ablehnung. Die Folgen des repressiven „Sozialistengesetzes“1 von 1878 – danach wurde es mehrfach bis 1890 durch den Reichstag verlängert – bekam sie am eigenen Leib zu spüren. Der jahrelang andauernde Verfolgungsdruck zermürbte sie zusehends und gipfelte schließlich in ihrer Ausweisung. Resigniert und verbittert starb sie im englischen Exil, kinderlos, isoliert und in der Heimat weitgehend vergessen. * (…)

Dej pozōr tyż:  Bez mgła, bez pamiyńć. Ô “Silesiusie” ôd Hynryka Wańka

Als Fürsprecherin eines „unbequemen“ Sozialismus nahm Gertrud Guillaume-Schack regen Anteil an der politischen Bewegung zur Befreiung der Frauen. Sie reiste zu internationalen Kongressen der Fédération, so 1879 in das belgische Lüttich, wo sie Josephine Butler näher kennen- und schätzen lernte; sie fand in ihr ein Vorbild und eine Quelle der Inspiration. Beide Frauen verband alsbald eine tiefe Freundschaft, die über viele Jahre bestand. Gertrud legte Ihre ganze Kraft in die Kampagne für politische und soziale Reformen zum Wohle der Frauen. Sie trat gegen staatliche Willkür im Umgang mit der Prostitution auf wie beispielsweise beliebige, die Frauen erniedrigende Kontrollen ihrer „Gesundheit und Hygiene“ oder „anerkannte und wirkende“ Maßnahmen zur Bekämpfung von Geschlechtskrankheiten. Unter dem Motto „Es gibt nur eine Moral“ redigierte und verteilte Guillaume-Schack Broschüren, Flugblätter und andere Druckerzeugnisse, in denen sie vernünftige Sittsamkeit aller Bürger auf der einen, aber auch würdige Bildungs- und Arbeitsmöglichkeiten, Unabhängigkeit, soziale Absicherung sowie Selbstbestimmung für Frauen auf der anderen Seite forderte und dafür die Unterstützung seitens der Regierung und Gesellschaft einforderte. (…)

„Eine Frau kann ebenso wenig beweisen, dass sie nicht unsittlich sei, als jemand zu beweisen im Stande ist, dass er kein Dieb sei“, heißt es in ihrem Plädoyer. Im Frühjahr 1880 machte sich Guillaume-Schack daran, den für überfällig gehaltenen Reformen mit einem festen organisatorischen Unterbau einen tragfähigen Boden zu bereiten. In Berlin rief sie zusammen mit Lina Morgenstern. einer anderen bekannten Schlesierin, den Verein zur Rettung und Erziehung minorenner strafentlassener Mädchen ins Leben, darauf folgte zum Schutz der Würde der Frau den Kulturbund zur Abschaffung der behördlich konzessionierten Prostitution. Der Hauptsitz des Kulturbunds, einer Dependenz der Genfer IAF, wurde später nach Beuthen in Oberschlesien verlegt, nachdem sich seine Aktivitäten über das ganze Reichsgebiet ausgeweitet hatten. Sein Hauptziel war die Reglementierung der Prostitution, die Abschaffung der ärztlichen Zwangsuntersuchungen und der gesetzlich verankerten Doppelmoral. Gertruds nicht von der Hand zu weisende Argumentation lautete, dass die gängige Reglementierung einen unerhörten Eingriff in die persönliche Freiheit der Frauen bedeutete und die Würde aller Frauen tief verletzte, die somit zur „Lustsklavin“ der Männer degradiert würden. In Vorträgen übte sie scharfe Kritik an der bestehenden Heuchelei und protestierte öffentlich an Verkehrsknotenpunkten der Hauptstadt, an Plätzen und Bahnhöfen, und auch in öffentlichen Gebäuden (wie beispielsweise am 14. Mai 1880 im überfüllten Saal des Berliner Rathauses). Ihr Programm trug sie auch in der Heimatprovinz vor, so in Liegnitz, Breslau und Oberschlesien.

Dej pozōr tyż:  Gdzie szumi Opawa… cz. 2

 

W zeszycie 77. uwagę szczególnie przyciąga przyczynek pana Manfreda Kutymy. Poniżej fragmenty tekstu.

Manfred Kutyma

Gertrud von Schack – istnieje tylko jedna moralność

Zmarłym jest, kto został zapomniany!
Śmierci najmniej obawiają się ci wszyscy,
którzy prowadzą wartościowe życie.
Immanuel Kant, filozof Oświecenia

Gertrud von Schack jest przykładem bytu wypełnionego wzniosłymi ideałami rodzącego się w drugiej połowie XIX stulecia ruchu politycznego na rzecz socjalizmu i emancypacji kobiet, kierowania się w działaniu empatią i postawą altruistyczną oraz psychologiczną gotowością do poświęcenia się na rzecz innych, do prowadzenia życia wypełnionego ruchliwością, wyborem jego wersji „w podróży”, z licznie rozsianymi stacjami aktywności.

W swych publikacjach i oficjalnych wystąpieniach Gertrude Guillaume-Schack podejmowała krytykę zakłamanej obyczajowości i podwójnej moralności seksualnej oraz wykazywała daleko idącą zbieżność biedy z nierządem, poniżeniem i prostytucją. Była denuncjowana            i publicznie znieważana, jako „socjaldemokratka w halce” zgoła ośmieszana. Swą nieugiętą postawą jako przekonana demokratka, zyskała sobie miano „walczącej hrabiny”. (…)

W Paryżu poznała bliżej protestanckiego duszpasterza i polityka Tommy Fallot, który głosił ewangelię w jednej z biednych dzielnic robotniczych miasta. Pastor pozyskał jej poparcie dla tak zwanego „socjalizmu religijnego” i pokazał jej prawdziwe, nieznane dotąd wymiary ekonomicznej i moralnej nędzy bezrobocia i prostytucji. Gertrude nawiązała bliskie kontakty z przedstawicielami Drugiej (socjalistycznej) Międzynarodówki oraz przejęła ważną rolę w rodzącym się w jej łonie europejskim ruchu abolicjonistycznym (łac. abolitio – zniesienie), który postanawiał podjąć skuteczną regulację nierządu, a z czasem wypowiedział się nawet za całkowitą likwidacją prostytucji, jako upokarzającej formy „niewolnictwa”; daleko zmierzająca pomoc w zakresie wykształcenia, kreowania stowarzyszeń kobiecych oraz instytucji poradnictwa i pośrednictwa pracy, stopniowo wyzwolić miały tę część rodzaju z „handlu żywym towarem” oraz wieki trwającego poniżenia tej profesji, zaś samo społeczeństwo z moralnego bagna obłudy podwójnej moralności. (…)

Pod hasłem „istnienia jednej tylko moralności“ von Schack redagowała i upowszechniała ulotki, broszury i druki informacyjne, w których domagała się poparcia na rzecz reform: prawa wyborczego, prawa do nauki, studiów i pracy, zrzeszania się oraz dostępu do ubezpieczeń. (…)

.„Kobieta, nawet ta „porządna” posądzona o nierząd i spontanicznie prowadzona do przymusowej kontroli lekarskiej – argumentowała Schack – nie potrafi przecież zmienić decyzji policjanta, jej sytuacja jest podobna do osoby posądzanej o rzekomą kradzież”. Aby przygotować grunt pod konieczne reformy społeczno-polityczne, wiosną 1880 r. doprowadziła – wspólnie z Liną Bauer-Morgenstern – do powstania w Berlinie wpierw towarzystwa dla ratowania nieletnich dziewcząt popadłych w konflikt z prawem (Verein zur Rettung und Erziehung minorenner strafentlassener Mädchen) wreszcie tzw. Związku Kulturalnego, ram organizacyjnych i prawnych do przezwyciężenia urzędowych regulacji spraw prostytucji (Kulturbund zur Abschaffung der behördlich konzessionierten Prostitution), jako dependencji genewskiej FAI; w krótkim czasie rozprzestrzenił się w kraju a jego centralna siedziba przeniesiona z Berlina na Śląsk, do Bytomia. Z prelekcjami w formie ostrej krytyki zwyrodniałej, podwójnej moralności społeczeństwa von Schack wystąpiła w wielu centralnych punktach stolicy, na placach i dworcach, ale i w urzędach (m. in. 14 maja 1880 r. w przepełnionej sali berlińskiego ratusza); z tym programem odwiedziła Breslau (Wrocław) i Liegnitz (Legnica) oraz Górny Śląsk, a w przeciągu 1882 r. wiele innych regionów i miast. W ramach szeroko zakrojonej akcji odczytowo-wyjaśniającej w sprawach moralności i obyczajowości, zjednała sobie sympatię i szerokie poparcie kobiet, także i wielu głośnych Ślązaczek; w tym „Suppen-Line”, celebrowanej od 1866 r. w Berlinie wrocławianki Line Bauer-Morgenstern, bodaj najgłośniejszej mieszkanki ówczesnej stolicy Niemiec, organizatorki ochronek dla dzieci i popularnych kuchni taniego dożywiania („Berliner Volksküchen“) oraz Emmy Rother-Ihrer rodem z Glatz (Kłodzko), organizatorki licznych agend, biur, instytucji i towarzystw kobiecych. Spotkanie z pierwszą zaowocowało m. in. realizacją ważnego projektu socjalnego, zorganizowaniem (1882) misji dworcowej, przytułku dla licznie wówczas do Berlina za pracą przybywających dziewcząt (także z terenu prowincji śląskiej), gdzie znajdywały bezpieczne i tanie zakwaterowanie. Spotkanie z drugą aktywistką, przyniosło m. in. realizację (1885) berlińskiego towarzystwa reprezentującego żywotne interesy kobiet. Referat wygłoszony 23 marca 1882 r. w Darmstadt został przez policję przerwany, publiczność rozpędzona a von Schack aresztowana.  (…)

Dej pozōr tyż:  Bułgarskie reżyserki uczą, jak przestać zamiatać sprawy pod dywan

W 1884 „walcząca hrabina” zorganizowała w Offenbach nad Menem centralną kasę zapomogową dla zabezpieczenia potrzeb rodziny na wypadek choroby i niezdolności do pracy oraz kasę pogrzebową na wypadek śmierci (rok później kasy skupiały już ponad 15.000 członkiń zrzeszonych w 166 filiach terenowych); mimo niepowodzeń i likwidacji, kasy pozostały najtrwalszym ogniwem łączącym organizacyjnie kobiety pracujące. Dwa lata później Gertrude von Schack rozpoczęła w Offenbach wydawanie pierwszego, socjalistycznie zorientowanego czasopisma dla pracujących – „Die Staatsbürgerin” (Obywatelka), organu – jak informuje podtytuł – dla dziewcząt i kobiet pracujących oraz członkiń kas zapomogowych („Organ für die Interessen der Arbeiterinnen und der Central-Kranken- und Begräbnißkassen für Frauen und Mädchien in Deutschland“). (…)

W Anglii hrabina von Schack rozwinęła szeroką wymianę swej filozofii życia z wiodącymi przedstawicielami ówczesnej myśli politycznej i kultury. Znane są jej prywatne spotkania oraz korespondencja z Fryderykiem Engelsem (1885–1887); w archiwum amsterdamskim zachowało się jej 10 listów adresowanych do uczonego oraz koncept odpowiedzi Engelsa (Marx-Engels-Werke. Band 36, S. 341). Znana jest w Anglii jej kilkuletnia działalność w Socialist League, grupie politycznej funkcjonującej wewnątrz brytyjskiej Labour Party, która próbowała zorientować ją w kierunku lewicowym. W ostatnim roku życia von Schack skupiła się na działalności ezoteryczno-kontemplacyjnej w ramach ruchu teozoficznego; filozoficzno-religijnego sposobu aktywności poznawczej realizowanej poprzez pogrążenie się w myślach, skupieniu i medytacji.

 

Bibliografia: Gertrude Guillaume-Schack. Wikipedia, the free encyclopedia.

GERHARD, Ute: Frauenbewegung und Feminismus. Eine Geschichte seit 1789, Verlag C. H. Beck, München 2009.

HARTWIG GEBHART, Ulla Wischermann (Hrsg.): „Die Staatsbürgerin“. Offenbach 1886 – Originalgetreuer Nachdruck der ersten Arbeiterinnenzeitschrift Deutschlands. Saur, München 1988.

HOFMANN, Marie: Gertrud Gräfin Schack von Wittenau. Mitbegründerin des deutschen Feminismus.

ROSENBERG O/S. Biographisches Archiv. http://www.sausenberg.eu/

SCHACK, Gertrud: Ein Wort zur Sittlichkeitsfrage. Vortrag, gehalten zu Berlin am 14. Mai 1880. „Die öffentliche Sittlichkeit“, Heft 1, 4. Aufl., 1881.

SCHWARZER, Alice: Prostitution – Ein deutscher Skandal, KiWi Taschenverlag, Köln 2013. WEIDEL, Christian: Gertrud Gräfin von Schack. Reisende zwischen den Welten. ROSENBERG O/S. Biographisches Archiv. http://www. sausenberg.eu/

https://www.silesiaprogress.com/pl/p/Zeszyty-Eichendorffa-Eichendorff-Hefte

https://www.sbc.org.pl/dlibra/results?q=Zeszyty+Eichendorffa&action=SimpleSearchAction&type=-6&p=0

https://www.eichendorff.pl/index.php/pl/publikacje/materialy-zdigitalizowane

Społym budujymy nowo ślōnsko kultura. Je żeś z nami? Spōmōż Wachtyrza

Górnoślązak/Oberschlesier, germanista, andragog, tłumacz przysięgły; publicysta, pisarz, moderator procesów grupowych, edukator MEN, ekspert MEN, egzaminator MEN, doradca i konsultant oraz dyrektor w państwowych, samorządowych i prywatnych placówkach oświatowych; pracował w szkołach wyższych, średnich, w gimnazjach i w szkołach podstawowych. Współzałożyciel KTG Karasol.

Śledź autora:

Ôstŏw ôdpowiydź

Twoja adresa email niy bydzie ôpublikowanŏ. Wymŏgane pola sōm ôznŏczōne *

Jakeście sam sōm, to mōmy małõ prośbã. Budujymy plac, co mŏ reszpekt do Ślōnska, naszyj mŏwy i naszyj kultury. Chcymy nim prōmować to niymaterialne bogajstwo nŏs i naszyj ziymie, ale to biere czas i siyły.

Mōgliby my zawrzić artykuły i dŏwać płatny dostymp, ale kultura powinna być darmowŏ do wszyjskich. Wierzymy w to, iże nasze wejzdrzynie może być tyż Waszym wejzdrzyniym i niy chcymy kŏzać Wōm za to płacić.

Ale mōgymy poprosić. Wachtyrz je za darmo, ale jak podobajōm Wōm sie nasze teksty, jak chcecie, żeby było ich wiyncyj i wiyncyj, to pōmyślcie ô finansowym spōmożyniu serwisu. Z Waszōm pōmocōm bydymy mōgli bez przikłŏd:

  • pisać wiyncyj tekstōw
  • ôbsztalować teksty u autorōw
  • rychtować relacyje ze zdarzyń w terynie
  • kupić profesjōnalny sprzynt do nagrowaniŏ wideo

Piyńć złotych, dziesiyńć abo piyńćdziesiōnt, to je jedno. Bydymy tak samo wdziynczni za spiyranie naszego serwisu. Nawet nojmyńszŏ kwota pōmoże, a dyć przekŏzanie jij to ino chwila. Dziynkujymy.

Spōmōż Wachtyrza