Francek Fyrtok, 1.12.1920

Wachtyrz prezyntuje ślōnske artykuły ze starych cajtōngōw przepisane do alfabetu ślabikŏrzowego. Trzeba je rozumieć we kōntekście historycznym i niy przedstawiajōm ône ôpiniji ôd redakcyje.

Kochany Hanysie!

W nrze 13 „Kocyndra” ôgłosiłeś pismo Jagi ze Zobrzo ô Fyrtoku. Prosza cie, nie rōb tego na drugi roz, bo jak sie moja staro dowie, iże dziouchy ô mie piszōm, to byda mioł ôstuda jak farōna. Dyć wiysz, że jak kobiyta swojego starego spiere, to nie ma unfalu. Co mi potym to do? Powiedz jej, że jo jōm pozdrowiōm, co zaś do tego, iże miłuja jyno dziouchy ôd Strzelec, Raciborza i Pszczyny, to nie mo recht. I w Zobrzu sōm gryfne dziouchy, a cōż kej mie nie chciały. Teroz to Jaga pisze, iże nōm Zobrzanki przajōm. Nojprzōd muszōm pokozać, inaczej nie uwierza.

Choć libsty nojwiyncej mi sprawiajōm jankoru, to jednak sōm chwila weselsze, jak bez tyn przikłod koza Urbankowa. Joch zawdy myśloł iże ôn jest mōndrzejszy, ale ta koza, co jōm prziobiecoł dać Gōrnoślōnzkōm jeśli głosować bydōm za kozłami, to już jest piramidal. Koza, jeśli mi cztery nogi, jest porzōndnym stworzyniym, bo mo mleko, kawa i rożki, czego ô inszych kozach pedzieć nie mona, bo nie maj kawy i rożkōw a mleko mogōm mieć. Lo tego Urbanek sie nie żyni, jyno se wybroł tako prowdziwo koza, jyno nie wiym, czy z niōm był w Mikołowie. Skirz tej kozy Urbanek jest mōndralōm nad mōndralōm. Ôn poradzi zrobić na dwōch nogach to, co pies na trzech. Nie jyno to. Ôn poradzi zatkać jednōm zatycznkōm trzi dziurki. Bez tyn przikłod, kej wrazi nos do – gymby. Ôn to blank dobrze umie. Ty byś tego nie poradził. A jednak choć Urbanek taki mōndrala nie mo szczyńścio. A już z tōm kozōm blank mu sie nie wiedzie. Choć ôn pochodzi z Prudnika, nie wie co na Gōrnym Ślōnsku ô kozach ludzie myślōm. Jakech był młody, to mie tatulek uczyli śpiewki, co jōm cały narōd śpiewoł:

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Wlazła koza na chałupa
roz, dwa, trzi.
Pokozała Niymcōm… gymba
roz, dwa trzi.
Jak ta koza nie zlezie,
To z Niymcami bydzie źle –
roz, dwa trzi.
Jak ta koza nie zlezie,
To z Niymcami bydzie źle –
roz, dwa trzi.

Ta koza nie chciała zleźć, tōż Urbanek jej pōmogo, ale koza Niymcōw nie uratuje, choć by dwa razy tyla kawy dowała. Urbanek to wiy i mierznie mu sie skirz plecybitu. Jo też padōm, iże śmierć jest słodko, ale wtedy, jak przeciwnik umrze. Ulitzka też stynko i też by chcioł umrzeć, ale lamyntuje: iże lo śmierci trzeba sie narodzić, bo jak sie nie urodzi, to nie może umrzeć. Ano tak to jest.

Iże Niymcy chcōm puczu, to już pewnie wiesz. Reichswehra egzercyruje kole Nysy i Brzegu i chciałaby na Ślōnsk przijść sie najeść. Urbanek nie wie sobie rady i na kneflach rachuje: pucz, niepucz, i nie może spać. Zaś jego przociele Quester i insi chcōm mu jedyn knefel wiyncej prziszyć, aby wyrachowoł: pucz! Quester jest wielki dyplōmata i Urbanek sie go boji, choć dyplōmata mo na pierszo litera „d” a na ôstatnio „a”. I Ulitzka chce być dyplōmatōm. Żodyn chachor mu nie zazdrości tego tytułu na „d” i na „a”, nawet jego gospodyni nie stoji ô to, choć jest nojważniejszōm ôsobōm i wszyscy jej słuchać muszōm, i żodyn jej ruszy nie poradzi, ani sōm Ulitzka. Jak nie wierzisz, to sie go ô to spytej – ôn ci już powie. Ulitzka dużo rzecyz lubi: bez tyn przikłod kōnie mo dwa: Lisa i Hans, potym lubi psy: Hejinz i Mukk i polityka. Ale u niego wszystko schodzi na psy. Jeszcze nie wiym czy Ulitzka chce puczu, może nie chce, bo co by sie stało z kōniami i psami? Jak sie dowiym, to ci napisza. Gospodyni nie chce puczu, może chce punczu, nie wiym.

Hejimattrojery już przijeżdżajōm z Niymiec na Ślōnsk. Ale nikaj nie mogōm dostać pōmieszkanio, skirz tego cisnōm sie na hołdy i do ruły. Byda mioł z nimi ôstuda, bo jo ich na moje legowisko nie puszcza. Jo sie ich nie boja, ale boja sie dostać ôd nich biedrōnek abo zarazy pyska i racic, bo już w lecie jak sztostrupy przijechały, zarazili całe wsie i bydło kapało. A jak nie to na Hejimattrojerōw kupia zacherlinu abo lausolu.

Tōż trzimej sie ciepło, twōj
Francek Fyrtok.