Filip Maluperny: Ôstoł wōm sie ino żur

„W piōntek, w rōmach festiwalu Do you speak gŏdka?, ôdbyła sie w Katowicach kōnferyncyjŏ Ślōnskŏ gŏdka – już język czy jeszcze gwara? Widać we zalu było, iże Ślōnzŏkōw moc interesuje to, co dzieje sie terŏz ze ślōnskōm mŏwōm, bo ciynżko było znojś wolny stołek.” – tak pisze Grzegorz Kulik na Wachtyrz.eu
………………………………………….
No i panie oraz panowie, pozwolę sobie zadać kilka pytań.
Pierwsze: Czy konferencja odpowiedziała na pytanie zadane w tytule tej konferencji?
Drugie: Czy zaspokoiła zainteresowanie obecnych?
Trzecie: Jaki był cel tejże konferencji?

Moje zainteresowanie przyciągnął tytuł konferencji, bo wydaje mi się, że go znam. Znam go jako tytuł prawdopodobnie należący do Marcina Melona. Mogę się jednak mylić! Chciałbym się mylić…
Chciałbym się mylić z jednego prostego powodu, konferencje są bądź podsumowaniem, bądź sprawozdaniem, bądź inicjowaniem. Zawsze jednak powinny mieć cel. Czy potrafi mi kto jeżeli nie zdefiniować, to przybliżyć ten cel?
Czy konferencja była jakąś formą nawiązania o konferencji sprzed dziesięciu lat? Mnie się wydaje, że postulaty sprzed lat dziesięciu nie zostały zrealizowane. W obecnej konferencji zabrakło mi jakichkolwiek postulatów. Zabrakło mi celu. Cele wskazuje się między innymi po to, aby określać miejsce, w którym organizatorzy konferencji, jej uczestnicy, zainteresowani problematyką się znajdujemy w drodze do osiągnięcia celu.
…………………………………………………..
Latoś zaś napoczli ôsprowiać ô godce, ô mowie, ô etnolekcie: Język czy gwara? Kiej umrzi… Kodyfikacyjo, ôrtografijo, Ślabikorz. Durś a ciyngiym godo sie. Godo sie, godo sie, godo sie. A tak richtik, to sie niy godo, niy rządzi, niy ôsprawio – ino się mówi.
Płynie słów potok, taki słowotok.
Mowy trza sie uczyć i tela – jako i wszyjskiego… i trza jeji używać, używać i tela. Wto niy godo, tyn niy poradzi, wto niy poradzi, tyn niy godo gryfnie, bogato po ślōnsku – żargonuje, gwarzy. A dyć, co tyn ślōnski paradny, bogaty, echt szwarny, mo swoji gwary/dialekty, żargony i idiolekty. Na kōnferyncyji godali, piyknie godali, prawie wszyscy… aliści niy w godce, niy po naszymu. Jako godka, takie spokopiyniy. Co mosz w gowie, to na jynzyku…
Jedne cioruchy ciorajōm gwarōm, inksze panoczki aszom sie ślązczyznom. Skuli mie! Mie sie jamrować niy werci! Ôba majōm recht, tako mie sie zdo. Niy je to ajnfach, pedzieć: skuli mie! Ciynżko ôbstoć to klachani, bo trzaby tak spolygliwie nazdać godoczōm ôde gwary i godoczōm ôde ślązczyzny. Możno tyn ślōnski je kiej strōm, co mo asty. Jako tyn strōm paradny, takie i jego asty. Niy wiym, eli taki strōm sie do kodyfikować? Niy wiym, eli taki strōm sie do deskrybować?

Utropa stymi ciorusami i utropa stymi estetami. Ciorusy wargolōm belajak, estety o ślążczyźnie mówią polskim językiem publicznym, publicznym, bo literackim niy poradza go mianować. Języka a godki trza sie uczyć, uczyć… To roboty moc. Suchać, czytać, parlować, deliberować. Robotōm sie dzielić.
Amtuje kery, abo we urzyndzie, abo we ferajnyj, to niych amtuje ze zyskiym do wszyjskich, bo to amt publiczny! Niych mu sie zarozki niy zdowo, iże je w prawie bałamōncić, za bozna robić, farmazōnić ô godce – amtuje boroczek i już je lingwista. Już mu sie widzi, iże poradzi godać, ôsprawiać, szkryflać. Poradzić poradzi, aliści niyroz jego godka to jeny żargon, kery do szpasu miyniymy plac-ślônskim i tela, bo mowy naszyj uczyć sie trza niy ino ôde starki i na placu. Starka zemrzi, na placu autoki postawiōm i szlus.
Bez tych dziesiyńć rokōw u mie na wsi starek zemrziło a zemrziło… placōw ubyło a ubyło.
Mowa uczōno ôde w mowie urodzōnych eli ôde godki naumiōnych to je muster i mus i tako mowa, to jynzyk, a ciorano niby-godka to gwara tyj mowy eli inkszyj, to żargon, idiolekt.
Wiela je tych naumiōnych? Trocha jest! Wiela ich bōło we Katowicach na kōnferyncyji? No Alojzy… Lysko, Alojzy Lysko. No i tyn, no tyn… Grzegorz Kulik… No ja.

Dziysiynć lot nazod dospōmogali sie ô naszo mowa – dziysiynć lot nazod. Terozkich usłyszoł, co je lepi, moc, moc, festylnie moc je… inakszi. Tak pedzieli we Katowicach! Trzim pysk, jest inaczej! Aliści to wiymy ôd Demokryta – wszyjsko pływie. Ino kaj, wto i za czyje? Pejter Długosz za swoje, Marcin Melon za swoje, Eugeniusz Kosmała za swoje, Mirosław Neinert za swoje, Alojzy Lysko za swoje, Grzegorz Chudy za swoje, Darek Dyrda za swoje, Andrzej Roczniok za swoje, Grzegorz Kulik za swoje – to som drziki. (Tukej dopiszcie tych, co jo ich niyspomnioł.)……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
A tukej naszkryflejcie miana tych co ino ô tym drzistajom: …………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
Kōnkluzyjo: Drabym beamcioki i partyjnioki majōm napoczōńć robota, ichnio robota:
– nalyźć fachmanōw, echt fachmanōw ôd godki, spytać ich ô cesta do godki – niy do Ślązczyzny i niy do gwary, szafnōńć marszruta i pomogać, pomogać. Fachmanōw je wiyncyj niźli tych, co byli w Katowicach i tych, co niy wygrali tego szpilu bez dziesiyńć lot. Do szpilu niy styknie strzewiki wygutaminować, trza torōw naszczylać i to niy do swojego tora…
Gryfnie szprechać poradzili i we 2008 i we 2018, to wiym, i co stego, co stego? Szwarne poezyje poradzi napisać i stary i trzebiōny – dzieckōw styj poezyji niy ma i niy bydzie.
Niy labiydzić, niy jowejczeć, czos kabot seblyc, haraburzi wyprzōntać, jegla znojść a kapenyczka po kapenyczce sztopfować, co sie bez tych dziesiyńć lot dobryj ślōnskiyj zmiany wytargało, podziurawiōło.
Gruntem tego mojego perorowanio bōł byzuch. Byzuchy u nos majōm waga i glans. Ja, ja, miołech byzuch, nawiydziōła mie nocno mara. No powiym, niy powiym gryfno sniyj bōła dziołcha: wielgo, blōnd, jedyn tyn mioła na prawo, a drugi tyn mioła na lewo – przi kożdym modnie ôblycōny, co z tyj mary met i mlyko cyckoł. Trzeci wtoś jōm niywolił, niywolił, niywolił. Ôna mioła to rada, widno, do sie przać i przaniu na siła, aliści lichōm sztimōm ryczała cosik ô wolności, ô równości, ô gender – możno ino tak na schwol, coby żodyn nie spokopiōł, co ôna to mo rada, co ôna niy poradzi stanowić o jeji żiwobyciu, co ôna downo tak żyje.
Mie sie takie ônaczyni niy widzi, beztuż toch naszkryfloł.
Niy widzi ônaczyni ô godce przez godki do godki.
Bez tych dziesiyńć rokōw rolady, modry kraut a kluski zeżarli, fana zmazali, buchōw niy czytali, ślabikorza ôbsmiali, a ôstoł sie ino żur. Niy wia, eli go styknie do 2028, bo to 365 dni i nocy, kiej bez dziyń i kożdyj nocy mara mowa bydzie cyckano i ônacono.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Z poważaniem

Filip Maluperny

(Fotka na wiyrchu: ôd autora)