Carl Wernicke oczami Manfreda Kutymy w “Zeszytach Eichendorffa” nr 65

Ukazał się 65 numer “Zeszytów Eichendorffa – Eichendorff-Hefte”, dwujęzycznego czasopisma redagowanego przez prof. Joannę Rostropowicz. Poniżej zamieszczamy spis treści tego numeru oraz zapraszamy do artykułu Manfreda Kutymy “Lokalizacja chorób nerwowych w mózgu człowieka“, który przybliża postać Carla Wernicke, pochodzącego z Tarnowskich Gór naukowca.

Zeszyty można nabyć m.in. w Górnośląskim Centrum Kultury im. Eichendorffa w Łubowicach (pow. raciborski) oraz wysyłkowo u nas.

A to zapowiadany artykuł.

Manfred Kutyma
Lokalizacja chorób nerwowych w mózgu człowieka

Carl Wernicke, górnośląski lekarz-psychiatra i uczony europejskiego formatu, należy do wąskiego grona przedstawicieli nauk medycznych, którzy wcześnie rozpoznali i tłumaczyli istotę zaburzeń psychicznych w zachowaniu, w mowie, ruchu i pamięci uszkodzeniami konkretnych obszarów centralnego układu nerwowego powstałymi wskutek choroby nowotworowej, urazu, udaru, paraliżu lub epilepsji. Wyniki jego anatomicznych badań znane są jako próba rozpoznania regionów i lokalizacja konkretnych funkcji mózgu. Poczynania te, które ukierunkowały ówczesne myślenie i terapię kliniczną, miały charakter oryginalny i odkrywczy. Potwierdzają to m.in. licznie zachowane eponimy, nazwy czynności nerwowych i chorób psychicznych skojarzone z jego nazwiskiem, jak na przykład: areał Wernickego, zwany też sensorycznym ośrodkiem koordynacji mowy; encefalopatia Wernickego, charakterystyczne otępienie stwierdzane u alkoholików; demencja Wernickego, jedna z wielu form utraty pamięci; afazja Wernickego, niemota językowa; zespół Wernickego-Korsakowa, objawy zaburzeń psychicznych rytmu i postawy ciała; sylwetka Wernickego-Manna, znana, jako patologiczny wyraz zaburzeń w koordynacji ruchu. Dolegliwości te oraz związany z nimi kompleks cierpienia przypominają nam wyjątkową aktywność i wyjątkowe zgoła zasługi uczonego w świecie rozpoznawania i leczenia chorób nerwowych.

*
Carl Ernst Wilhelm Wernicke urodził się 15 maja 1848 r. w górnośląskiej osadzie górniczej Tarnowitz (Tarnowskie Góry) leżącej wówczas jeszcze w granicach powiatu bytomskiego i posiadającej już od XVI wieku prawa miejskie. Był synem Friedricha Wernickego, sekretarza miejscowego urzędu górniczego i imigranta z Brieg (Brzegu) oraz jego drugiej małżonki Auguste Pauline Ziegert; po wczesnej śmierci męża i ojca Carla jej skrytym życzeniem było (niespełnione) ukierunkowanie losów jedynego syna w stronę kariery duchownego. Naukę szkolną rozpoczął Carl w miejscowej szkole ewangelickiej i kontynuował ją – po przeprowadzce rodziny do Opola – w gimnazjum królewskim „na Górce” oraz słynnym wrocławskim Gimnazjum św. Marii Magdaleny, gdzie w 1866 r., jako 18-letni młodzieniec celująco zdał maturę. Studia medyczne na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Breslau (Wrocławiu) ukończył doktoratem na krótko przed wybuchem wojny niemiecko-francuskiej, którą przeżył, jako lekarz frontowy.

Po powrocie z wojny Wernicke pracował jako asystent znanego śląskiego psychiatry Heinricha Neumanna (*1814 w Pöpelwitz, Popowicach, dzisiaj części Wrocławia), wczesnego zwolennika oddzielenia leczenia zaburzeń psychicznych od chorób wewnętrznych, i stąd zwanego nieraz „praojcem” psychiatrii(1); od 1862 r. profesora uniwersytetu w Breslau i ordynatora wydziału psychiatrycznego miejskiego Szpitala Wszystkich Świętych), od 1874 r. w randze uniwersyteckiej kliniki chorób nerwowych. Na jego osiągnięcia badawcze, lecznicze i autorskie (Lehrbuch der Psychiatrie. Erlangen 1859) odwoływały się późniejsze pokolenia lekarzy, psychologów, neurologów i psychiatrów. Pobudziły one intelektualnie C. Wernickego, ale i nieco młodszego Sigmunda Freuda (*1856), z którym Wernicke zetknął się we Wiedniu podczas półrocznego stażu w zespole Theodora Meynerta; od 1870 r. profesora psychiatrii uniwersytetu wiedeńskiego, zarazem dyrektora uniwersyteckiej kliniki psychiatrycznej. Meynert był wiodącym specjalistą w swoim fachu. Zajmował się poznaniem biologiczno-anatomicznych podstaw funkcjonowania mózgu i tą analityczną drogą wyjaśniał pracę umysłu; kompleks zagadnień, który przejął i pogłębił Wernicke i który wzbogacił osobiście empirycznymi badaniami nad wpływem patologii i uszkodzeń centralnego układu nerwowego na zachowanie człowieka.

Wernicke reprezentował stanowisko badawcze nauk przyrodniczych przeciwne fenomenologicznemu, właściwemu psychologii Emila Kraepelina i filozofii Karla Jaspersa, gdzie poznanie intuicyjne istoty i całości zjawiska psychicznego przekładane było ponad właściwą naukom przyrodniczym sekcję i gruntowne analityczne rozpoznanie mikroskopowe. Wernicke, jako jeden z pierwszych przedstawicieli nauk medycznych zajął się „geografią funkcji mózgowych”, rozlokowaniem konkretnych czynności tego organu, opisem jego wyspecjalizowanych regionów oraz przyczynami i skutkami stwierdzonych objawów chorobowych. Jego obszerny, wzbogacony w Breslau pracami wychowanków Atlas des Gehirns, wydany w dwóch odrębnych częściach (w 1897 i 1903 r.) i równocześnie w tradycyjnym wydawnictwie Schletter w Breslau oraz przy poparciu Królewskiej Akademii Nauk w wydawnictwie Karger w Berlinie, wywołał szerokie zainteresowanie funkcjonowaniem tego centralnego organu, i to nie tylko w środowisku medycznym. Młody Wernicke wcześnie wprowadził się do grona wiodących specjalistów anatomii i fizjologii mózgu, kiedy szczegółowo opisał utratę zdolności rozumienia mowy, afazję(2), zaburzenia funkcji językowych rozumianych, jako trudności w mówieniu lub rozumieniu mowy (także w czytaniu i pisaniu), powstałe w wyniku uszkodzenia mózgu. Jako zaledwie 26-letni asystent i dopiero co wypromowany lekarz, opisał niemotę w swej obszernej, eksperymentalnej pracy „Symptomy afazji. Studium psychologiczne na bazie anatomicznej”, ogłoszonej drukiem w 1874 r. w Breslau, gdzie wskazał konkretnie tę część kory mózgowej, która jest odtąd uznawana powszechnie za jeden z ośrodków mowy; sensoryczne, czuciowe pole (obszar Wernickego), funkcjonuje niezależnie od nieco „starszego”, motorycznego pola generowania mowy, wskazanego przez francuskiego uczonego Paula Brokę. Ale w przeciwieństwie do niemoty Broki, cierpiący na afazję Wernickego mówią płynnie, chociaż ich wypowiedzi są niezrozumiałe a nieraz chorzy cierpią wręcz na słowotok; osoby dotknięte afazją Broki są świadome zaburzeń funkcji mowy, cierpiące na afazję Wernickego natomiast nie widzą w tym problemu.

Po półrocznym stażu naukowym we Wiedniu i kolejnej fazie pracy badawczej i leczniczej u boku H. Neumanna w Breslau, od 1875 r. C. Wernicke swoje życie zawodowe w funkcji prywatnego docenta związał z uniwersytetem berlińskim i znaną kliniką neuropsychiatryczną Charitè (miłosierdzie). Po roku pracy w tym centrum akademickim zamknął pod kierunkiem Carla F. Wesphala, neurologa, psychiatry i seksuologa – znanego m.in. z badań zjawiska agorafobii (lęku otwartej przestrzeni), przewód habilitacyjny. A po dalszych trzech latach owocnej współpracy, wskutek narastających nieporozumień i konfliktów (m. in. z uczonym i politykiem Rudolfem Virchowem), Wernicke opuścił klinikę Charitè i niespełna dekadę prowadził prywatną praktykę leczniczą w Berlinie. W tym czasie zebrał obfity materiał doświadczalny i ogłosił drukiem pionierską, trzytomową analizę chorób nerwowych, w której wiele miejsca poświęcił diagnozie i terapii degeneracyjnych chorób mózgowych m. in. encefalopatii alkoholików, jako wyniku złego odżywiania się i deficytu witamin, która wówczas głośnym rezonansem odbiła się w świecie lekarskim.

W 1885 r., jako profesor nadzwyczajny, powołany został na katedrę neurologii i psychiatrii uniwersytetu w Breslau (Wrocławiu) oraz wakujące po H. Neumannie (zmarł w 1884 r.) stanowisko dyrektora szpitala psychiatrycznego i chorób nerwowych; pięć lat później został mianowany profesorem zwyczajnym. Po powrocie do stolicy prowincji śląskiej prowadził skutecznie budowę nowej kliniki uniwersyteckiej, leczenie oraz intensywne badania w wielu kierunkach, m. in. nad:

Anatomią i czynnościami centralnego układu nerwowego, i w tym zakresie opracował i opublikował wspomniany już atlas, swoisty przekrój, topografię ludzkiego mózgu. Wraz z Theodorem Ziehenem, wówczas profesorem Uniwersytetu Fryderyka Schillera w Jenie, filozofem naturalnym i lekarzem-specjalistą w dziedzinie anatomii i fizjologii, powołał do życia (i przez kilka lat współredagował) czasopismo fachowe Monatschrift für Psychiatrie und Neurologie (miesięcznik „Rozprawy Neurologiczne i Psychiatryczne”), ukazujące się (w Niemczech, później Szwajcarii) pod tym tytułem do 1956 r.

Patologią systemu nerwowego, które po części zamknął w kilku pracach zwartych, m. in. ogłoszonych w Berlinie (1893) „Zebranych esejach i artykułach krytycznych dotyczących patologii układu nerwowego” oraz „Zarysie psychiatrii w wykładach klinicznych” wydanej w Lipsku w 1900 r.; opartych na bogatym funduszu empirycznym zgromadzonym w specjalnie w tym celu zorganizowanym laboratorium neuropatologicznym.

Monograficzne studia przypadku konkretnych chorób psychicznych opisanych szczegółowo m. in. w „Opisach chorób nerwowych z klinik wrocławskich” (Krankenvorstellungen aus der psychiatrischen Klinik in Breslau. Schletter, Breslau 1899–1900), analizie zjawiska psychozy (Über die Klassifikation der Psychosen. Breslau, 1899) oraz kilku artykułach w miesięczniku „Rozprawy Neurologiczne i Psychiatryczne“.

Przede wszystkim jednak, jako wysoko ceniony nauczyciel akademicki i wychowawca pokolenia lekarzy, zgromadził wokół siebie, przygotował fachowo i wysłał w świat poważną liczbę młodych, zdolnych ludzi, osobistości świata medycyny, późniejszych koryfeuszy neurologii i neuropatologii oraz neurochirurgii i psychiatrii. Grono lekarzy naukowców znane jako „wrocławska szkoła neurologów“, której wkład w poznanie naukowe w poważnym stopniu zadecydowało o powodzeniu procesu wyzwalania się chorób psychicznych z trwającego objęcia niewiedzy (jako niegdyś stygmatu choroby tajemnej, nadprzyrodzonej, nieraz zgoła świętej), zaś neuropatologii i psychiatrii, jako samodzielnych dyscyplin wiedzy medycznej. Kilku z nich obok charyzmatycznego mistrza sportretowanych zostało na stronach poczytnych opracowań biograficznych prezentujących postacie znanych europejskich neurologów(3). W Breslau swe badania empiryczne i owocne leczenie kliniczne chorób nerwowych podjęli i prowadzili tej klasy specjaliści-wychowankowie C. Wernickego, jak Karl Ludwig Bonhoeffer, urodzony w Badenii-Wirtembergii i wykształcony na uniwersytetach w Tybindze, Monachium i Berlinie, ale i na miejscu, w Breslau (w 1897 r. habilitacja u Wernickego); bezpośredni jego następca na wrocławskiej katedrze psychiatrii i neurologii oraz na stanowisku dyrektora uniwersyteckiej kliniki psychiatrycznej (W 1912 r. wywędrował z rodziną do Berlina, gdzie aż do przejścia na emeryturę pracował, jako następca Theodora Ziehena i związał swą karierę zawodową z miejscowym uniwersytetem i kliniką Charitè, a miejsce po nim w Breslau zajął Alois Alzheimer). Nie sposób wymienić tutaj wszystkich spośród rzeszy znanych i cenionych w świecie lekarzy-specjalistów, wychowanków i współpracowników C. Wernickego, jednak choćby tylko na wspomnienie zasługują:

Ludwig Mann swym całym życiem związany z Breslau (1866–1936), lekarz neurolog, rentgenolog i elektrodiagnostyk, upamiętniony w nazwie porażenia typu Wernickego-Manna; był wieloletnim asystentem swego mistrza, jego doktorantem i habilitantem, później profesorem miejscowego uniwersytetu i dyrektorem St. Georgs-Krankenhaus, kliniki nerwowej św. Jerzego.

Karl Heilbronner (1869–1914), neurolog i psychiatra specjalizujący się w zakresie poznania zjawisk apraksji, obsesji, depresji i melancholii, organicznymi przyczynami chorób psychicznych. Był zwolennikiem tezy o nierozdzielności psychiatrii i neurologii. Opisał tzw. objaw Heilbronnera w paraliżu postępującym (kiły układu nerwowego). Studiował medycynę w Monachium, gdzie w 1893 r. uzyskał stopień naukowy doktora, po czym był na krótko wolontariuszem w Instytucie Patologii im. Senckenberga we Frankfurcie nad Menem, gdzie głębiej poznawał tajniki anatomii. W latach 1893–1898 asystent Wernickego w klinice psychiatrycznej i chorób nerwowych w Breslau, od 1898 r. ordynator kliniki psychiatrycznej i neurologicznej w Halle. W 1903 r. powołany został na katedrę psychiatrii Uniwersytetu w Utrechcie,
gdzie zastąpił ustępującego Theodora Ziehena i gdzie zmarł w wieku zaledwie 45 lat.

Hugo Liepmann (1863–1925), studiował filozofię i nauki przyrodnicze na uniwersytetach w Berlinie, Lipsku i Fryburgu Bryzgowskim. W latach 1895–1899 był asystentem C. Wernickego w Klinice Psychiatrycznej i Chorób Nerwowych w Breslau; później profesorem neurologii na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie i dyrektorem szpitala psychiatrycznego w Berlinie-Lichtenberg. Cierpiał na chorobę Parkinsona; w wieku 62 lat popełnił samobójstwo.

Kurt Goldstein, wybitny neurolog i psychiatra, pionier neuropsychologii, neurorehabilitacji i psychosomatyki. Urodzony w 1878 r. w Kattowitz (Katowicach) zwolennik holistycznej (całościowej) koncepcji badań medycznych, zmarły w 1965 r. w Nowym Jorku. Był studentem medycyny w Heidelbergu i Breslau, doktorantem C. Wernickego, profesorem uniwersytetów w Königsberg (Królewcu), Frankfurcie nad Menem i Berlinie, a po wymuszonej emigracji do USA (1933), uniwersytetów Columbia i Harvard.

Karl Kleist (1879–1960), neurolog i psychiatra, studiował medycynę na uniwersytetach w Strasburgu, Heidelbergu, Berlinie i Monachium. Asystent C. Wernickego w Halle, gdzie pozostał także po nagłej śmierci swego patrona. W czasie trwania I wojny światowej lekarz frontowy i uważny obserwator funkcjonalnych uszkodzeń mózgu; po wojnie profesor i dyrektor kliniki uniwersyteckiej we Frankfurcie nad Menem.

Karl Leonhard (1904–1988), neurolog i psychiatra stojący zdecydowanie w tradycji C. Wernickego i Karla Kleista. Studiował medycynę w Erlangen, Berlinie i Monachium, w 1937 r. powołany został na stanowisko ordynatora kliniki uniwersyteckiej we Frankfurcie nad Menem, gdzie habilitował się pod kierunkiem K. Kleista. Po II wojnie światowej m. in. ordynator berlińskiej Charitè i professor uniwersytetu Humboldta.

Franz Kramer, neurolog i psychiatra urodzony w 1878 r. w Breslau, zmarły w 1967 r. w Bilthofen (Holandia). Maturę zdawał w znanym gimnazjum św. Marii-Magdaleny w Breslau, w rodzinnym mieście studiował medycynę. Asystent i doktorant C. Wernickego, a po jego odejściu do Halle swą karierę zawodową związał z osobą jego następcy, K. Bonhoefferem, któremu towarzyszył do Berlina, gdzie, jako zastępca dyrektora Charitè pracował do 1938 r. W Breslau owocnie współpracował z daleko poza granicami Śląska znanymi neurochirurgami Ferdynandem Sauerbruchem i – poznanym jeszcze w gimnazjum – Otfriedem Foersterem.

Robert Graupp, urodzony w1870 r. w Breslau w rodzinie urzędniczej, studiował medycynę w mieście rodzinnym, gdzie bliżej poznał C. Wernickego i jego bezpośredniego następcę K. Bonhoeffera. Po habilitacji w Heidelbergu (Emil Kraepelin, etiologia zjawiska halucynacji) swe losy zawodowe związał z badaniami i leczeniem chorób psychicznych i organizacją psychiatrii akademickiej w rejonie Gütersloh we wschodniej Westfalii.

Edmund Forster, neurolog i psychiatra, po promocji w Strassburgu, od 1909 r. docent berlińskiej Charitè, przyjaciel i bliski współpracownik K. Bonhoeffera (także profesorów O. Bumkego i O. Foerstera, związanych z ośrodkiem badań medycznych w Breslau), od 1925 do (samobójczej) śmierci w 1933 r., profesor uniwersytetu w Greifswald; terapeuta A. Hitlera w trakcie trwania jego miesięcznego pobytu (październik 1918 r) w lazarecie w Pasewalk, gdzie w końcowej fazie wojny miał leczyć objawy histerii tego pacjenta spowodowanej zatruciem gazem musztardowym.

Oswald Bumke, światowej sławy psychiatra, neurolog, autor wielu monografii i podręczników medycznych, urodzony 1877 r. w Stolp (Słupsku), profesor uniwersytetów w Rostoku, Breslau (w funkcji następcy O. Alzheimera, po jego śmierci w 1915 roku). Przyjaciel i bliski współpracownik O. Foerstera, wraz z nim (i Oskarem Minkowskim z Breslau) członek międzynarodowego konsylium powołanego do Moskwy celem uzdrowienia sparaliżowanego wodza rewolucji październikowej, W. I. Lenina.

Heinrich Lissauer (1861–1891), neurolog i psychiatra, syn lekarza i archeologa Abrahama Lissauera. Studiował medycynę w Heidelbergu, Berlinie i Lipsku. W Breslau doktoryzował się i przeprowadził habilitację, był asystentem C. Wernickego. Zmarł w wieku zaledwie 30 lat w austriackim Hallstatt (Salzkammergut).

Heinrich Sachs (1863–1923) studiował medycynę i pracował, jako lekarz w Berlinie, po kilku latach owocnego leczenia postanowił pogłębić swą wiedzę i doświadczenie poprzez obserwacje kliniczne w uczelni wrocławskiej prowadzonej przez Wernickego. Po habilitacji (1897) specjalista i autor prac z zakresu anatomii mózgu, profesor neurologii i psychiatrii w Breslau.

Paul Schröder (1863–1941), neurolog i psychiatra, studiował medycynę w Berlinie i Graz, promocja doktorska (1897) w Berlinie i habilitacja w Breslau, gdzie od 1909 roku pracował wpierw, jako docent, próżniej profesor neurologii i psychiatrii. Po 1912 r. był kolejno profesorem uniwersytetów w Greifswald, Lipsku i Halle. Był założycielem Niemieckiego Towarzystwa Psychiatrii Dziecięcej (prezydentem towarzystwa międzynarodowego tej organizacji) oraz Pedagogiki Zdrowotnej, od 1923 r. członek najstarszej Niemieckiej Akademii Przyrodników „Leopoldina”.

Ernst Storch (1866–1916), lekarz neurolog i psychiatra, student medycyny na uniwersytecie w Breslau, gdzie w 1891 r. otrzymał aprobację. Pracował, jako asystent C. Wernickego, po promocji doktorskiej (1899) i habilitacji (1901) docent prywatny na tutejszym uniwersytecie.

Last but not least przypominamy w tym miejscu światowej sławy uczonego, neurologa i neurochirurga, wielokrotnego kandydata do Nagrody Nobla – Otfrida Foerstera; wieloletniego profesora uniwersytetu w Breslau, współwydawcę monumentalnego dzieła medycznego Handbuch der Neurologie (Podręcznik Neurologii) i prywatnego lekarza wodza rewolucji rosyjskiej W. I. Lenina, do jego śmierci w styczniu
1924 r.

Po nagłej śmierci Wernickego, jego wychowankowie przedstawiali go chętnie i często, zarówno na stronach leksykonów biograficznych, jak i w formie prezentacji autorskich (Hugo Liepmann w: Theodor Kirchhoff. Hrsg. Deutsche Irrenärzte. Einzelbilder ihres Lebens und Wirkens. Berlin, Springer Verlag 1921, Bd. 2; Karl Kleist, w: Kurt Kolle, Ed. Grosse Nervenärzte, Bd. 2, Stuttgart, 1959) za oceanem portretowali go m. in. znany amerykański neurolog Bernhard Sachs, który w czasie swej kilkuletniej podróży naukowej po Europie (w latach 1878–1884) odwiedził także Breslau i klinikę Wernickego, ale i jego wrocławski wychowanek, Kurt Goldstein (Webb Haymaker, Ed. Founders of Neurology. Springfield, Illinois, 1953). Do dziś żywą pozostała jego pamięć w rodzinnych Tarnowskich Górach, gdzie w 2008 r. na rynku miasta i fasadzie ewangelickiego kościoła p.w. Zbawiciela odsłonięta została tablica pamiątkowa (w 160-tą rocznicę urodzin uczonego) przypominająca w językach polskim i niemieckim, że tutaj 1 czerwca 1848 r. do chrztu podany został Carl Wernicke, światowej sławy patolog, psychiatra i neurolog. Żyje nadal w pamięci tarnogórzan i lokalnej tradycji kulturowej regionu. W corocznie w Tarnowskich Górach organizowanym pochodzie lokalnego gwarectwa, jego postać odtwarza mężczyzna odziany w ciemny garnitur w stylu Belle Epoque, który obok dwóch innych zasiada w bryczce z napisem „Naukowcy”.

Poważne osiągnięcia-badawcze i autorskie oraz wyraźna stabilizacja organizacyjna wrocławskiego ośrodka badań neurologicznych i psychiatrycznych, ale i rosnące w tym blasku cienie konfliktów lokalnych między urzędem miejskim i kliniką sprawiły, że C. Wernicke złożył jego prowadzenie w doświadczone ręce swego wychowanka, Karla Bonhoeffera, sam zaś objął profesurę na Uniwersytecie Martina Lutra w Halle-Wittenberg oraz funkcję dyrektora kliniki psychiatrycznej i chorób nerwowych w Halle/Saale; po prostu przejął (w 1904 r.) wakat po swym przyjacielu i bliskim współpracowniku, Theodorze Ziehenie, który tym razem zdecydował się związać swą karierę z berlińską Charitè, (a kiedy w 1912 r. postanowił wrócić do Halle, jego posadę w Berlinie przejął wychowanek Wernickego – K. Bonhoeffer). Wnet miało się okazać, że rozstanie z zaufanym środowiskiem wrocławskim miało trwać krótko, zaledwie kilka miesięcy: 15 czerwca 1905 r. i ukończeniu zaledwie 57 roku życia, Carl Wernicke zmarł wskutek ciężkich obrażeń ciała jakich doznał w tragicznym wypadku drogowym; w wyniku potrącenia furmanką i upadku podczas przejażdżki rowerem w okolicach Gräfenroda, w pobliżu uczęszczanego górskiego szlaku spacerowego Rennsteig w Lesie Turyńskim. Jego prochy złożone zostały daleko od górnośląskiej ojczyzny, na cmentarzu w turyńskim mieście Gotha.

Z czasem rozwinął się w Europie, a stopniowo i świecie, naukowy trend psychopatologii stojącej głęboko w tradycji Carla Wernickego i jego uczniów, którego nosicielem i propagatorem jest dziś międzynarodowe towarzystwo WKL (The International Wernicke-Kleist-Leonhard Society) z siedzibą we frankońskim Würzburgu. Jego celem jest propagowanie idei, ale i pogłębianie dorobku oraz doskonalenie metod diagnostyki i terapii dawnej szkoły wrocławskiej.

Przypisy:

1) Jakkolwiek gdzie indziej czytamy, że pojęcie „psychiatria” (w niemieckim obszarze językowym rozumiane także, jako Seelenheilkunde, ”leczenie ludzkiej duszy”, zrodziło się z początkiem XIX w. w saksońskim mieście Halle (Das Wort Psychiatrie…wurde in Halle an der Saale geboren. Von den Anfängen der deutschen Psychiatrie“, von Andreas Marneros und Frank Pillmann, Schattauer Verlag, Stuttgart 2005.

2) Dekadę przed badaniami Wernickego pojęcie to do nauk medycznych wprowadził francuski profesor medycyny klinicznej Armand Trousseau.

3) Mamy tu na myśli zwłaszcza ukazujący się w Stuttgarcie od połowy lat 50-tych minionego wieku leksykon Kurta Kolle Grosse Nervenärzte (Wielcy lekarze chorób nerwowych); K. Kolle, neurolog i psychiatra, profesor uniwersytetów we Frankfurcie nad Menem i Monachium, rozpoczynał w Kilonii (1926-33) jako asystent wrocławianina, Georga Sterza (zięcia A. Alzheimera, który po śmierci teścia na krótko i komisarycznie sprawował funkcję dyrektora uniwersyteckiej kliniki psychiatrycznej w Breslau (Wrocławiu).