Anaberg z każdyj strōny #3 Kalwaria

Przed nami Wieli Piōntek – dziyń, w kerym spōminōmy, jak Jezus umar na krziżu. Na kalwarii na Anabergu już od pōnad 250 lŏt odbywŏ se tradycyjny nabożyństwo Drōgi Krziżowyj, kery trwŏ aż 6 godzin!

Klŏsztor powstoł dziynki hrabiowi Melchiorowi Ferdynandowi de Gaschin, kery sprowadzioł na Anaberg franciszkanōw. Jygo marzyniym była budowa kalwarii na wzōr tyj Zebrzydowskyj. Udało se to dopiyro jygo bratankowi – hrabiymu Jerzymu Adamowi de Gaschin. Kalwaria, kerŏ powstała w latach 1700-1709, była wzorowanŏ na topografii dŏwnyj Jerozolimy – ôdległŏści miyndzy kaplicōma majōm ôdpowiadać ôdległŏściōm historycznich miejsc zwiōnzanich z mynkōm Jezusa. Krōnika podouwŏ, że kalwaria liczi gynau 11730 krokōw. Dlŏ przikładu – sama Drōga Krziżowŏ mŏ 1420 krokōw, a idōnc ôd Annasza do Kajfasza muszymy ich zrobić aż 370. Kalwaria na Anabergu tworzyły piyrwotnie 33 kapliczki. Dzisiej je ich ponad 40 i sōm rozmieszczōny w terynie tak, że tworzōm kształt ryby, keryj ôkym je bazylika. Przedstawiajōm Drōga Mynki Pańskyj, kerŏ je czymś w rodzaju rozbudowanyj Drōgi Krziżōwyj, i Drōżki Matki Bōskyj.

Pobōżny plany hrabiygo przisporzyły mu moc kōmediji – wybudowŏ piynknŏ kalwaria, ale franciszkaniy nie chieli se podjōnć ôbowiōnzku ôdprŏwiania nabożyństw i ôbsugiwania pielgrzymek. Po śmierci hrabiygo w 1719 roku kalwaria została ôpuszczonŏ, a w kapliczkach ludzie trzimali zwierzynta, poulyli fojyrki, abo kradli wartościowy przedmioty… Kalwaria w takym stanie z resztōm zŏcnich dōbr Gaszynōw przejoł kolejny z rodu – hrabia Antoni, keri wez se za ôdnowiyniy kaplic. W 1764 roku ôdbyły se piyrwszy ôbchody kalwaryjsky z ôkazji Podwyższynia Krziża Świyntygo, w kerych wziyło udział 4000 osōb. Ustalōny w XVIII wieku porzōndek nabożyństw kalwaryjskich w prawie niezmieniōnyj formie przetrwŏ aż do dzisiej. Podobnie jak modlitewnik – tzw. Kalwaryjki, kery były ôd 1767 roku wydŏwany wielokrotnie po polsku i po niemiecku. Teksty w nich zawarty majōm charakter ludowi.

Chartakerystycznŏ dlŏ Anabergu je z pewnościōm wielojynzycznōść, kerŏ została utrwalonŏ na kartach krōniki. Czytōmy np.  że w Wieli Piōntek 1765 roku w uroczystōściach wezła udział wielkŏ liczba Morawian, abo że pōntnicy z Głogōwka śpiywali po polsku, łacinie i po niemiecku. W 1861 roku biskup Förster wydoł rozporzōndzyniy, żeby pielgrzymki polsky na wybrany ôbchody przichodziyły w tradycyjnich terminach, a niemieckie 8 dni późni – na pozostały pielgrzymki na ôpak – nŏprzōd niemiecky, potym polsky. Rozporzōndzyniy było ôdpowiedziōm na kōnflikty narodowościōwy, kerich na Anabergu nie brachowało.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Na kalwaria pielgrzymujōm kolejny pokolynia. Ôbchody z ôkazji Wniebowziyncia NMP, Aniołów Stróżow i Podwyższynia Krziża Świyntygo grōmadzōm po kilka tisiyńcy wiernich. Tłumy grōmadzōm se tyż co roku w Wieli Piōntek, żeby tak jak nasi przodkowiy 250 lŏt tymu iś Drogōm Krziżowōm. I nie ôdstraszŏ ich ani czas, ani wiatr, ani dyszcz. Nabożyństwo zaczynŏ se przi tzw. Wieczerniku, a przi kilku stacjach franciszkaniy głoszōm kŏzania. Idzie se dali ôd Annasza do Kajfasza, do Pałacu Heroda przez tzw. Gradusy* do ratuszu Piłata, do Piłatowyj, do kaplic upadkōw, spotykajōnc Szymōna, Werōnika i beczōncy niewiasty, aż do grobu Pana Jezusa i do trzech krziżi. Tam ôdprawianŏ je liturgia Wielygo Piōntku, kerŏ kōńczy se symbolicznie ô 15.00 – w godzinie śmierci Jezusa na krziżu.

*Gradusy –  kaplica z 28 schodami, wybudowanŏ przez K. Worbsa wg planów J.Nitsche z Opavy na wzōr schodōw prowadzōncich do miejsca sōndu Jezusa w Jerozolimie

Monika Twardoń – absolwentka filologii germańskiej na Uniwersytecie Wrocławskim, nauczyciel i tłumacz języka niemieckiego, flecistka, konferansjerka, Ślązaczka z pochodzenia i z zamiłowania.