Aleksander Lubina: Tablica

Pojęcia kluczowe:

neuronauki, IT we współczesnej dydaktyce nauczanie zorientowane na ucznia  (learner oriented instruction) LdL (uczenie się poprzez nauczanie) Dalszŏ tajla artykułu niżyj nauczanie wielokanałowe podmiot procesu uczenia się flipped classroom (odwrócona klasa) korelacja międzyprzedmiotowa ewaluacja, ocena procesowa ergonomia, eficjencja

Przyjmuję, że przez wiele, wiele lat, szkolne lekcje kojarzyły mi się z czarną tablicą i białą kredą. Niestety jest tak chyba i do dziś. Zacznę więc od tej tradycyjnej tablicy – najczęściej czarnej lub ciemno zielonej, pojedynczej lub trójskrzydłowej, przesuwnej w lewo-prawo lub w górę-dół – tablicy, po której kreda się nie ślizga, tablicy, która nie odbija światła niczym lustro.

Mowa będzie o tablicy XXI wieku, gdzie nie sposób przy omawianiu tego narzędzia współpracy uczniów i nauczycielek pominąć wpływu współczesnej nauki w dzisiejszą teorię i praktykę szkoły.

O white boardzie, flipcharcie i tzw. tablicy interaktywnej napiszę w następnych częściach cyklu.

Tablica jest oczywiście tylko jednym z wielu narzędzi pracy ucznia i nauczyciela. Rozmyślnie wymieniam  użytkowników w tej kolejności, bo nauczyciel przygotowany do wykonywania swego zawodu powinien  biegle posługiwać się tablicą, a uczeń biegłość tę ćwiczyć możliwie często. To mogłoby znaczyć: Uczniu, do tablicy! Nauczycielu trzymaj się z daleka od tablicy.

Uczeń pracuje – nauczycielka, stojąc w dogodnym miejscu w klasie, obserwuje ucznia przy tablicy i całą klasę/grupę na jej stanowiskach pracy. Takie rozwiązanie ma też moim zdaniem uzasadnienie w obowiązującym nauczycielki i nauczycieli nauczaniu zorientowanym na ucznia (teacher oriented instruction), gdzie to właśnie uczeń jest podmiotem procesu uczenia się/nauczania,  oraz w nauczaniu wielokanałowym, a także  w nauczaniu/uczeniu się z naprzemiennym stosowaniem metod i technik tradycyjnych z  wykorzystywanymi w wielu szkołach technologiami informatycznymi.

Nie tylko dlatego, że przyszło nam żyć w czasach podręczników obudowanych, rzutników, mediów osobistych, internetu, LdL, flipped classroom  nauczyciel piszący na tablicy podczas lekcji jest nauczycielem nieprzygotowanym do lekcji.  Nauczyciel piszący na tablicy odwraca się do uczniów plecami i często jeszcze w trakcie pisania mówi nie do uczniów a do tablicy.

Co w tym czasie robią uczniowie? No, co?

Zapisy nauczyciela zasadniczo powinny być przygotowane w formie prezentacji klasycznych i multimedialnych lub kart pracy i kserokopii oraz na pulpitach komputerów lub tablic multimedialnych przed lekcjami – oczywiście w miarę dojrzewania informatycznego również przez uczniów. Urządzeń tych podczas lekcji nie powinien obsługiwać nauczyciel. Wszystko to nie tylko ze względu na możliwą/obowiązkową korelację międzyprzedmiotową z informatyką i techniką.

Tablica, jak już powyżej sugerowałem,  ma być miejscem pracy ucznia. To uczniowie powinni ćwiczyć pismo odręczne i wizualizowanie tematu lekcyjnego poprzez asocjogramy,  drzewka, wykresy, rysunki oraz ideogramy, aby tak między innymi wspomagać i rozwijać swoją pamięć (ciała). Po zakończeniu zapisu uczniowie muszą zrobić kilka kroków do tyłu i sprawdzić jego czytelność oraz poprawność. Kiedy widzą całą tablicę, to o wiele łatwiej wykonać  im te czynności.

W jednej z moich klas po roku 2000 dysponowałem trzema tablicami (każda miała trzy skrzydła). Równocześnie mogło przy nich pracować od 3 do 27 uczniów. Wykonywali te same, podobne lub całkowicie odmienne zadania. Podczas pracy indywidualnej, w parach lub w grupach obserwowali własny proces uczenia się oraz jego przebieg na sąsiednich tablicach. Poprawiali, zmieniali, ulepszali swoje produkty – ucząc się od siebie wzajemnie. Współpracowali i pomagali sobie z wykluczeniem komunikatów „ty”, prześmiewania, drwin i krytykanctwa. Nie dopuszczali do rozpowszechnienia się kultury błędu. Zapisy fotografowali i przesyłali sobie wzajemnie a także  nauczycielowi celem ewaluacji lub oceny procesowej. Najlepsze przesyłano na stronę szkoły i na fb klasy.

Po kilku latach uczniowie i uczennice pisali na tablicy czytelniej, a  praca i odpowiedzi przy tablicy stresowały ich mniej.

Zaplanowane tematy cyklu:

absencja; Akademia Khana; akcja i reakcja; analiza, redukcja, cel; architektura szkoły; autoewaluacja; błędy; CLIL;  chmura; chór; czytanie; ćwiczenia przy tablicy; ćwiczenia śródlekcyjne; dokumentacja; dyktanda; dyskrepancja pedagogiczna; dziennik elektroniczny; dziewczynki i chłopcy; film na lekcji; głos w klasie; goście na lekcjach; gry planszowe; gra a zabawa; internet; kamery w klasie; karty samooceny; klasyczne narzędzia pracy ucznia; klasy trudne i klasy zdolne;  kodowanie, korelacja; kopiowanie mistrzów;  komórki podczas lekcji; konkursy i olimpiady; LdL; lektury; matka; media; motywowanie; muzyka; nauczanie projektami; nauka pamięciowa; neuronauki; notatki; ocenianie; ocenianie prezentacji; odpowiedź ustna; ogródek szkolny; picie i jedzenie podczas lekcji; pisanie; planowanie; podstawa programowa; podręczniki; portfolio; praca indywidualna; praca w parach; praca
w grupach; przerwy; przestrzeń uczenia się; roll play; rozmowy z uczniami; sport; strona szkoły; ściąganie; tablica; tablica interaktywne; taniec; teatr; tornistry; wizualizacje; współpraca z rodzicami; współpraca zagraniczna; współpraca z dyrektorem; wycieczki; wypracowania; wywiadówki; wystrój klasy; zadania domowe; zajęcia pozalekcyjne; zastępstwa.

Aleksander Lubina

Górnoślązak/Oberschlesier, germanista, andragog, tłumacz przysięgły; edukator MEN, ekspert MEN, egzaminator MEN, doradca i konsultant oraz dyrektor w państwowych, samorządowych i prywatnych placówkach oświatowych; pracował w szkołach wyższych, średnich, w gimnazjach i w szkołach podstawowych. Współzałożyciel KTG Karasol.