Kultura Polecane

Zdarzyło się we wrześniu – śląskie kalendarium

1 września 20232 września 2023 Redakcyjŏ 0 Kōmyntarzy

URODZILI SIĘ:

21.IX.1755 – Mateusz Onufry Nowacki (zm. 24.II.1836) organista, zbieracz pieśni religijnych;
22.IX.1801 – Carl Samuel Schneider (zm. 25.VII.1882) pastor, poseł Sejmu Krajowego w Opawie i parlamentu wiedeńskiego, współtwórca Ewangelickiego seminarium Nauczycielskiego w Bielsku;
21.IX. 1817 – bł. Maria Luiza Merkert (zm. 14.XI.1872) elżbietanka, przełożona generalna Zgromadzenia nazywana „Śląską Samarytanką”;
14.IX.1841 – Konstanty Damrot pseud. Czesław Lubiąski (zm. 5.III.1895) ksiądz, publicysta, poeta;
29.IX.1865 – Wilhelm Friedrich Kuhnert (zm. 11.II.1926) rysownik, podróżnik, literat;
8.IX.1873 – Józef Kożdoń (zm. 7.XII.1949) nauczyciel, polityk śląski, przywódca Śląskiej Partii Ludowej, zwolennik autonomii, niepodległości i narodowości śląskiej, burmistrz Czeskiego Cieszyna;
24.IX.1873 – Carl Franz Ulitzka (zm. 12.X.1953) ksiądz prałat, polityk, górnośląski lider niemieckiej partii Centrum, lider popierającej autonomię Śląska Katolickiej Partii Ludowej, poseł do Weimarskiego Zgromadzenia Narodowego, więzień Dachau;
28.IX.1883 – Kurt Bimler (zm. 5.VI.1951) historyk sztuki, rzeźbiarz, nauczyciel rysunku. Docent Wyższej Szkoły technicznej w Wrocławiu;
19.IX.1887- Emil Szramek, pseud. Ludomir (zm. 13.I.1942) ksiądz, historyk, działacz społeczny, więzień Dachau. W 1999 beatyfikowany;
22.IX.1888 – hrabia Michael von Matuschka (zm. 14.IX.1944) ostatni nienazistowski opolski starosta przed II wojną światową, członek ruchu oporu;
27.IX.1894 – Lothar Freiherr von Richthofen (zm. 4.VII.1922) lotnik, as myśliwski okresu I wojny światowej. Odniósł 40 zwycięstw powietrznych. Młodszy brat Manfreda von Richthofen;
22.IX.1908 – Herbert Bednorz (zm. 12.IV.1989) biskup katowicki;
27.IX.1913 – Wacław Schenk (zm. 29.X.1982) ksiądz, historyk liturgii;
25.IX.1919 – Stanisław Hadyna (zm. 1.I.1999) kompozytor, dyrygent muzykolog i pisarz. Założyciel Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”;
7.IX.1925 – Wolfgang Hartmut Halfar (zm. po 2000) malarz, muzealnik;
20.IX.1931 – Napoleon Siess (zm. 26.IX.1986) muzyk, dyrygent, dyrektor Opery Śląskiej;
28.IX.1940 – Edward Bogusławski (zm. 28.V.2003) profesor muzyki, kompozytor;
21.IX.1959 – Andrzej Bernard Buncol, pseudonim Krupniok, piłkarz, pomocnik, reprezentant Polski, brązowy medalista Mistrzostw Świata 1982;

ZMARLI:

21.IX.1317 – Elżbieta Wiola (ur. 1287/1291) księżna cieszyńska, królowa Czech i Polski;
IX.1358 – Kazimierz I (ur. ok. 1278) książę cieszyński;
14.IX.1382 – Henryk (ur. ?) książę niemodliński;
28.IX.1433 – Przemek (ur. ok. 1365) książę opawski;
5.IX.1439 –Jan I Opolski (ur. 1410/1413?) książę opolski;
10.IX.1497 – Magdalena (ur. 1426/1430) ostania księżna opolska;
15.IX.1565 – Franciszek Faber (ur. 3.X.1497) pisarz, archiwista, kronikarz wrocławski;
17.IX.1613 – Georg Scultetus (ur. ok. 1560) biskup sufragan wrocławski, członek Rady Cesarskiej, mediator w sporach między Śląskiem a Rzeszą;
19.IX.1798 – Samuel Benjamin Klose (ur. 1730) pedagog, historyk, archiwista. Autor 3 tomowej Historii Śląska do roku 1526r;
12.IX.1819 – Gebhard Leberecht Blücher (ur. 1742) feldmarszałek, zwycięzca Napoleona pod Lipskiem i Waterloo;
2.IX.1853 – Franciszek Klingohr (ur.17.III.1793) nauczyciel, pianista, kompozytor, dyrygent;
17.IX.1860 – Józef Bernard Bogedain (ur. w1810) biskup sufragan wrocławski, autor reformy śląskiego szkolnictwa;
4.IX.1887 – Antoni Stabik (ur. 13.VI.1807) ksiądz, poeta, publicysta, prowadził badania nad stworzeniem literackiego języka śląskiego;
15.IX.1892 – Jan Demel von Elswehr (ur. 1825) prawnik, wieloletni burmistrz Cieszyna, poseł do parlamentu wiedeńskiego oraz poseł sejmu krajowego Śląska Austriackiego, współtwórca Związku Ślązaków Austriackich;
21.IX.1904 – Alexis Langer (ur. 2.II.1825) architekt, przedstawiciel stylu neogotyckiego. Twórca wielu śląskich kościołów np. Mariackiego w Katowicach, Michała w Wrocławiu;
17.IX.1917 – Jan Ligoń (ur. 27.XII.1851) pisarz i poeta. Syn Juliusza Ligonia. Ojciec Stanisława Ligonia. Pomysłodawca plenerowych wystąpień teatru na Śląsku.
10.IX.1928 – Carl Ernst Morgenstern (ur. 1847) malarz, pejzażysta, grafik;
2.IX. 1931 – Adolf Ligoń (ur. 20.II.1855) działacz społeczny, pisarz, wydawca, syn Juliusza Ligonia;
14.IX.1944 – hrabia Michael von Matuschka, ostatni nienazistowski opolski starosta przed II wojną światową, członek ruchu oporu;
16.IX.1951 – Adolf Kaschy (ur. 30.V.1881) działacz Katolickiej Partii Ludowej, nadburmistrz Raciborza, więzień obozów koncentracyjnych;
25.IX.1952 – Wiktor Klarys Czajanek (ur. 21.VII.1876) kompozytor, muzyk, dyrygent;
29.IX.1961 – Paweł Kozubek pseud. Profesor (ur. 17.VI.1905) trener lekkoatletyczny, (spec. rzut młotem);
21.IX.1964 – Józef Gawlina (ur. 18.XI.1892) biskup polowy II Korupsu Polskiego we Włoszech;
1.IX.1973 – Richard Karger (ur. 12.VI.1887) malarz, portrecista;
14.IX.1974 – Paweł Steller (ur. 23.I.1895) artysta grafik, pedagog;
27.IX.1978 – Kazimierz Konstanty Demel (ur. 9.III.1889) ekolog, biolog morza, zoolog, oceanograf;
17.IX.1987 – Franciszek Hawanek (ur. 9.III.1919) historyk dziejów społeczno – politycznych Śląska;
18.IX.1989 – Aleksandra Śląska, wł. Aleksandra Wąsik (ur. 4.XI.1925) aktorka teatralna i filmowa;
6.IX.2001 –Bronisław Lubosz (ur. 11.I.1928) pisarz, tłumacz (literatury niemieckiej i łużyckiej), poeta, publicysta, juror konkursu „Po naszymu, czyli po śląsku”;
11.IX.2005 – Henryk Bereska (ur. 17.V.1926) poeta, tłumacz literatury polskiej na język niemiecki;

Dej pozōr tyż: Lędziny: „Szłapcugiym bez gruba” - rozmowa z Moniką Kostyrą, liderką projektu

ZDARZYŁO SIĘ:

27.IX.1384 – Przemysław I Noszak otrzymuje w dziedziczne lenno księstwo głogowskie;
20.IX.1482 – Traktat w Kamieńcu Ząbkowickim kończący wojnę Jana II Szalonego z Brandenburgią o księstwo głogowskie;
1.IX.1707 – Konwencja w Altranstadt dot. swobody wiary ewangelickiej;
19.IX.1741 – Saksonia przystępuje do przymierza bawarsko francuskiego.
30.IX.1745 – bitwa pod Soor (obecnie Žďár) Jedna z większych bitew podczas drugiej wojny śląskiej w ramach szerszych zmagań wojny o sukcesję austriacką;
IX.1757 – bitwa pod Moys w trakcie trzeciej wojny śląskiej;
14.IX.1763 – wprowadzenie przez rząd pruski ustaw nakazujących opuszczenie szkół przez nauczycieli nieznających niemieckiego, sprowadzenie z głębi Prus burmistrzów w miejsce niemówiących po niemiecku, zakaz zawierania małżeństw, gdy oblubieńcy nie znają niemieckiego;
4.IX.1811 – Edykt regulacyjny umożliwiający przejmowanie przez chłopów na własność ziemi użytkowanej przez nich;
IX.1848 – Ustawa uwłaszczeniowa w monarchii austriackiej;
24.IX.1911 – w Raciborzu zostaje otwarty polski Dom Narodowy “Strzecha”;
21.IX.1914 – z Cieszyna wyrusza Legion Śląski. Z niego zostaje utworzona kompania śląska 3 pułku II Brygady Legionów Polskich;
9.IX.1918 – ogłoszenie „stanu oblężenia” w okręgu górnośląskim aby stłumić strajki i zamieszki;
7.IX.1919 – w Sosnowcu zostaje podjęte postanowienie o budowie podziemnych struktur POW na całym Górnym Śląsku; pod Witkowicami do Polski przedostają się ostatnie plutony „powstańcze”, które pozostały na Śląsku aby walczyć w partyzantce i prowadzić dywersję;
9.IX.1919 – w Sosnowcu powstaje Rada Ludowa dla Górnego Śląska;
10.IX.1919 – na konferencji Katolickiej Partii Ludowej w Kędzierzynie zostaje uchwalona „Rezolucja Kędzierzyńska”. Głosiła potrzebę autonomii Śląska;
19.IX.1919 – Gen. J. Haller rozkazuje utworzenie milicji górnośląskiej;
27.IX.1919 – Rada Najwyższa Ententy decyduje o plebiscycie na Śląsku Cieszyńskim (a także Spiszu i Orawie);
IX.1920 – rząd brytyjski krytykuje propolskie nastawienie Francji podczas „powstania”. Czterech oficerów brytyjskich na znak protestu opuszcza Komisję Międzysojuszniczą;
2.IX.1920 – porozumienie niemieckiego i polskiego komitetu plebiscytowego dot. utworzenia APO;
6.IX.1920 – powstaje Centrala Wychowania Fizycznego, która przejmuje zadania rozwiązanej POW;
19.IX.1920 – w Berlinie odbyła się zorganizowana przez Komitet Górnoślązaków demonstracja dla polskiego Górnego Śląska;
3.IX.1922 – na obszarze Górnego Śląska pozostałej w Niemczech odbywa się referendum dot. przyszłego statusu tych ziem;
24.IX.1922 – pierwsze wybory do Sejmu Śląskiego w Katowicach (48 mandatów (pierwsze posiedzenie 10.X.1922);
6.IX.1926 – Michał Grażyński obejmuje urząd wojewody śląskiego; 30.IX.1938 – ultimatum rządu polskiego wobec Czech domagające się odstąpienia Polsce Śląska Cieszyńskiego tzw. Zaolzia;
8.IX.1945 – wystawieniem opery „Halka” rozpoczyna działalność Opera Wrocławska;
15.IX.1945 – do Wrocławia przybywa Okręgowy Pełnomocnik Rządu St. Piaskowski (późniejszy wojewoda);
29.IX.1945 – Komenda Śląska AK wzywa swych żołnierzy do ujawnienia się;
22.IX.1946 – W Dąbrówce pow. Gliwicki, w uroczysku Hubertus zostaje zabitych ok. 200 osób (żołnierzy AK, Andersa, Maczka, Wehrmachtu i innych);
29.IX.1946 – Polskie Radio Wrocław rozpoczyna emisję programu;
27.IX.1947 – w Szklarskiej Porębie zostaje powołane Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych (Kominform);
29.IX.1953 – wrocławski „Pafawag” opuszcza pierwszy elektrowóz;
1.IX.1967 – w Katowicach zostaje odsłonięty Pomnik Powstańców Śląskich autorstwa Grzegorza Zemły;
3.IX.1980 – podpisanie tzw. porozumień jastrzębskich;
IX.1993 – wprowadzone zostały osłony socjalne dla górników (urlopy górnicze i zasiłki) celem złagodzenia skutków likwidacji kopalń;