W 70 rocznicã śmierci Dylana Thomasa

70 lŏt tymu, 9 listopada 1953 roku w St. Vincent’s Hospital* na Manhattanie skōńczyło sie krōtke życie jednego z nojważniyjszych poetōw jynzyka angelskego XX stoleciŏ, walijskego poety Dylana Thomasa. Dwa tydnie przed śmierciōm fajrowoł 39 geburstag. Urodziōł sie 27 października 1914 roku w Swansea w familiji rechtora. Za życiŏ ôpublikowoł jyno 90 utworōw poetyckich (w nowszych edycyjach liczba ta – po dodaniu utworōw, kere pisoł we wczaśnyj młodości, utworōw, co ich niy zdōnżōł ôpublikować, i utworōw niydokōńczōnych – je kans wiynkszŏ). Sławã prziniōsły mu niy jyno wiersze, ale i czŏrnŏ legynda swiōnzanŏ z morzym gorzoły, kere pōnoć wypiōł, z wyprawianymi po ôżartymu breweryjami i z jego śmierciōm, za kerōm stoło, jak padajōm, ciynżke zatrucie alkohŏlowe.
Thomas debiutowoł w roku 1934 tomikym „18 poems”. Już wtynczŏs jego wiersze festelnie rōżniyły sie ôd tych, co je w tamtym czasie pisały tuzy angelskij poezyje – W. H. Auden, Cecil Day Lewis, Louis MacNeice i inksi. Hned kożdy, fto piyrszy rŏz pō nie siōngŏ, zeszokowany je ciymnōm magmōm słōw, kerŏ sie ś nich wylywŏ bez – zdŏwało by sie – jakegobōndź synsu i porzōndku. Fto sie jednak ś nimi ôswoji, tyn wartko zmiarkuje, że mŏ do czyniyniŏ z nojwyższyj prōby poetyckim kōnsztym, kery, choć w nojwyższym stopniu ôryginalny, nawiōnzuje z jednyj strōny do poezyje metafizycznyj, Szekspira, Gerarda Manleya Hopkinsa i Williama Butlera Yeatsa, z drugij do dŏwnyj poezyje walijskij, a z trzecij do Starego i Nowego Testamyntu. Ô twōrczości Thomasa pisało sie i pisze do dzisioj sztyjc dużo, a bogactwo jeji znaczyń, kere interpretuje sie podug roztōmajtych kluczy (m. in. psychoanalitycznego i biograficznego), zdŏwŏ sie durch daleke ôd wyczerpaniŏ.
Niżyj możecie przeczytać tumaczynia sztyrech wierszy Dylana Thomasa, kere przirychtowoł żech na tã rocznicã.

* Na tyn zawarty w 2010 roku lazaret padało sie w Nowym Jorku, że je to „lazaret poetōw”. Przemianek tyn niy je atoli swionzany jyno ze śmierciōm Dylana Thomasa, bo ôd lazaretu tego pochodzi tyż druge miano poetki Edny St. Vincent Millay (1892-1950) – krōtko przed jeji urodzyniym uretowali tam życie jeji ujkowi i ôjce upamiyntniyli te radosne wydarzynie danym cerze mianym patrōna lazaretu. Ôkrōm tego w lazarecie tym urodziōł sie Gregory Corso (1930-2001), poeta z pokolyniŏ bitnikōw.

NIM KLUPNŌŁCH

(Before I knocked)

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Nim klupnōłch i nim ciało dało zgodã
Klepnōnć płynnymi rynkami po łōnie,
Mie, co żech kształtu niy mioł choćby woda,
Kerŏ formuje mi Jordan przi dōmie,
Mnethowa cera już jak bratu przoła,
A płodny chrobŏk bracikym bōł dlō mie.

Jŏ, coch bōł guchy na wiosny i lata,
Co słōńce, miesiōnc były mi niyznane,
Poczuł żech larmo popod zbrojōm ciała,
Sztyjc płynnōm, a to gwiŏzdy ôłowianne
Jak młot dyszczowy po kopule świata
Bymbniyły rynkōm ôjca rozhuśtane.

Znoł żech ôd zimy dobrze wiadōmości,
Śniegym dziecinnym posute i gradym,
Wiater sie ôstoł szacym mojyj siostry,
Wyrŏbioł wy mie, rosã zmiynioł w czary;
Żyły spływały mi klimatym wschodnim;
Znołch, niyzrodzōny, noc z dniym do grōmady.

Sztyjc niyzrodzōny, znoł żech już ciyrpiynie;
Kożdõ kość, co sie w ciele mojim kryła,
Sztynder na śniki skryncoł w szyfry żywe,
A ciało ciyna krziżowych galg siyła,
Co na wōntrobie rzezała lynije
I w wykryncōnym mōzgu w ôstrynżynach.

Gardło durst znało, zaczym ôplōntanŏ
Żyłami wkoło i skōrōm niy była
Studnia, kaj woda je z słowym zmiyszanŏ,
Podwiel krew lichŏ niy popłynie w żyłach;
Znoł brzuch głōd, serce moje miyłość znało;
W ôdchodach mojich wywōnioł żech czyrwa.

Niykej bōłch naprzōd jŏ, śmiertelnik, pchany,
Bych doł sie snosić abo w głymbi znikoł
Mōrz ze przigodōm słōnōm ôbeznanych
Fali, co jakżyw z brzegym sie niy witŏ.
Jŏ, dojś bogaty, stoł żech sie bogatszy,
Kejch wele dziynnych krzy winnych popijoł.

Z ciała i z ducha, ni marōm na wieki,
Ni człekym – duchym, co znŏ śmierci wyrok,
Bōł żech. I piōro mie dopadło śmierci.
Do ôstatniegoch śmiertelny bōł tchniyniŏ,
Tego, co ś nim mōj ôjciec dostoł wieści
Prosto ôd jego krysta, co umiyroł.

Ty, co przed krziżym, ôłtŏrzym sie kłaniŏsz,
Pamiyntej ô mie i pożałuj tego,
Co wziōn za zbrojã mojã kość i ciało,
I matki łōno wyszklōł na całego.

Z tōmu „18 Poems” (1934)

Ô, ZRŌB MI LARWÃ

(O make me a mask)

Ô, zrōb mi larwã i ścianã, by szpiōnōw twojich spłoszyć
Ô gałach glyjtowanych, ôstrych, pazurach brelatych,
Gwołt i bōnt w mojyj gymby dziecińcach schować przed nimi,
Zrōb knebel z niymego strōma, by bajōnetã jynzyka
Ôd sagich wrogōw ôdgrodzić w słowach, co trza je rzykać,
Gymbã mi dej na te czasy, wydyntõ trōmbkã ôszyd,
Zrobiōny w dymbie i staryj zbroji fyrniŏk niyuka,
Żeby skryć mōzg, co sie lyskŏ, i zmiynkczyć profesorōw,
Dej jankōr gdowca ôd płaczek mokry, co zwisŏ z batōw,
By belladōnnã zasłōnić, dej suchym ôczōm poznŏwać
Inkszych, co wyzdrŏdzajōm strat swojich cygaństwa ckliwe
Bez wykrziwianie gymb sagich abo bez śmiych do rynkŏwa.

Z tōmu „The Map of Love” (1939)

W TYM MOJIM FACHU, KŌNSZCIE ÔKORANYM

(In my craft or sullen art)

W tym mojim fachu, kōnszcie ôkŏranym
Po cichych nocach żech sie wyibowoł,
Kej sie miesiōnczek jyn sōm jedyn złości,
A tych, co przajōm, w pryki gnŏ potrzeba,
Żeby jankory kolybać w ramiōnach –
W świetle, co śpiywŏ, gnypiã durch na nowo
Niy skirz ambicyj ani skuli chleba,
Coby sie asić, śnić ô milijōnach
Na piyknych binach z elefancij kości,
A dlŏ zŏpłaty, co se miyjsce mości
W sercach przed światym nojgłymbij schowanych.

Na szkartach z morskich szumin zrychtowanych
Niy piszã tymu, co pozōr niy dŏwŏ
Na złość miesiōnczka w swojyj frechowności,
Ani trupowi, kery siōngŏ nieba –
Ôni słowiki, psalmy dzierzōm w szpōnach –
A tym, co przajōm, co w jejich ramiōnach
Je dlŏ jankorōw placu dycki dości,
Co sie niy doczkōm ôd nich nŏleżności
Żŏdnyj za fach mōj, za kōnszt ôkŏrany.

Z tōmu „Deaths and Entrances” (1946)

NIYCH CIE NIY WKLUDZŎ W NOC ŁAGODNIE KROK

(Do not go gentle into that good night)

Niych cie niy wkludzŏ w noc łagodnie krok,
Mŏ jargać, ciepać sie człek k kōńcu dnia;
Ściykej sie, ściykej, kej prziłazi ćmŏk.

Choć znajōm mōndrzi spraw i rzeczy tok,
Bo grōm niy dzieli sie ôd słōw na dwa,
To ich niy wkludzŏ w noc łagodnie krok.

Dobrzi, co, jak już fal przeminie szok,
Miyniōm, że kruchy czyn w tan puścić trza,
Niych sie ściykajōm, kej prziłazi ćmŏk.

Dzicy, co słōńce leci im jak ptŏk
W siyć, zaniyskoro trŏpiōm sie skirz zła
I ich niy wkludzŏ w noc łagodnie krok.

Ludziōm nad grobym, co im słabnie zdrok,
Mogōm zablysknōnć ôczy, choć w nich ćma:
Niych sie ściykajōm, kej prziłazi ćmŏk.

Niych mie, mōj ôjcze, tam, kaj wwiōd cie skok,
Przeżegnŏ abo przeklnie twoja lza.
Niych cie niy wkludzŏ w noc łagodnie krok.
Ściykej sie, ściykej, kej prziłazi ćmŏk.

Z tōmu „ In Country Sleep and Other Poems” (1952)