Sztuka na Śląsku Cieszyńskim: Marian Sigmund i jego współpraca z przemysłem meblarskim w Jasienicy
W 1957 roku do Jasienicy przyjeżdża Marian Sigmund, wybitny projektant mebli i architekt wnętrz, współzałożyciel przedwojennej Spółdzielni Artystycznej Ład. W ciągu następnych dwóch lat projektuje dla tamtejszej Fabryki Mebli Giętych około czterdziestu nowoczesnych modeli krzeseł i foteli, które następnie trafiają do produkcji masowej.
W myśl hasła „Artyści dla przemysłu” zarówno młodzi, jak i bardziej doświadczeni projektanci zaczynają współpracować z zakładami produkcyjnymi. Ich rolą jest projektowanie prostych, ale jednocześnie pięknych przedmiotów codziennego użytku z myślą o nowoczesnym społeczeństwie. W magazynie „Przekrój” z 1950 roku znalazłam cytat, który idealnie oddaje ducha epoki, opisując wyzwania, z jakimi przyjdzie się mierzyć współczesnym artystom: „Miejsce dawnego prywatnego mecenasa, czasem – kapryśnego smakosza, częściej – snoba lub ignoranta, zajął dziś mecenat zupełnie inny, mecenat całego społeczeństwa, które potrzebuje pracy artystów rzetelnie przygotowanych do pełnienia swej społecznej funkcji. Jednym z ważnych odcinków upowszechniania kultury jest estetyka przedmiotów codziennego użytku, a ponieważ w większości wypadków są one wytworami przemysłu, artyści muszą wkroczyć w tę dziedzinę”.
Jednym z takich artystów jest Marian Sigmund, który na zlecenie Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego rozpoczyna współpracę z Fabryką Mebli Giętych w Jasienicy. Jego zadaniem jest opracowanie nowych modeli krzeseł i foteli typu przemysłowego. Projektant, którego styl w znacznej mierze ukształtowała Spółdzielnia Artystów Ład, projektuje meble zgodnie z jej ideami, dążąc do doskonałości formy, surowca i wykonania, a ich kształt jest wynikiem koncepcji artystycznej, funkcji, użytego materiału i techniki. W latach 1958-1960 projektuje około czterdzieści modeli przeznaczonych głównie na brytyjski rynek zagraniczny. Niestety dziś nie znamy wszystkich projektów. U rodziny artysty zachowało się tylko pięć rodzajów foteli i krzeseł wyprodukowanych w Jasienicy oraz zdjęcia archiwalne kilku pozostałych.
Krzesło A587 z oparciem złożonym z dwóch płaskich, znajdujących się blisko siebie drewnianych listew, tworzących kształt litery Y, zwieńczonych wyprofilowanym zapleckiem jest najsłynniejszym projektem Mariana Sigmunda dla Jasienicy. Wykonane z giętego drewna bukowego i sklejki, było produkowane w dwóch wariantach – jedno oraz – dwubarwnym. Aktualnie można go podziwiać w Galerii Wzornictwa Polskiego przy Muzeum Narodowym w Warszawie. W 2012 roku z inicjatywy projektantki Jadwigi Husarskiej-Chmielarz krzesło zostało przywrócone do produkcji przez przez Paged Meble (dawniej Fabryka Mebli Giętych w Jasienicy) w krótkiej, limitowanej serii dwudziestu sztuk pod nazwą SIG 1A587. W porównaniu do oryginalnego projektu miało lekko poszerzone siedzisko.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Drugim, zbliżonym formalnie i nie mniej popularnym modelem jest krzesło B584 o identycznie ukształtowanych nogach i siedzisku. Różnica jest widoczna w opracowaniu zaplecka, składającego się z dwóch niskich, równoległych listew, połączonych z płaskim, zaokrąglonym na rogach oparciem. Zarówno model A587, jak i B584 były projektowane jako krzesła szkolne, które dzięki ukoście prowadzonym nogom i dwubarwnej dekoracji wyróżniają się niezwykłą dynamiką.
Doskonałym przykładem dobrego wzornictwa jest również Fotel 591 o niskim, profilowanym zaplecku połączonym z tylnymi nogami i przedłużających się w przednie nogi, wygiętych podłokietnikach. Całość jest wykonana z litego drewna giętego i sklejki. Jego prosta, delikatnie wyprofilowana forma przywodzi na myśli dizajn skandynawski, który do dziś cieszy się ogromnym uznaniem.
Meble zaprojektowane przez Mariana Sigmunda łączą w sobie tradycję giętych mebli Thonet, produkowanych w Jasienicy od 1880 roku z nowoczesną i dynamiczną formą. Charakteryzują się ergonomicznym, uproszczonym kształtem, solidnym wykonaniem i dyskretną dekoracją. Sigmund odwołując się do przedwojennej tradycji Ładu, projektuje równie przemyślane meble, a powyższe przykłady są dowodem na to, że zaproponowane przez niego modele przetrwały próbę czasu i nawet dzisiaj, po kilkudziesięciu latach znajdują zastosowanie we współczesnych wnętrzach.
Marian Sigmund – urodził się w 1902 roku w Błudnikach na Ukrainie. Projektant mebli, architekt wnętrz, scenograf, malarz, grafik, profesor akademicki. Ukończył studia z zakresu architektury na Politechnice Lwowskiej, a następnie architekturę wnętrz w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, uczęszczając do pracowni Wojciecha Jastrzębowskiego, Karola Tichego, Edwarda Trojanowskiego i Józefa Czajkowskiego. Następnie rozpoczął działalność zawodową, równocześnie studiując scenografię w Instytucie Sztuk Teatralnych u Leona Schillera. W 1926 roku współtworzył Spółdzielnię Artystów Ład, którą w okresie 1931-1935 kierował. Od 1934 był członkiem Związku Zawodowego Artystów Plastyków Blok, a w latach 1936-1937 pełnił funkcję jej prezesa. Od 1947 pedagog na Wydziale Architektury ASP w Krakowie. W latach 1950-1956 kierował Pracownią Architektury Wnętrz przy zespole projektującym Nową Hutę, gdzie zrealizował wiele projektów mieszkalnych i użyteczności publicznej. Według jego projektów urządzono też wnętrza dla zbiorów na Wawelu. W latach 1957-1960 współpracował przy opracowaniu wzorów z Fabryką Mebli Giętych w Jasienicy. W 1975 roku przeszedł na emeryturę, podczas której zajmował się głównie malarstwem i rysunkiem. Zmarł w 1993 roku w Krakowie.
Bibliografia:
- Irena Huml, Polska sztuka stosowana XX wieku, Warszawa 1978.
- Katarzyna Jasiołek, Asteroid i półkotapczan, Warszawa 2020.
- Irma Kozina, Ikony designu w województwie śląskim, Katowice 2012.
- „Przekrój” 3, 1950.
- Rzeczy niepospolite, Czesława Frejlich, Kraków 2013.
Andżelika Kliś – absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Śląskim. Aktualnie mieszka w Gdańsku, gdzie kontynuuje studia. Naukowo zainteresowana polskim wzornictwem powojennym, a zawodowo sztuką współczesną. Instagramerka, popularyzatorka sztuki i dizajnu w internecie. Autorka @sztukinigdyniezawiele.
Tekst powstał w ramach projektu pt. „Jeden Uniwersytet – Wiele Możliwości. Program Zintegrowany” i jest efektem pracy grupy projektowej „Sztuka na Śląsku Cieszyńskim” powstałej dzięki konkursowi „Współmyślenie w humanistyce”
