„Stolecie” i inksze. Jak je ôdmiyniać?
Mōmy we naszyj gŏdce take słowa jak stolecie, robiynie, wesele i dzisiej bydymy ô nich gŏdać. Jŏ je Grzegorz, a to je „Chwila z gŏdkōm”. Witejcie!
Tōż je takŏ grupa słōw nijakich, co sie kōńczōm na e, pra? Stolecie, robiynie, wesele, podziymie, kŏzanie, warzynie, śniŏdanie. Jak take słowa ôdmiyniōmy? Po polsku sprawa je prŏstŏ, pra? Mōmy kogo? Czego? Śniadania; nie jadłem śniadania. I mōmy dwa śniadania.
Po ślōnsku ale ôdmiyniōmy inakszyj. Mōmy niy jŏd żech śniŏdaniŏ. Zjŏd żech dwa śniŏdania. Niykerzi majōm z tym problym i gŏdajōm, że niy jedli śniŏdania abo że zjedli dwa śniŏdaniŏ. Jedne i druge je źle. Niy jŏd żech śniŏdaniŏ, niy było kŏzaniŏ, jadymy z weselŏ. Zjedli my dwa śniŏdania, farŏrz mioł dwa kŏzania, latoś były trzi wesela.
Na ekranie widzicie ôdmianã słowa śniŏdanie, co ôdmiyniŏ sie tak, jak inksze słowa ze tyj grupy: stolecie, wesele, szkolynie, wycie, ćwiczynie. Ône wszyjske sie tak samo ôdmiyniajōm w tych przipadkach, co ô nich gŏdōmy.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
We liczbie pojedyńczyj we dopołniaczu mōmy tōż śniŏdaniŏ, weselŏ, szkolyniŏ, wyciŏ, ćwiczyniŏ, i tak dalij. We „Gościu Niydzielnym” ze 1946 roku znojdziecie:
„Potem sie siadło do śniodanio, troszka kawy, troszka kołocza, jak to zawsze przy takiej przyleżytości.”
We „Powieściach ludu polskigo na Ślōnsku” ze 1901 roku mōmy:
„tak razym do weselo szykowali, a dziyń weselo te wojsko, co tam w tym zōmku było, wywiōdli […]”
A we tōmie poezyje „Spōmnijcie se tamowã Klaczkã” ôd Roberta Burnsa, co go przełożōł na naszã gŏdkã Mirosław Syniawa, mōmy:
„wymyślanie normatywnyj ôrtografije dlŏ szkockij gŏdki było jednym z nojwiynkszych lingwistycznych »ptŏkōw« przeszłego stoleciŏ”
We liczbie mnogij już niy mōmy tego „śniŏdaniŏ”. Mōmy ôdmianã ze „a” na kōńcu, tōż gŏdōmy te śniŏdania, wesela, szkolynia, wycia, ćwiczynia.
We ksiōnżce „Godek i bojek ślōnskich ciōng dalszy” ôd Brunōna Strzałki czytōmy:
„Zarozki po wielkim poście były trzy wesela naroz.”
We Zaraniu Ślōnskim ze 1908 roku znojdymy:
„Wścieklizna brała wszyckich coroz to wiynkszo, krziki, wycia ustowały coroz to bardzi.”
A we ksiōnżce „Duchy Wojny” ôd Alojzego Lyski mōmy:
„Stacyje we Wielkim Tydniu se odprawia, ale sie boja, że wachy, te szkolynia roztoliczne, abo podpici kamracio napotoczom sie i wszystko na postanowiyniu sie skończy.”
Terŏz powiym wōm ô wyjōntkach. Jŏ znōm trzi słowa, co majōm klang taki, iże mogłyby sie tak ôdmiyniać, a sie tak niy ôdmiyniajōm. To morze, to pole i to połednie. Kogo? Czego? Morza, pola i połednia. Niy idzie pedzieć morzŏ, polŏ ani połedniŏ.
Ale sōm nazwy miejsc, co tyż sie tak ôdmiyniajōm, pra? Jastrzymbiŏ, Ôpolŏ, Koźlŏ, Zŏbrzŏ, Zołynżŏ, Chebziŏ, Zŏgłymbiŏ. Co ône majōm spōlne? To, iże sōm nijake. To Jastrzymbie, to Ôpole, to Zŏbrze, to Zołynże i tak dalij.
Niykerzi by chcieli ôdmiyniać do Bytōmiŏ i do Wrocławiŏ. Ino że to je tyn Bytōm, a niy to Bytōmie. To je tyn Wrocław, a niy to Wrocławie. Bez to jadymy do Bytōmia i do Wrocławia.
Ftoś by spytoł „to czymu sie gŏdŏ do Ustrōniŏ, jak je tyn Ustroń?” Bo Ustroń to je miano polske. Po naszymu je to Ustrōnie.
A ôdy mie to je wszyjsko na tyn rŏz. Niy zapōmnijcie zasubskrybować. Dziynki za wasz czas. Chowcie sie.
