Słowo na niedzielã: Emigracyjŏ do sztatu zniewolyniŏ
Telã sie gŏdo ô emigracyji a imigracyji. Ludzie sie z Polski a Gōrnygo Ślōnska wykludzajōm a inksze przikludzajōm we ich miejsce. Polŏki nŏjczynścij wyjeżdżajōm do UK a Miymiec. Do Polski zajś przijeżdżajōm Biołorusini a Ukraińcy. Naszła mie ôstatnio takŏ myśl – ulubiōnym richtōngym wyjazdōw za chlebym je kraj ô kerym w naszym hajmacie gŏdŏ sie, iże bōł ôn ôkupantym. Fyrtniynte to, pra? Nale rychtyk mie sie tak zdŏwŏ, a dzisiaj sprōbujã Wōm to pokŏzać.
Kej je to mejglich, to ulubiōnym miejscym emigracyje Polŏkōw sōm Miymcy. Podug statystyk ôbywatele Polski nŏjczynścij wykludzajōm sie do Miemiec a Zjednoczōnego Krōlestwa. Muszymy ale dać se pozōr, iże przed 2011 niy bōło tak łatwo dostać lygalnŏ robota w Miymcach a Austryji, kej sie bōło ôbywatelym Polski, a niy miało sie inkszego ôbywatelstwa, beztōż mōcka ludzi wyjeżdżało do Zjednoczōnygo Krōlestwa a Irlandyje. Co je tu interesantne to fakt, iże niy robiōm tak yno ci, kerych starziki a starki dorŏstali we Miymcach abo Cysŏrstwie Habsburgōw (ja, tym co bōło jeszcze 100 lŏt do zadku). Robiōm tak tyż ludzie, kerzi miyszkajōm sam, kaj bōła Rusyjŏ, a tyż ci, kerych praôjce mieszkali przōdzij we byłym zaborze rosyjskim.
Ôbywatele Ukrainy jadōm gōwnie we dwie strōny. Jedni do Polski a drudzy do Rusyje. Tu zaś niy mŏ niyspodzianki. Przed powstaniym niepodlygłej Ukrainy bōła ôna nŏjczynści zależnŏ ôd Polski a Rusyji.
Nale to niy funguje yno we przipŏdku Europejczykōw. Do Francyje emigrujōm ludzie z byłych francuskich kolonii – Algieryji, Senegalu i Tunezyji.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Tak samo je ze Belgijōm, Holandyjōm, Hiszpanijōm a Portugalyjōm. Sam zŏwdy je wiele ludzi z bōłych kolōnijōw. Niy zŏwdy sie we ich sztatach ô krajach, do kerych emigrujōm gŏdŏ dobrze. Nale emigrujōm, bo chcōm mieć lepiyj. Kŏżdy to chyba kapuje.
Prōcz emigrantōw z Europy Strzodkowo-Wschodnij do Zjednoczōnygo Krōlestwa ściōngajōm ôbywatele Indyji, Pakistōnu a mieszkańcy roztomańtych jeszcze inkszych byłych brytyjskich kolōnijōw.
Miymcy miŏły swoi kolōnije we Afryce a Ocyanii nale po I wojnie światowyj te kolōnije potraciŏły. Dzisiej do Miymiec emigrujōm wszyjskie nacyje. Czynsto skuli tygo, iże sam gospodŏrka je festelnŏ. Ymigranci tuplikujōm to tym, iże sam dobrze sie żyje.
Poprŏwcie mie, nale chyba nŏjliczniejszōm diasporōm we USA sōm aktualnie Meksykōńczycy. We roku 2017 bōło ich we USA kole 36 miliōnōw, co dŏwŏ kole 11,3% cŏłkiyj populacyje USA. Geszichta tych dwōch sztatōw niy je lekko. Kalifornyjŏ, Nowy Meksyk a inksze bōły kiejysik we Meksyku. Zajś funguje tu tyn sōm mechōnizm.
Na Gōnym Ślōnsku – a kej to czytŏcie to pewnikiym żeście stōnd sōm – sami wiycie jak ta sprŏwa wyglōndŏ. Sōm roztōmańte Gōrnoślōnzŏki – te miymieckie, te polskie, te czeskie a nawet swoje własne (jako to napisŏł Anzelm Eforyn). Mōmy sympatyje a antypatyje. Za Gōrnoślōnzŏkōw z Republiki Czeskij niy bydã gŏdŏ, skuli tygo co sam niy miyszkōm. Ôd nŏs jedni przekludzajōm sie do dużych miast w inkszych czynściach Polski – Warszawy, Krakowa, Wrocłŏwia a Gdōńska. A przeca niyjedyn kej tu żył pōmstowoł na „Goroli”. Inksi ôsiedlajōm sie we Miymcach abo inkszych krajach Europy Zachodnij, chociŏż wielã śnich mŏ we familyji perzōny, kere zaś tak za tymi – dlŏ przikłŏdu – Miymcami niy sōm.
Niy poradzã tygo sōm wyklarować. Możno idzie ô to, iże żyjymy wszyjscy jakimiś mitami, kere przekazujōm nōm ōumy a ōupy, kere swoi młode lata spominajōm z tynsknotōm, a beztōż wszyjsko idyalizujōm? A możno biere sie to z wyzyskiwaniŏ, kere bez lata jedni drugim fundowali, wiync mōndre perzōny, kere sztudiyrowały a mogły cosik dobrygo zônaczyć we swoim hajmacie, wykludzały sie a ich dzieci już niy czuły wiynzi z miejscym pochodzyniŏ przodkōw? A możno w kōńcu je tak, iże ci, kerych mianujymy ôkupantami tak na prŏwda rozwijali naszŏ Ziymia, a my im terŏzki niy poradzymy pedzieć dobrygo słowa? Sami se ôdpowiydźcie na te pytania. Do mie to wszyjsko je za fest pofyrtane.
Bartłomiej Bobula – Wieloletni aktywista. Twórca i organizator Śląskiego Kącika Literackiego, Śląskiego Dnia Dziecka i Śląskiego Mikołaja. Prekursor zmian w ustawie metropolitalnej. Działał na rzecz transportu publicznego i infrastruktury. Organizator konferencji. Felietonista i bloger w Ethno.OMG.