Śląski noblista z terenu dzisiejszej Republiki Czeskiej?

Ilu laureatów Nagrody Nobla pochodzi ze Śląska? Było ich 11? A może 12 lub więcej?

Wszystko zależy od przyjętych kategorii. Jeśli ustalimy twarde granice, czyli tylko tych noblistów, którzy urodzili się na Śląsku, to było ich według wszelkich badań (szczególnie prowadzonych przez dra Piotra Greinera z Archiwum Państwowego w Katowicach) jedenastu. Ich listę znajdziecie m.in. w tym quizie na naszym portalu.

Lista ta bardzo często poszerzana jest o Johannesa Georga Bednorza, noblistę z 1987 roku, który co prawda pochodził z górnośląskiej rodziny, ale urodził się w 1950 roku już w Republice Federalnej Niemiec, czyli typowy śląski los, dla którego cezurę stanowił koniec II wojny światowej.

Jeśli jednak w ten sposób poszerzyć listę noblistów, to jest ona jeszcze dłuższa, a mianowicie…

W Vidnawie, a właściwie ówczesnym Weidenau, które było częścią monarchii habsburskiej (obecnie miasteczko na granicy polsko-czeskiej w powiecie jesenickim), urodził się w 1854 roku Adolf Lorenz. Był cenionym lekarzem, ojcem nowoczesnej ortopedii. Widząc jak często zabiegi chirurgiczne kończą się infekcjami czy powikłaniami prowadzącymi często do jeszcze gorszych skutków, niż przed podjęciem leczenia, zaczął pracować nad rozwojem tzw. “suchej” chirurgii. Opracowywał urządzenia, które miały korygować deformacje kości. Dzięki tym metodom stał się na początku XX wieku celebrytą wśród lekarzy. Zaczął byc regularnie zapraszany do USA, m.in. przez prezydenta Roosvelta. Sława przyniosła mu także sporo dochody, które m.in. inwestował w austriackie obligacje w trakcie I wojny światowej.

W 1923 roku został nominowany do Nagrody Nobla z zakresu medycyny, którego przegrał rzekomo jednym głosem! (wg Kamila Tomáška z Vlastivědné muzeum Jesenicka).

Adolf Lorenz zmarł w 1946 roku w St. Andrä-Wördern koło Wiednia.

 

Co się nie udało Adolfowi Lorenzowi, tego dokonał jego syn Konrad Lorenz, który urodził się jako drugi syn (obok Alberta Lorenza) w 1903 roku już we Wiedniu. Obaj synowie mieli wykształcenie medyczne, chociaż Konrada pochłonęła w późniejszym okresie zoologia (uznawany jest za ojca zwierzęcej psychologii). Nagrodę Nobla uzyskał w 1973 roku z zakresu medycyny i fizjologii za odkrycia w sferze wzorców zachowań indywidualnych i społecznych.

Oprócz niewątpliwych sukcesów na polu naukowym miał także ciemną kartę w swojej biografii. W 1938, krótko po anschlussie Austrii złożył wniosek o przyjęcie do NSDAP i został współpracownikiem Urzędu Polityki Rasowej NSDAP. W 1941 roku wstąpił do Wehrmachtu, w 1942 został wysłany na front wschodni, gdzie dostał się do niewoli radzieckiej, z której wrócił w 1948 roku.

Po powrocie do Austrii został pozytywnie zweryfikowany i mógł kontynuować pracę naukową. Odrzucił propozycję pracy w Oxfordzie, przyjmując stanowiska dyrektora centrum badawczego psychologii behawioralnej Instytutu Maxa Plancka.

W ostatnich latach życia wspierał austriacką Partię Zielonych.

Do jego najbardziej znanych dzieł należą:

“Das sogenannte Böse. Zur Naturgeschichte der Aggression” / pol. wydanie: “Tak zwane zło”

“Der Abbau des Menschlichen” / pol. wydanie “Regres człowieczeństwa”

“So kam der Mensch auf den Hund” / pol. wydanie “I tak człowiek trafił na psa”

Zmarł we Wiedniu w 1989 roku.

Czy we Vidnavie pamiętają o Adolfie Lorenzu? Tylko na jego domie rodzinnym wisi mała tablica. Natomiast muzeum i ulicę posiada we…Wiedniu.

Naprowadzenie na temat: Jarek Dziadek, Jesenicka Lahudka, który koło Vidnavy prowadzi także Chalupe nad Vidnnavkou.