Piękno poezji – przedostatni wielki

… nie być bokserem to jest nie być wcale… ¹)

(Wisława Szymborska)

 

Piękno poezji – przedostatni wielki: Johann Christian Günther – dwudziestosiedmioletni wyklęty

 

Co łączy

Jimi Hendrixa, właśc. James Marshall Hendrix (ur. 27 listopada 1942, zm. 18 września 1970)

Janis Lyn Joplin (ur. 19 stycznia 1943, zm. 4 października 1970)

Jima Morrisona, właśc. James Douglas Morrison (ur. 8 grudnia 194, zm. 3 lipca 197)

(ur. 14 września 1983, zm. 23 lipca 2011)

z

Johannem Christianem Güntherem (*8 kwietnia 1695 w Striegau {ob. Strzegom} na Śląsku † 15 marca 1723 w Jenie)?

Odpowiedź zna…

Encyclopædia Britannica przedstawia Günthera jako „one of the most important German lyric poets of the period between the Middle Ages and the early Goethe.“

Sam zaś Johann Wolfgang von Goethe, było nie było Książę Poetów, pisze mniej więcej sto lat po śmierci  przedostatniego wielkiego poety ze Śląska:

„Christian Günther besaß eigentlich alles, was dazu gehört,  im Leben ein zweites Leben durch Poesie hervorzuheben – aber er wusste es nicht sich zu zähmen. So zerrann ihm dieses Leben ebenso wie sein Dichten.“

„Christian Günther posiadał właściwie wszystko, co wymagane, aby w życiu poprzez poezję powołać drugie życie – ale nie poradził sobie z okiełznaniem samego siebie. Tak więc rozpierzchło się to jego życie podobnie jak i jego wierszowanie.”

 

Epitafium spod ręki Johanna Christiana Günthera dla siebie samego brzmi tak:

Hier starb ein Schlesier,

weil Glück und Zeit nicht wollt

Das seine Dichtung ganz zur Reife

kommen sollt.

Mein Pilger, lies geschwind und wandre

deine Bahn

Sonst steckt dich noch mein Staub

mit Lieb und Unglück an.

 

Tu zmarł Ślązak,

bo szczęście i czas nie chciały,

by poezje jego w pełni

dojrzały.

Pielgrzymie mój, odczytaj spiesznie

i podąż drogą swą

by nie zaraziły cię prochy moje

miłością i nieszczęściem.

 

Johann Christian Günther był wybitnie zdolny. Jako dziesięcioletni uczeń szkoły parafialnej (Lateinschule) w Schweidnitz (Świdnicy) napisał wiersz. Jego poezja nigdy, a to nigdy, nie spotka się z uznaniem ojca, co pośrednio doprowadzi do śmierci poety.

Akompaniując sobie na lutni śpiewa swe wiersze w czasie studiów w Wittenberdze i Leipzig (Lipsku). Nadużywa alkoholu, na rozmowę decydującą o zatrudnieniu na dworze Augusta II Mocnego w Dreźnie poszedł pijany. Ojciec się go wyrzeka, co wręcz uniemożliwia znalezienie mu znalezienie jakiejkolwiek pracy, a brak błogosławieństwa ojcowskiego wyklucza małżeństwo z ukochaną Eleonorą.

Z braku pieniędzy nie może zapłacić rachunku (Zeche – rodzaj rachunku zbiorowego) za zwyczajowy poczęstunek po obronie doktoratu (Doktorfeier, por. z Doktorhutverleihung) i w konsekwencji zostaje osadzony w więzieniu dla dłużników (Schuldgefaengnis – rodzaj aresztu dla dłużników, przebywa się w nim w dni robocze po zakończonej pracy, wolno w nim uprawiać sporty, czytać i odpoczywać).

W marcu 1722, a więc na rok przed śmiercią, pisze ostatni, szósty list do swego ojca. Również za szóstym razem list w formie wiersza („An meinen Vater”) pozostaje bez odpowiedzi.

Umiera według jednych, jak to zwykle poeta, na gruźlicę,  według innych z osłabienia, a według najprawdopodobniej na skutek wyczerpania biedą i alkoholem.

Günther uznany został najważniejszym niemieckim lirykiem wczesnego wieku 18. Formalnie jest poetą barokowym,  bo to czas niemieckiego baroku, o czym świadczy między innymi spuścizna współczesnych mu kompozytorów. Jednak obecna w jego wierszach niezależność, wręcz pochwała jednostkowego geniuszu, jego emocjonalność każą upatrywać w nim zwiastuna wczesnego oświecenia oraz Burzy i Naporu. Być może  wynika to i jest następstwem jego znajomości dzieł Christiana Thomasiusa, Gottfrieda Wilhelma Leibniza i Christiana Wolffa, którzy pozostawili ślad w poglądach Günthera na autorytet, religię i naukę. Z początkiem Oświecenia czytać potrafiło około 10 procent Niemców, ale poezja ukształtowała Christina Fürchtegotta Gellerta, którego zachwyconym studentem był Johann Wolfgang von Goethe

Za życia sławę przyniosła mu Ode auf den Frieden von Passarowitz z roku 1718. Rok po smierci poety ukazuje się Johann Christian Günthers aus Schlesien, Theils noch niegedruckte, theils schon herausgegebene, Deutsche und Lateinische Gedichte. Pierwsze wydanie dzieł wszystkich z 1742 doczekało się sześciu wznowień. W latach 1930 – 1936 Wilhelm Krämer wydał dzieła wszystkie z komentarzami historyczno-krytycznymi.

O poecie wg wiki (polskojęzycznej)

Johann Christian Günther (ur. 8 kwietnia 1695 w Strzegomiu, zm. 15 marca 1723 r. w Jenie) – poeta niemiecki.

Johann Christian Günther był synem lekarza. W latach 1710–1715 uczęszczał do gimnazjum w Świdnicy. Wówczas napisał dramat Zazdrość, której żałował Theodosio (Die von Theodosio bereute Eifersucht), który wystawiono w na szkolnej scenie. Zaręczył się z Magdaleną Eleonorą Jachmann, która występuje w jego późniejszych wierszach jako Leonore.

W 1715 r. na życzenie ojca rozpoczął studia medyczne w Wittenberdze. W 1716 r. Johann Christian Günther otrzymał tytuł Poeta laureatus Caesareus. Wkrótce doszło do zerwania
z ojcem, który nie zgadzał się by syn został poetą. W 1717 r. trafił do więzienia za długi.
W tym samym roku przeniósł się do Lipska, gdzie zapisał się na miejscowy uniwersytet. Wspierał go pisarz i historyk Johann Burckhardt Mencke. Nie udało mu się jednak uzyskać dla podopiecznego stanowiska nadwornego poety króla polskiego Augusta II. W 1720 r. Günther bezskutecznie próbował uzyskać posadę lekarza w Kluczborku. Nie powiodła się także próba pojednania z ojcem. Mieszkał u swoich przyjaciół ze studiów. W 1723 r., chory, przeniósł się do Jeny, gdzie zmarł na gruźlicę.

Johann Christian Günther pisał głównie wiersze okolicznościowe, miłosne i pieśni studenckie. Jego utwory ukazały się dopiero pośmiertnie staraniem przyjaciół. Poezja Günthera formalnie należy do epoki baroku, jednak ze względu na silne piętno emocjonalne w jego twórczości jest zaliczany do prekursorów okresu Burzy i naporu.

W Strzegomiu poeta został upamiętniony tablicą na domu, w którym się urodził (ul. Dąbrowskiego) i kamieniem pamiątkowym.

 

Co łączy

Andrzeja Bursę (ur. 21 marca 1932, zm. 15 listopada 1957)

Edwarda  Stachurę (ur. 18 sierpnia 1937, zm. 24 lipca 1979)

Rafała Wojaczka (ur. 6 grudnia 1945, zm. 11 maja 1971)

z

Johannem Christianem Güntherem (*8 kwietnia 1695 w Striegau {ob. Strzegom} na Śląsku † 15 marca 1723 w Jenie)?

 

Za życia poety tworzyli:

Johann Sebastian Bach (ur. 21 marca^?/31 marca 1685 w Eisenach, zm. 28 lipca 1750 w Lipsku)

Georg Philipp Telemann ( ur. 24 marca 1681^,  zm. w Magdeburg; zm. 25 czerwca 1767 in Hamburgu)

Georg Friedrich Händel (ur. 23 lutego 1685 w Halle, zm. 14 kwietnia 1759 w Londynie)

 

Gdzie leży Jena? Ze Strzegomia przez Legnicę, Bolesławiec, Zgorzelec/Gōrlitz, Bautzen/Budziszyn, Dresden/Drezno, Chemnitz (1953–1990 Karl-Marx-Stadt), Gerę 401 km.

Jena leży 23 km od Weimaru.

W tym czasie w Saksonii i w Polsce panował August II Mocny, (ur. 22 maja 1670 w Dreźnie, zm. 1 lutego 1733 w Warszawie), w latach 1697–1706 i 1709–1733 z Łaski Bożej król Polski, wielki książę Litewski, Ruski, Pruski, Mazowiecki, Żmudzki, Kijowski, Wołyński, Podolski, Podlaski, Inflancki, Smoleński, Siewierski, Czernihowski oraz książę Saksonii, Jülich, Kleve, Bergu, Engern, Westfalii, arcymarszałek Świętego Cesarstwa Rzymskiego i książę elektor, landgraf Turyngii, margrabia Miśni oraz Górnych i Dolnych Łużyc, burgrabia Magdeburga, itd., itd.

¹)

Wieczór autorski

1 Muzo, nie być bokserem to jest nie być wcale.
2 Ryczącej publiczności poskąpiłaś nam.
3 Dwanaście osób jest na sali,
4 już czas, żebyśmy zaczynali.
5 Połowa przyszła, bo deszcz pada,
6 reszta to krewni. Muzo.

7 Kobiety rade zemdleć w ten jesienny wieczór,
8 zrobią to, ale tylko na bokserskim meczu.
9 Dantejskie sceny tylko tam.
10 I wniebobranie.

11 Nie być bokserem, być poetą,
12 mieć wyrok skazujący na ciężkie norwidy,
13 z braku muskulatury demonstrować światu
14 przyszłą lekturę szkolna – w najszczęśliwszym razie –
15 o Muzo. O pegazie,
16 aniele koński.

17 W pierwszym rządku staruszek słodko sobie śni,
18 że mu żona nieboszczka z grobu wstała i
19 upiecze staruszkowi placek ze śliwkami.

20 Z ogniem, ale niewielkim, bo się placek spali,
21 zaczynamy czytanie. Muzo.

 

Epilog

Goethe wyrokował w swoim dziele Dichtung und Wahrheit: „Ein entschiedenes Talent, begabt mit Sinnlichkeit, Einbildungskraft, Gedächtnis, Gabe des Fassens und Vergegenwärtigens, fruchtbar im höchsten Grade, rhythmisch bequem, geistreich, witzig und dabei vielfach unterrichtet.“

 

Aleksander Lubina – germanista, andragog – zdobył wykształcenie w Polsce, Niemczech i Szwajcarii. Jest publicystą, pisarzem, tłumaczem, autorem programów nauczania, poradników i śpiewnika – był nauczycielem akademickim, licealnym, gimnazjalnym i w szkołach podstawowych oraz doradcą i konsultantem nauczycieli.

By Bonio [CC BY-SA 3.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0) or GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html)], from Wikimedia Commons