Josef von Eichendorff – Bojka o Hasermōnie

Był se kiejś rycerz, kiery żył we swojim starym zōmku, głymboko w lesie, kaj czas lecioł mu na pobożnych rozważowaniach a surowym tropiyniu sie. Żodyn cudzy nie ôdwiedzoł pobożnego rycerza, wszyjski cesty do jego zōmku zarosły usz wielkōm trowōm, a yno dzwōneczek, kierym dzwōniył roz za czos przi rzykaniu, przerywoł ciszo i dowoł klang bez jasno noc, daleko pojszōd lasōw. Rycerz mioł młodo cera, kiero robiyła mu moc starości, beztōż, że była cołkiym inkszego usposobiynio niż jeji Foter, a jeji myśli szły ku ziymskim rzeczōm. Kiej na wieczōr siedziała przi szpindlu, a ôn czytoł ji ze starych ksiōnżek cudne historyje ô świyntych, myślała se dycki po cichu: „Dyć to były rychtyczne gupieloki”, i sama miała sie za bardzij mōndrzejszo niż jeji Foter, kiery we wszyjski te cuda wierził. Mocka razy, kiej jeji Foter był weg, dziwała sie do ksiōnżek a doszkryflowała tym świyntym, kierzi tam byli namalowani wielki fōnsy. Była fest piykno a mōndrzejszo niż wszyjski inksze bajtle w jeji latach, beztōż dycki było ji gańba sie ś’nimi bawić, a jak kiery ś’niōm godoł, tymu sie zdowało, ani by godoł dō niego gdo majerantny, tak były jeji słowa kōnsztownie a mōndrze poskłodane. Przi tymu chodziyła bez dziyń a noc cołkiym sama po lesie, ni miała przi tymu strachu, a pośmiywała sie dycki ze starego wachtyrza, kiery ji rozprowioł srōmotne historyje o Hasermōnie. Nawet mocka razy stowała w tym lesie przi modrym potoku a pośmiywała sie i wołała: „Hasermōn mo być mojim chłopym! Hasermōn mo być mojim chłopym!”

Kiej usz prziszło jeji Fotrowi ku umrzyciu, zawołoł ôn swoja cera ku swojymu łōżku a doł ji wielki pierszczōnek, ciynżki a zrobiōny ze czystego złota. Przi tymu ji padoł: „Tyn pierszczōnek je zrobiōny bez kōnsztowno rynka we starodownych czasach. Jedyn ze twojich starzikōw znojd go we Palestinie, we pōjszodku bitewnej zawiyruchy. Tam leżoł na ziymi, pode krwiōm a kurzym, ale nie zmarasiył sie i blyszczoł tak przeraźliwie jasno, aż sie wszyjski kōnie przed nim zlynkły a żodyn nie chcioł go przidepnyć swojōm podkōwōm. Wszyjski twoji starki nosiyły tyn pierszczōnek a Pōnbōczek pożegnoł ich pobożnymu życiu po wydaniu sie. Na, weź go a ty, a rozważuj nad nim słōsznie kożdy dziyń, tak co jego blysk ôrzyźwi a zmocni twoji serce. Ale kiej ôbrōcōm sie twoji myśli a siyły ku złymu, tak zgośnie jego blysk z pogodōm twoji duszy, a bydzie ci sie ôn zdoł nawet kalny. Miyj go wiernie na twojim palcu, aż znojdziesz słōsznego chłopa. Bo kiery chłop go choć roz weźnie we swoji rynki, tyn nie bydzie umioł cie usz ôdyńść a bydzie twojim chłopym”. Przi tej godce stary rycerz umrzył.

Tak terōz Ida ôstała sama. Usz dłōgo boła sie a lynkała w tym starym zōmku, tōż jak znojdła straszne skarby we pywnicach jeji Fotra, tak smiyniyła zaroz swoji życi. Ôbulōno ciymne łuki, wrota a place starego zōmku, a hned postawiōno nad starymi kamjyniami nowy jasny zōmek z blyndujōnco biołymi murami a przewjywnymi wieżyczkami. Kole niego porobiyli wielko, piykno zegrōdka, bez kiero szoł modry potok. Były tam tysiōnce wielkich, kolorowych kwiotkōw, miyndzy nimi pyrskały fōntanny a ôswojōne sorniki szpacyrowały miyndzy tym. Zōmkowy plac był fol kōni a bogato nastrojōnych pańskich synkōw, kierzi śpiywali wesołe pieśniczki do swoji pannice. Ôna sama była usz wielko a fest piykno. Ôde wschodu a zachodu ściōngały do nij teroz bogate a młode panoczki, kiere chciały jōm mieć za swoja baba, a cesty, kiere kludziyły ku zōmku, blyszczały wyglancowanymi rycerzami, jejich helmami a piōropuszami.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

To zdało sie tej pannicy nawet przijymne, ale jak miała tych wszyjskich kawalyrōw rada, tak ze żodnym nie chciała zamiynić sie pierszczōnkami, bo kożdo myśl o wydaniu sie była dō nij śmiyszno a nie do ściyrpiynio. Co, miała bych – pedziała sama do sia – za piyknej młodości mieć starości, co by ôdsunytej, mierzło by mi sie samej, nyndznej gospodyni, zamiast tak jak teroz być wolno ani ptok we lufcie. Przi tymu zdały sie ji wszysjki te chłopy nawet mamlasiate, bo abo były za klipiate, coby dorōwnać ji w wicach, abo były dumne z inkszych ważnych rzeczy, w kiere ôna nie wierziła. I tak miała sie we swoji ślypocie za jako fajno heksa miyndzy poczarowanymi berōniami a małpicami, kiere na ôd nij zachciywka musiały tańczyć abo czekać. Pierszczōnek stowoł sie beztōż z dnia na dziyń coroz to bardzij kalny.

Kieregoś dnia wystawiyła wielgo zabawa. Pod szumnym celtym, kiery był rozłożōny w zegrodzie, siedziały naôkoło stoła młode rycerze a dziołchy, a w pōjszodku miyndzy nimi dumno pannica, rowno krōlowej. Jeji wesołe godki blyszczały nad glanc pereł a drogich kamjyni, kierymi nastrojōne były jeji kark a dekolt. Jak sie na nia dziwało, to była ani taki piykne a czerwōne jabko, kiere tak doprowdy było pocyganiōne a chrobaczywe. Złote wino sie wesoło loło naokoło, rycerze dziwali sie ôpowożnie, a letni luft nosiył po zegrodzie rod śpiywane pieśniczki. Wtedy Ida podziwała sie bez cufal na swōj pierszczōnek. Tyn naroz ściymnioł i jak zgaszōny blysk żażił sie eszcze yno dziwnie w jeji strōna. Gibko stanyła i poszła na kraj zegrōdki. „Ty, ajnfachowy kamjyniu, nie bydziesz mie szterowoł!” – pedziała bez śmiych bez zocy do niego, syjmnyła pierszczōnek z palca i wyciepała go na dōł w potok. Ôn, jak lecioł, to namalowoł jasno tyncza i bulknył zaroz głymboko na dno. Potym prziszła nazot do zegrody, z kierej roztōmańte klangi usz sie za niōm ôglōndały.

Inkszego dnia siedziała Ida sama w zegrodzie a dziwała sie w dōł na potok. Było to kajś kole połednia. Wszyjscy goście poszli fōrt, cołko ôkolica była cicho a parno. Po ciymno-modrym niebie pomału ciōngnyły po jednej dziwne chmury, nikiedy srywoł sie naroz wiater nad ôkolicōm, a potym zdowało sie, choby stare kamjynie a stare strōmy schylały sie nad potokym a ô nij klachały. Idy przeszła zima. Naroz uwidziała szwōrnego wysokigo rycerza, kiery na blank biołym kōniu rajtowoł pozdłōż cesty. Jego zbroja a jego chelm były błynkitne, błynkitno ôpaska lotała mu na wietrze, mioł kryształowe ôstrogi. Pozdrowiył jōm przijaźnie, śloz a prziloz ku nij. Ida ryczała głośno z wylynkanio, bo ujrzała na jego palcu stary cudowny pierszczōnek, kiery wczora wciepała do potoka i spōmniała se zaroz ô tym, co ji przepowiedzioł jeji Foter na łożu śmierci. Piykny rycerz wyciōngnył potrōjno sznōra z pereł a obiesiył jōm pannicy na kark; przi tym doł ji kusku na usta, smianowoł jōm swojōm żōnōm a przirzeknył weznyć jōm dzisio na wieczōr do chałpy. Ida ni mōgła nic ôdpowiedzieć bo zdało ji sie, choby leżała we śnie a jednak słyszała rycerza, kiery nawet przijymnie do nij godoł, cołkiym wyraźnie a i słyszała miyndzy tym potok, ani by cołki czos wirowoł a nad niōm szumioł. Potym uwidziała rycerza, kiery kolyboł sie zajś na swojim siwku a tak gibko rajtowoł do lasa, aże wiater za nim gwizdoł.

Jak prziszło ku wieczorowi, stanyła w swojim zōmku przi ôknie i dziwała sie w gōry, kaj sie usz zaczło ściymniać. Rozwożowała tak a owak kim mōg by być tyn szykowny rycerz, ale nic nie umiała wymyśleć. Niepokōj a strach jakich nigdy eszcze nie czuła napadły jeji duszyczka, kiere coroz to bardzij przibiyrały, im bardzij robiyło sie na dworze cima. Wziyna citra, coby sie uspokojić. Przipōmniała se staro pieśniczka, kiero za bajtla mocka razy słyszała śpiywać ôd Fotra, kiej sie ôbudzała w nocy. Zaczła śpiywać: „Chocioż słōńce usz nie świyci, po cimoku być muszymy, a dyć śpiywać mogymy, ô Pōnbōczka siyle a dobroci, żodno noc nie bydzie nōm zawadzać, coby go chwolić”.

Płaczki roźloły sie ji z ôczōw a musiała dać citra na bok, tak ji było ciyżko na duszyczce.

W kōńcu, kiej na dworze zrobiyło sie usz ganc cima, usłyszała naroz wielki larmo kopyt kōńskich a cudzych głosōw. Zōmkowy plac zrobiył sie fol pochodni, przi kierych blysku zejrzała moc wozōw, kōni, rycerzōw a bab. Weselni goście rozleźli sie hned po cołkim zōmku i poznała wszyjskich znajōmych, kierzi ostatnio byli u nij na zabawie. Szwarny żynich ôbleczōny po cołku we błynkitny jedwob prziszoł do nij a rozweselył ganc gibko jeji serce przez jego gryfno a słodko godka. Muzykanty wesoło grały, pański synki rozdowały naôkoło wino, a wszyjsko tańczyło a bawjyło sie przi dobrych dźwjynkach.

Na zabawie Ida z chłopym podleźli do ôkna. Ôkolica była w pozdłōrz a w poprzek cicho jak grōb, yno potok szumjoł na ciymnym gruncie. „Co to sōm za czorne ptoki”, spytała sie Ida, „kiere w dłōgich rajach tak pomału ciōngnōm po niebie?” – „Ône cisnōm cołko noc fōrt”, padoł żynich, „sōm symbolym twojigo ślubu”. „Co to sōm za cudzi ludzie”, pytała dalij, „kierzi tam na dole, przi potoku, siedzōm na kamjyniach, a sie nie ruszajōm?” – „to je moja słōżba”, padoł chłop, „kiero na nas czako”. W miyndzyczos zaczło sie usz trocha jaśnić na niebie, a ze dolin słyszało sie pjocie kokotōw. „Zima sie robi”, padała Ida i zawrzyła okno. „W mojji chałpie je eszcze zimnij”, ôdpowiedzioł chłop, kiej Ida zaczła sie trzepać.

Na to chyciył jōm za rynka i pokludziył pojszōd wesołej kupy do tańcowanio. Rano było coroz to bliżyj, świyczki we sali migały yno blado a nikiere usz cołkiym wygorały. Kiej Ida ze swojim chłopym tak tańcowała, skapnyła sie źlynknyto, że robi sie ôn coroz to bledszy im jaśnij się robiyło. Na dworze, za ôknami zejrzała coroz to bliżyj wysokich chłopōw z dziwnymi gymbami, kierzi dziwali sie do sali. Gymby inkszych gości a znajōmych też smiyniały sie coroz to bardzij, a wszysjscy zaczli wyglōndać ani umrzyki. „Pōnboczku, z kim żech to tak dłōgi czas tu była?” – zawrzeszczała. Ida ze słabości ni mōgła usz dalij tańcować ale jeji chłopp trzimoł jōm fest i durch tańcowoł, aż usz niedychawo ôbyulyła sie na ziymja.

Wczas rano, kiej słōńce świyciyło rade nad gōrami, szło uwidzieć na gōrce poniszczōno zamkowo zegroda, w zōmku nie szło znōjść żodnych ludzi, a wszyjski ôkna były szyroko odewrzyte. Wandrusy, kiere przi jasnym blyszczyniu miesiōnczka abo we połednie łaziyły kole potoka, mocka razy widziały w nim młodo dziołcha, kiero ôd pōłowy wystowała z wody. Była fest piykno, ale śmiyrtelnie blado.

Bojka je tajlōm opowiadanio Eichendorffa „Ahnung und Gegenwart”. Przekłod z nimieckigo: Kamil Kotas – historyk, regiōnalista, autōnōmista, swiōnzany ze Chałupkami we powiycie raciborskim. Je to jego debiut we tłōmaczyniach na ślōnski – piyrszy roz przetłōmaczył se to do szpasu we roku 2010, poleżało mu to we szuflodzie, aż latoś poprawiył tekst i sam se go możecie poczytać 🙂