Francek Fyrtok 1.03.1921

Wachtyrz prezyntuje ślōnske artykuły ze starych cajtōngōw przepisane do alfabetu ślabikŏrzowego. Trzeba je rozumieć we kōntekście historycznym i niy przedstawiajōm ône ôpiniji ôd redakcyje.

Kochany Hanysie!

Chciołech sie trocha posmykać. Jużech downo nie był na kocynderce. Żebyś tego słowa inaczy nie zrozumioł! Wybierołech sie sztrasbankōm do libsty. Ale sztrasbanka noleży do tych rzeczy, kere sōm, a kerych niyma. Sztrasbanka jest nieroz jak piekno dzioucha — upragniōna, a jak sie chcesz zbliżyć, jest zajynta, abo sie ôdwroco plecami i ucieko. Sztrasbanka jest za pryndka abo za powolna, mo czas i nie mo czasu. Jak idziesz drogōm, wesoła sztrasbanka stoji na halteszteli mrugo i mo czas. Jak sie zbliżosz, to ôna już nie mo czasu, myśli, iże jest sznelcugiym i ucieko bez ciebie. To też do sztrasbanki przichodzi sie zawsze abo za wczas, abo za pōźno, a nigdy tak prawie.

Lo tego nolepiej kocyndrować piechotōm abo autym. Joch też tak zrobił. Byłech na kocynderce w krysie rybnickim, w Lyskach, Suminie, Gaszowicach, Jejkowicach itd. Nie jednoch tam widzioł i słyszoł.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

W Lyskach jest taki bōnk, co mo synka, niby bōnczka. Ale ta nie taki bōnk, jak te insze bōnki co to bez lata siadajōm kole krowskego ôgōna a bez zima jak chrabōnszcz kryjōm sie w ziymi. Tyn lysecki bōnk też sie kryńci kole krowskego ôgōna ale i bez zima, a jego synek tyn bōnczek jest taki wykapany ôjciec, taki Hajmattrojer, jyno, że sie nie wie, czy ôjciec jest mōndrzejszy ôd syna, czy syn ôd ôjca. To jedno sie wie, a nojlepiej to wie sōm bōnczek, że go gryfni karlusy w Gaszowicach wyleczyli kryjōmlejōm, iże mu rewolwer nie pōmogł, a z Gaszowic tak gnoł do Lysek jak staro kobyła. Fōnograf mu spuchł, ôjca swojego nie poznoł i bez trzi tydnie bōnczek nie pokozoł sie do libsty.

Lyski sōm poprzniōne. Tam taki Goryl, abo Leśnik, Flejischbeschauer Kawik i Kolarczyk Zeflik skiż tego, iże synek jego jeszcze sie uczy, myślōm iże cały świat zbawiōm. Ôni wiedzōm wszystko, słyszōm, jak rośnie trowa i gwiozdy lyndra gwizdajōm. A na polityce i plebiscycie tak sie dobrze znajōm jak Urbankowa koza na ôrganach.

W Suminie hajmattroje majōm swojie legowisko kole fesztownie dokupy z Wejissym i Edusiym Powałōm. Niekedy Hajmattroje pōmogajōm Tōmiczkowi w ciegelni. A jak zacznōm pytlować ô plebiscycie, ô Polsce i inszych rzeczach to narobiōm tyle huku, co Rybarzōw młyn. A mōndrości tyle powiedzōm, żebyś tego na złōmanym drōngu nie uniosł. Kedy wilk ô gwiozdach mōwi, to powie wiyncej mōndrości niż sumińscy hajmattroje. Tōmiczkowie i Powalowie byli porzōndnymi karlusami, kedy chodzili jeszcze do Lysek do szkoły. Ôjcowie ich byli zawołani ludzie, Boga chwalili, gazety polske czytali, na weselach w karczmie krzikali jak stopikulikōw, ale dzieci ich sie poprzniły. Tōmiczkōm to aże kostki popuchły ôd niymczyzny i z milości do Wilusia, pruskego futerlandu i do Wejissa. Czy nauczyciel Wejiss dał jako cygara Powale abo Tōmiczkowi, tego nie wiym, ale karczmarz Trojański kryńci dali kełbasy niymiecke z dobytku gōrnoślōnskego.

W Gaszowicach jest amtowy hajmattrojer Wasner. Ktośby myśloł, że to miglanc, bo nim czynsto pyrto, ale wcale nie. Jyno, jak Mazurek niby tyn Flejischbeschauer, weźnie tuplowane brele, to Wasner jest miglancym, bo wtedy w koszuli i spodniokach pyrto do karczmy. A Kolorz sie cieszy, bo by se chcioł siednōńć na polski i na niymiecki stołek. I tak Wasner Mazurek, Thōmiczek, Wejiss, Powala, Bōnki i Goryle każdy sobie rzepka skrobie u Hajmattrojōw, a pōmogo im, jakby na basie, lysecki nauczyciel Ôgōn i jego cera też. Ale ta cera nie jest sama. To jednak nic nie szkodzi, bo nasi chłopcy strachu nie majōm, a majōm leki kryjōmlejōm.
Takech sie na kocynderce zaziymbił, żech myśloł iż mie sie cietucha chyci i już kopytami strzela. Alech sie iakoś wyharloł. Jakech se kropnōnł jednego i drugego, toch se i zaśpiewoł:

Bez pole jada, dzieweczko,
Bez pole jada.
A jak mie cie matka nie do,
To cie ukradna!

Aż mi sie przipōmniało, iże to post i trza było przestać. Ale ci za to posyłam nowo moja fotografijo z tymi dwiyma libstami, coch se je szafnōnł na ôstatniej kocynderce. Fajne dziouchy, co? A padōm ci Polki jak siekery — tej jednej to jest na imia Hanka, a tej drugej Jadwiszka. Ôbie już bydōm głosować przi plebiscycie, bo sōm dojrzałe, a ôbie ôddadzōm głos za Polskōm. — To prawdziwe Kocynderki — ône take wesołe jak my a za Polsko toby sie porōmbać dały. Ale do tego nie przijdzie, bo ôneby pryndzej sztostrupplera zarōmbały. Hanka pado: jo tobych sztosstropowi nogi wyrwała i dałabych sie mu niymi pobawić, a Jadwiszka mo miynksze serce i pado, że dałaby mu wszystke stare trepy zeżrać, toby se myśloł, że zjodł berliński presswuszt. Ci padōm, to sōm roz dziołchy i dej ich Boże wiyncej takich na Gōrnym Ślōnsku.

Tōż nie dej sie Hanysie śledziōm zjeść!
Francek Fyrtok.