Bojka ô płaczkach ôd utopca

Downo, downo tymu, kiejś za starego piyrwyj, żōł se we Żlinicach kole Ôpolo bogaty gospodorz, co siedzioł na swojim srogim statku choby krōl. Mioł cołko moc żyznych, zielōnych łōnkōw nad Ôdrōm, ô kierych mōg pedzieć: ja, to sōm moje łōnki i ôd żodnego inkszego. Gospodorz mioł tela ziymi, iże ino do tych łōnkōw potrzebowoł jednego parobka, co by przi nich robiōł.

Ale kożdy jedyn rok, jak sie zaczynała kośba, to te synki, co mu robiyły przi łōnkach, ôroz sie traciyły i żodnego niy szło znojś. Tak gospodorz potraciōł już sześciu karlusōw, rok za rokiym! Fest sie skuli tego staroł. Pomyśloł se: smola to! Żodnymu już niy dōm tyj roboty, chocioż by sie te moje łōnki miały blank przemarnić. Ôn sie tak trocha domyśloł, iże to utopiec wczas rano, jak jeszcze na trowie blyskała sie rosa, porywoł swoje ôfiary.

Na wiosna ale prziszoł ku gospodorzowi jedyn synek i poprosiōł go ô ta robota. Synek mianowoł sie Hanek, bōł ze drugij wsi, niy mioł ôjcōw i bōł fest biydny. Gospodorz, markotny, zaroz mu pedzioł, jaki to zły los mu sie przitrefiōł. Na to Hanek sie ôśmioł i pedzioł, iże ôn je rodzōny w niedziela, pod szczyńśliwōm gwiozdōm, beztōż rod bydzie robiōł za siōdmego synka na tych łōnkach. Gospodorz aże sie przeżegnoł, taki bōł wylynkany, ale Hanek zaroz sie go spytoł, co tyż dostanie, jak przegōni utopca. Gospodorz dugo niy medykowoł, ino ôbiecioł mu dać za żōna swoja nojmodszo cera, Trudka, kieryj prawie było siedminoście. Trudka to była dzioucha gryfno i miyło, a Hanek mioł jōm fest rod; jak ino ô nij pōmyśloł, zaroz w ôczach pokozały mu sie iskierki.

Bez cołko wiosna Hanek robiōł przi łōnkach. A po robocie chadzowoł ôd chałpy do chalpy, ôsobliwie tam, kaj żyli stare ludzie, i dowiadowoł sie, jeźli na takigo utopca niy ma aby jakigo knifu. Tōż jak mioł prziś czas kośby, synek już wiedzioł, co mo zrobić.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Ô pōłnocy poszoł na plac we wsi, kaj stoła staro, wielko lipa, przi kieryj downij były sōndy. Wyspinoł sie na sōm wiyrch i ułōmoł ś nij nojzdrowszo asta. Pozornie ściōngnoł ś nij skōra i we swojij izbie, tak coby żodyn go niy ôboczył, zaplōt dugo, fest dugo sznōra, a potym pokidoł na nia świyncōnōm wodōm, kiero – gańba godać – zachachmynciōł ze kościoła.

Jak prziszoł dziyń kośby, to Hanek wstoł piyrszy, przi rozwidnioku, podwiela jeszcze niy zapiōł kokot. Zebroł bojtel ze sznōrōm i polecioł na te łōnki. Tam se siod na wielgim kamiyniu i pozornie zaglōndoł na rzyka, a przi tymu śpiywoł swoja czarodziejsko śpiywka.

Nō pōdź sam z rzyki
I pokoż sie.
Lipowo sznōra
Mōm do ciebie.

Mie niy ucieczesz,
Chocioż byś chcioł.
Zaroz cie chyca,
I bydziesz mōj!

Ôroz zaszuszczała ta siwo woda, co pōmału se płynōła, zawioł siylny wiater i przed Hankiym pokozoł sie utopek: mały frop ze zielōnymi ôczami, ze szpicatōm, czerwonōm czopkōm i we wyjzdrzitym, czerwonym ancugu, cołkim mokrym ôd tyj wody. Ôtwar swoja żadno, szyroko gymba – a wōniało mu ś nij ôszkliwie na żaby i barzoły – i ôśmioł sie:
– Ho, ho – tyn tukej chopek chce sie zy mnōm prać! Ho, ho!

Hanek skoczōł ku utopcowi i utopiec skoczōł ku Hankowi i zaczli sie szarpać, i prać, i kulać po cołkij łōnce. Ale na ôstatku utopiec leżoł na ziymi, a Hanek siedzioł na nim z kolanami na piersi i na basie, aże tyn zielōny borok kucoł i pluł, a z gymby leciały mu zielōne bōmble. Synek ciōng go za zielōne włosy i bioło broda tak dugo, aże utopiec zaczōn prosić, coby mu darować życie.
– Ho, ho, mōj kochany utopku, już mie niy utopisz, ho, ho. – naśmiywoł sie Hanek – Powiydz mi, fto sam je siylniejszy?
– Ty, Hanku, ty mosz wiyncyj siyły. – ślimtoł żałośliwie utopiec – Ty znosz czarodziyjsko śpiywka i tajymno moc lipowego sznōra. Ale jak mi podarujesz moje życie, to bydziesz bogaty! Zebier wszysko, co zy mie spłynie, to bydzie twoja nagroda! Jo sie samstōnd biera, jo sam dużyj niy byda żōł. Powiydz gospodorzowi, coby wziōn swōj nojlepszy wōz, zaprzyng sztyry kōnie – ale takie nocmocniyjsze – i niych mie samtōnd wywiezie!
– A pudziesz ty fōrt? Ôbiecujesz? – Hanek musioł być pewny.
– Ja, ôbiecuja. Ino dej mi już pokōj! – utopiec blank sie rozryczoł.

Hanek wkuloł na pierś ôd utopca tyn srogi kamiyń, na kierym wachowoł, i tak boroka przitrzas, iże utopcowi poleciały ze ślypiōw cołkie strumiynie płaczkōw. Potym synek drap polecioł do wsi.

Gospodorz piyrw niy chcioł mu wierzić! Niy umioł spokopić, jak tyż taki syneczek poradziōł chycić niybezpiecznego stworoka, istnego utopca! Ale na ôstatku uwierzōł mu, bo synek bōł żywy i zdrowy w tyn czas, jak downij wszyskie synki już sie traciyły. Kozoł zaprzygać do nojlepszego woza sztyry kōnie, chocioż fest ich potrzebowoł na polu. Ôba pogzuli na łōnki.

Tam trefiyli utopca, gynau tak, jak go Hanek ôstawiōł. Karlus czympnōł przi boroku i uwidzioł cosik blyskać we trowie. To były utopcowe płaczki! Hanek chyciōł je i, podziwejcie sie, trzimoł w rynce byrki, diamynty, rubiny i inksze szlachetne kamiynie! Gibko powrażowoł sie to wszysko do kapsōw, a było tego tela, iże mioł strach, co wszyskigo niy zmieści! Wtynczos ôdkuloł kamiyń z piersi utopca, a tyn zarozki skoczōł do wody.

Tak zaczły sie przekludziny. Stworok wysmyczōł niywidzialne krzinie i rajzyntasze, bifyje i wertika, stoły i stołki ôd cołkij utopcowyj familije. Wszysko – jedne za drugim – wciepowoł na wōz. Było tego tela, że kożdy inkszy wōz downo by sie zarabowoł, a gorsze kōnie ani by tego niy uciōngły. Gospodorz i Hanek zawieźli utopca do starego koryta Ôdry, siedym kilometrōw ôd Żlinic, daleko ôd chałpōw i statkōw, w kierych żyli ludzie, tak coby utopiec żōł sie dalij w spokoju. Potym ôba wrōcili szczyńśliwi do dōm.

Hanek poprosiōł gospodorza ô pora dni fraj i pojechoł do miasta. Tam sprzedoł pora tych cynnych kamiyni i dostoł za nie kupa piniyndzy. Zaroz tyż ôbsztalowoł złoty pierzciōnek i zauszniczki do swojij libsty. Gospodorz dotrzimoł ôbiecki i chneda tyn biydny synek, z kierego ôroz zrobiōł sie bogocz, bōł mu za ziyncia.

Wesele trwało sztyry dni. Mōj prastarzik bōł za drużby u modych państwa i ôsprawioł mojimu starzikowi, iże smażyli tam na rożnie cołkie woły, a gorzołka loła sie strumiyniami – a była tako dobro, iże lepszyj w życiu niy piōł. A znoł sie na tym, bo było mu dziewiyńdziesiōnt dziewiyńć lot, jak umar.

Dwie dziurki w nosie, skōńczyło sie.

Podug bojki „Der Wassermann weint/O płaczącym utopcu” ôd Gerharta Barona ze zbioru „Baśnie/Märchen”.
Ilustracyjo: Aga Jakimiec