Wielkanocne tradycje – sposób na długowieczność

To, że na przestrzyni lot i czasu nasze zwyczaje i tradycje fest sie zmiyniajōm niedziwi nikogo. Wiela z nich już poszło w niepamiynć abo uległy zapōmnieniu, zostały wydugane skuli lecōncego sztyjc  do przodku życia i braku czasu poleku na wszystko.

Familijne spotkania, na kierych stoły uginały sie ôd swojskiej roboty wusztōw , szynek, pieczōnego chleba i kołocza, a do tego roztomańtych tradycji, kiere miały nos uchrōnić ôd roztomańtych chorōbskōw i nieszczyń , ale przedtym trza było sie pożōndnie napościć i narobić. Tego świata poleku już nima. Dzisioj nikieży bierōm cało familio i jadōm abo w gōry na narty, bo ôstatni czasy śniega na Wielkanoc nie brakuje, abo jadōm do SPA, kaj na Śmingus Dyngus mōno jaki basyn sie przydo. Nie chca sam mōndrować jak jaki etnolog, bo sie na tym znōm jak koza na ôrgankach, ale chca ôpisać to, co moja mama mi ôpowiadała, jako to piyrwyj u ni dōma było przed Wielkanocōm i durch yno powtarzo ,że my to sie terozki dobrze mōmy , a jo jak to suchom to z biegiym lot te rozprawianie nabiyro coroz wiynkszej mocy i powiym coś wiyncyj, to je receptura na długowieczność. Ja, dobrze czytocie długowieczność.

Ôstatnio w cajtungach wyczytałach, że w Polsce żyje mocka ludzi, co majōm grubo ponad 100 lot. Padalibyście, że ja, bo ôni to piyrwyj sie niesztresowali, nie musieli użyrać ze zmierzłym szefym , mieli zdrowe jodło bez G M O, a nikierzy złośliwce, co wszystkim zowiszczōm, dociepnōm, że dobro pyndzyjo je nojlepszym medikamyntym na wszystko. Jo znolozłach na to inkszo teorio i teroz możecie te wszystkie suplymynta diety i karnety na siłownie wyciepać, to sōm nasze tradycje i obyczaje Wielkanocne. .. No bo podziwejcie sie… Tu trza zacznyć już ôd samego  Wielkigo Postu, bez 6 tydni trzabyło fest pościć  i chociaż wtedy w dōmach sie nie przelywało, to nasze ōumy poradziły ôdmowiać tustego jodła i maszketōw. Moja mama godała, że yno żur, kartoflōna i kiszony ślydź był na stole, a miynso yno roz we tydniu. Jak by nie patrzeć to po takij diecie musiało ubyć trocha cholesterolu , cukru i fetu. Nie yno ôd jodła trza było sie powstrzymać ale i od tańcowanio i suchanio radia, kiere ōoma przykrywała serwetōm i niebyło słuchania radia Luksymburg. Nōm tyż by sie dzisioj przydała tako pauzo ôd tego nieprawdziwego, idealnego ôbrazu życia, kiery je nafilowanymi sztucznymi  farbami. Ôkres Wielkanocny zaczynoł sie ôd Niedzieli Palmowej, nazbiyrane gałōnzki  z baziami sie świynciło, a potym trzabyło tako jedna bazia zjeść, co by nas w karku nie bolało, beztoż nie polecōm tych nowych marketingowych farbowanych palymkōw.

Nastympne dni to był czas kaj nikōmu sie nie mierzło i nie brakowało roboty; sprzōntało sie cało chałupa po zimie, bo trzabyło z ni wymiyść wszysykie chorōbska; drzyło sie delōwki do biołego drzewa, oblykało nojlepsze poszkrobiōne poszwy na pierziny; ōupa zabioł prosioka na wōszty, a ōuma upiykła w piekaroku chlyb i kołocz, na kiery to najpierw musiała zawiyż zboże do młyna, a potym w cołej chałupie wōōōōōniało chlebiczkiym, jak ōuma godała, jeszcze bez pora dni. Jo jeszczy zdōnżyłach uchycić ta wōń pieczōnego chleba i dzisioj sie zastanowiōm, czamu w sklepach stoi na nim napisane zwykły?

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Bo chocioż mojej ōumy już nima, to jak jōm spōminōmy, to ta wōń po chałupie przed świyntami durch sie niesie.

Jak już kożdy zrobił, co do niego należało, to na wieczōr wszystkie bajtle musiały posiodać w kuchni i porzykać razym droga krzyżowo i to był czas żeby się dychnyć i zamysleć.

W Wielki Piōntek to ōuma wszystkich wczas rano budziła i wszyscy lecieli do rzyki po bosoku  sie umyć. Jak do mie to akcjo do zawodowych morsōw, bo niekiedy jeszcze był szrōn, jak spōmino mama. Do wody trzabyło wlyź i sie niōm umyć, żeby  ôczyścić sie z grzychōw, być szwarnym, pozbyć sie pinkli na gymbie i coby  kości nie bolały. Potym przygotowywało sie kroszōnki, kiere farbowane  były w zielonej rży, łupinach cebuli i burakōw. Krosiło sie je woskiym abo szkrobało, a ta najfajniejszo dowało sie tymu istnymu kawalerowi z napisym „kogo w sercu mōm tymu ta kroszōnka dōm”. Mōj tata tako kroszōnka dostoł i zostoł 😉 Robotōm do bajtli było naszykować gniozdo zajōncowi. I tu te nasze ōumy tyż dycki coś dociepły. W nedziela wielkanocno nie było leżynia. Wczas rano trzabyło iś do kościoła na Zmartwychwstanie i posuchać jak bijōm dzwōny, żeby wygnały z nos cało zowiść. A nie było to wcale blisko. Potym z całōm familioōm w dōma przy stole kosztowało sie tych dugo wyczekiwanych maszketōw i na jakiś czas zapōminało ô żurze i ślydziu. Ôbowiōnzkowo trzabyło zjeść chrzōn, żeby zymby nie bolały. Pōminyłach zwyczaj świyncynio jodła, bo do nos przyszoł nieskorzy, ale jo znōm starka, kiero mimo swojego sindziwego wieku i pobożności nigdy nie była świyncić, bo ta tradycjo, jak padała, do nos przyszła…To sie nazywo tradycjonalistka .

Tōż teroz powiydzcie sami, na co komu SPA i sztuczne witaminy. Nasze ōumy miały mocka roboty. Ô wszystkim naprzōd musiały pomyśleć i dopilnować. To ich sumiynne i przykładne życie do wiary i tradycji pomogły przetrwać im ciynżkie czasy i chwile w życiu. A może to tyż ich umiejyntne unikanie problymōw dnia codziennego, bo jak godała moja ōuma:  „A nie starej sie, jakoś to bydzie”. To może to je tyn sposōb na setka?

Tym wszystkim ōumōm i starzikōm,  kierzy byli wachtyrzami tych naszych tradycji, życzam Wesołego Allelluja i zdrōwka.

Ewa Grzesik – 45-letnia laureatka konkursu „Po Naszymu czyli po śląsku 2017”. Zaangażowana w pielęgnowanie tradycji śląskich, z zawodu dyżurna ruchu kolejowego. Mieszka w Raciborzu z dwójką dorosłych dzieci i mężem. Hobbystycznie zajmuje się zbieraniem pamiątek związanych z kultura i tradycją śląską oraz ich renowacją.