Tyż ô mojim Dobrodzieju

NIedługo rocznica śmierci Marka Plury. Bronisław Wątroba chcąc go upamiętnić poświęcił mu poniższy tekst a także zorganizował w Rudzie Śląskiej spotkanie: https://www.facebook.com/filia18/posts/752475126913215

 

Tyż ô mojim Dobrodzieju.

Roztomiyli moji.

Zdo mi dzisioj, iże za piyrszym razym trefiōł żech sie ze Markym Plurōm  we tym Ôśrodku dlo Niypełnosprawnych kery je we Borowy Wsi. Gowy jednak za to dać niy moga, dyć richtig pod kōniec łōńskego wieku był żech tam ze wystawōm notgeldōw gōrnoślōnskich i ôsprowioł ô ty ich ciekawy historyji prawie ze rokōw 1914-1924.

Ja, jednak potym była dugszo pauza, choć ôba my byli we ty samy ferajnie, we Zwiōnzku Gōrnoślōnskim.

Poznoł żech go bliżyj, już jako posła, po prowdzie dopiyro we 2010 roku, dyć już drapci dowoł żech pozōr na to, co fest sie staro ô ta naszo ślōnsko godka.

Tako trefiyło, iże ze poczōntkym 2009 roku wloz mi do gowy kōncept ze zrychtowaniym plebiscytu Pszociela Ślōnski Godki na portalu „nasza-klasa.pl”, kaj zalogowanych było richtig wiela Ślōnzokōw. Chocioż wiela było ô to ôstudy (nawet fest ôszkliwy), jakosik skōńczyło sie wszysko sukcesym. Piōntce laureatōw ufundowoł żech medale ze emblymatym, kerym była prawie ôtwarto ksiōnżka we gōrnoślōnskich kolorach, ze tym tytułym na jeji strōnicach. Na sōm finał plebiscytu przijechoł nawet laureat ze Niymiec, kaj poru Ślōnzokōw sie ściepło coby wpłacić na ōdznaka „Pszociel Ślōnski Godki”. Tōż zwrōciōł żech sie ze tym do moji ferajny – halymbskego Koła Zwiōnzku Gōrnoślōnskego.

Te i jeszcze inksze piniōndze (była nawet wpłata ze USA) wystykły na to coby ôpłacić jyj wybicie, a przōdzi akuratnie ustanowić.

Piyrsze nadanie ôdznaki ôdbyło sie we lutym 2010 roku, prawie we Rudzie Ślōnski, skiż Dnia Jynzyka Ôjczystego. Tōż tyn dziyń wtedy gynau był piyrszy roz, we naszy historyji, ofyn fajrowany jako Dziyń Ślōnski Godki.

Ô staranich posła Marka Plury w sprawie naszego jynzyka było już wtedy głośno, tōż niy ma sie czymu dziwać, iże jeszcze we tym roku erbnōł brōnotno ôdznaka Pszociela Ślōnski Godki. Był żech przi tymu. Stało sie to przi pōncie ZG na Gōra św. Anny i prawie tam mōg żech już poznać ôsobiście istnego, pogratulować i trocha ze niym pogodać.

Ôd tego czasu ze Markym Plurōm kōntaktowoł żech sie już czyści i fest to mōm we zocy iże tako mi trefiyło.

Już we kolejnym 2011 roku moje Koło ZG skiż Dnia Ślōnski Godki zrychtowało społym ze rudzkōm szkołōm (SP nr 40) Kōnkurs Recytowanio Poezji Ślōnski,

a poseł Marek Plura zaczōn wspiyrać, jako yno mōg, ideja Dnia Ślōnski Godki.

Był to zresztōm rok welunkowy i chyba bestōż ôpowożōł żech sie poprosić posła ô wsparcie tego co łaziyło mi ciyngym po gowie.

Ja, spōmnioł żech iże tymat plebiscytu we „naszy-klasie.pl” ciynżko wysztartowoł, a jo żech chcioł to ciōngnōńć jednak co roku. Sōm żech Marka Plury już rok drapci we tym nominowoł, na co istny sie godziōł.

We 2011 roku szkryfnōł żech tragikōmedyjo ô tytule „Plebiscyt we Necie”, tōż spytoł żech sie posła, czy by mi jakosik mōg pōmōc to wydać, łōn sie na to zgodziōł. Stanyło na tym iże wykupiōł połowa nakładu, coby mieć jakeś gyszynki dlo tych kierzy, jako i łōn, starajōm sie ô to coby ślōnsko godka była podźwigano do rangi jynzyka regjōnalnego.

Tōż prawie dziynki Markowi Plurze mōg sie ukozać mōj piyrszy tōmik poetycki, kej ta tragikōmedyjo szkryfniōno była ślōnskim słowym wiōnzanym. Te jego wsparcie dało mi tyn szwōng we tym coby dali po ślōnsku szkryflać i cosik wydować, choćby nawet za swoje piniōndze. Niy było mi już żol tych swojich złotkōw, kej widzioł żech jako sie ô nasz jynzyk staro poseł, co niy szczyńdzi na to swojich piniyndzy, czasu, a nawet zdrowia. Marek Plura dboł przeca ciyngym niy yno ô inszych, dyć zowdy tyż ô naszo ślōnskość i nasz jynzyk. Pewno tyż niy przepōminoł ô swoji familiji, choć ô tym niywiela moga szkryfnōńć. Dlō mie był mustrym Ślōnzoka, kery robi swoje akuratnie, jako yno poradzi. Ja, ô jego roztomajty robocie szłoby szkryfnōńć ksiōnżka, a jo po prowdzie chca yno spōmnieć ô tym co mie ze niym jakosik kuplowało.

Kej staroł żech sie ô to coby ze 2012 rokym piyrszy roz we historyji fajrowany był Dziyń Ślōnzoka prawie 9 siyrpnia (we Dziyń Ludności Tubylczy), niy udało mi sie jednak zaprosić na ta impreza posła. Anō, skiż letnich feryjōw we kerych chcioł być tyż wiyncy ze swojōm familijōm. Już jednak we kolejnym roku ôn sōm chcioł ta ideja ciōngnōńć, popularyzować.

Spōmna jednak sam jedyn ze Zeflugōw Pszocieli Ślōnski Fraszki i Rymowanki we halymbski restauracyji „Wiśniowy Sad”, na kerym i poseł zagościōł, ku wielgi radości wszystkich kierzy sie tam ze niym trefiyli.

Kej prziszoł rok 2014 Marek Plura ôstoł posłym Parlamyntu Europejskego.

We tym samym roku erbnōł tyż strzybno ôdznaka Pszociela Ślōnski Godki, co mie fest uradowało, bo przeca jymu sie to richtig noleżało.

Jo sōm co roku nominowoł żech posła do tego internetowego plebiscytu, jednak niy welowali tam na niego aże tela coby znod sie we piōntce laureatōw.

Nō i prziszoł rok 2016 – dlō mie szczyńśliwy, kej udało mi sie namōwić posła do sfinansowanio druku tōmiku poetyckego ô tytule „Italyjo po naszymu”. Treściōm tego tōmiku były ślōnske fraszki i rymowanki ô historyji tego państwa. Sōm poseł tyż ze ty publikacji był rod. Mioł przeca zaś fajny gyszynk dlo tych kerych tymatym ślōnskego jynzyka chcioł zainteresować we Uniji Europejski, jako tyż dlo Ślōnzokōw kierzy go we tym wpiyrali na miejscu, a mono tyż dlo naszych szkolorzy.

Ôpłaciōł cołki nakład (500 sztuk). Mie wystykały tōmiki autorske, a że wszysko gryfnie zilustrowoł Marek Wacław Judycki, tōż i jymu take autorske tōmiki sie dostały.

No, niy moga sam ôminōńć tyż roku 2017, po prowdzie ostatniego we kerym żech rychtowoł plebiscyt Pszociela Ślōnski Godki, bo sōm portal fest już wtedy podupodoł. Prawie jednak we tym roku poseł Plura dostoł sie do finałowy piōntki. Tōż z jedny strōny noleżoł mu sie medal Pszociela Ślōnski Godki, a ze drugi strōny nominacyjo do kolejny, złoty już ôdznaki ô tym samym mianie (halymbske Koło ZG dało zgoda na ta złoto ôdznaka).

Terozki jednak musza spōmnieć ô ideji kero prawie poseł rozkuloł już drapci,

ô „Paszportach Gōrnoślōnskich”. Kōncept zdo sie niy był jego, a prawie pani Anny Musioł, jednak (za jeji zgodōm) łōn staroł sie ô ich produkcjo i wysyłoł je Ślōnzokōm kierzy chcieli mieć tako pamiōntka.

A że rok 2017 był tyż rokym dziesiyńciolecio „posługi poselski” Marka Plury, tōż na wielgi imprezie we Starochorzowskim Dōmu Kultury, chcioł przi tymu nagrodzić dziesiōntka persōnōw we regjōnie, kierzy jako i łōn, starajōm sie jako yno poradzōm ô to coby nasz jynzyk kwitnōł, a niy wiyndnōł.

Kej żech sie yno ô tym zwiedzioł, to zarozki mi wlazło do gowy to, iże prawie wtedy nojlepi byłoby dać mu medal „Pszociela Ślōnski Godki” i ta złoto ôdznaka. Niy ma sie co dziwać iże pedzioł żech mu ô tym i prziszło mi zaproszenie.

Ja, co tam żech przeżōł toch szkryfnōł we moji jednoaktōwce prawie ô mianie „Złoty Paszport Gōrnoślōnski”. Z tōm tragikōmedyjōm był żech fertig już pora dniōw potym, tōż poszło wartko, kej wszysko jeszcze we mojim filipie było gorke. Je to swoisty skrōt tego co sie we Chorzowie stało. Szkryfnōł żech to jednak ze myślōm ô kōnkursie na jednoaktōwka po ślōnsku, kerego finał co roku ôdbywo sie we tyjatrze „Korez”. Chciałoby sie pochwolić tym iże je to literatura faktu, jednak sprawa nagrodzynio posła medalym i ôdznakōm Zwiōnzku Gōrnoślōnskego żech we tym pominōł, coby wszysko było krōtsze i bardzi klarowne.

Po prowdzie, te moje rymy niy znodły uznanio we ôczach jurorōw kōnkursu, jednak dlō mie tyn tekst je richtig ważny. To co żech wtedy szkryfnōł kōńczy jakby to coch przōdzi rozkuloł (we 2009 roku), a jako sztartło tyż przedstowiōł we swoji piyrszy tragikōmedyji „Plebiscyt we Necie”. A że we 2011 roku pōmōg mi prawie to wydać poseł Marek Plura, to trza coby tako żech tyn tymat zawar.

Trza mi tyż gynau spōmnieć mojego Dobrodzieja, kerego miyndzy nami już niy ma. Latoś we styczniu Marek Plura pomarł. Niy ma już miyndzy żywymi tego złotego Pszociela Ślōnski Godki. Niy było mu dane doczkać tego ô co staroł sie jak nikt inkszy ze ślōnskich politykōw. To co żech sōm ô niym szkryfnōł, to yno kōnszczyczek tego co łōn ciōngnōł, a co jakosik go zy mnōm kuplowało. Winiyn żech je to jymu.

Niy doczkoł tego iże ślōnsko godka stanie sie we prawie polskim tym jynzykym regjōnalnym, iże tyż dziynki naszym podatkōm bydymy mōgli jōm ofyn rozwijać i sie niōm asić we Polsce, jako tyż we Uniji Europejski. Szczyńściym Marek Plura niy ôstawiōł po siebie we tym pustego placu i sōm już inksi, tyż modsi, kierzy idōm jego śladym – coby stało sie prawie to co jymu leżało na sercu i ciyngym lyngło we filipie.

Zdo mi sie iże prawie dzisioj, we dziyń Wszyskich Świyntych, kuko na to ze wysoka, kibicuje tymu i bydzie richtig rod kej już sie tako stanie.

Cześć jego pamiyńci.

01.11.2023 Ruda Ślōnsko

Bronisław Wątroba