Tomasz Kamusella: Do sześciu razy sztuka?

Do sześciu razy sztuka?

Tomasz Kamusella
University of St Andrews

Już pięciokrotnie – za demokratycznej III RP oraz za autorytarnej IV RP – Sejm nie godził się na nadanie ślōnszczyźnie statusu języka regionalnego, a po raz ostatni Ślązacy usłyszeli gromkie i radosne „nie” od posłów w roku 2019.[1] W 2020 roku demokratyczna opozycja ponownie złożyła projekt w tej sprawie. W Dzień Kobiet, czyli 8 marca 2021 roku, MSWiA wydała opinię na temat tegoż wniosku. Oczywiście negatywną. Przywołano dwa „argumenty”. Primum, roczne koszty nauczania języka śląskiego wyniosłyby PLN714 mln. Secundum, uznanie ślōnszczyzny za język spowodowałoby zanik języka polskiego.[2]

Powstaje pytanie, skąd ta suma? Porównawczo, koszty nauczania kaszubszczyzny w szkole jako języka regionalnego wynoszą ok. PLN7.000 na ucznia,[3] co przy 18.000 uczniów uczęszczających rocznie na lekcje tego języka daje ogólną dotację w wysokości PLN126 mln.[4] Czyli zakłada się, że ok. 100.000 uczniów korzystałoby z lekcji języka ślōnskiego. A teraz a propos secundum. Pomimo tak „hojnego” wsparcia kaszubszczyzny od roku 2006, praktycznie tego języka nie słychać w Kaszubach. Od lat specjaliści obawiają się, że jest już za późno, aby uratować język kaszubski, bo nie posługuje się nim teraz więcej niż 50.000 osób.[5] Za to po ślōnsku mówi wciąż dziesięć razy więcej osób. Stąd domniemywam, że aby dać ślōnszczyźnie wsparcie na poziomie szkolnictwa kaszubskiego, powyżej wspomniana suma powinna wynieść co najmniej PLN1,26 mld. Skąd te sknerstwo MSWiA? Czyżby Ślōnzocy nie płacili podatków, a produkcja GOP nie szła na (od)budowę całej Polski po roku 1918, 1945 i 1989?

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Jednak należy pamiętać, że nauczanie każdego polskiego ucznia kosztuje budżet państwa ok. PLN5.500. Dlatego wsparcie nauki języka mniejszościowego czy regionalnego to jedynie dodatkowe PLN1.500 na ucznia.[6] Stąd faktyczne koszty nauczania języka śląskiego dla 100.000 ślōnskich uczniów to nakład nie większy niż PLN150 mln.

A teraz o sukcesach polskich władz we wspieraniu mniejszości narodowych w Polsce. Największą z tychże mniejszości jest ślōnskoszprachigowa Mniejszość Niemiecka (MN) skupiona w Górnym Ślōnsku. Pomimo „szczodrego” wsparcia dla MN podczas trzech ostatnich dekad po upadku komunizmu, Warszawie udało się doprowadzić do nie-utworzenia ani jednej szkoły mniejszościowej z językiem niemieckim jako wykładowym. W tym samym czasie, w roku 2008, dla rosyjskojęzycznej Mniejszości Polskiej (MP) w Białorusi i Litwie otwarto Polski Uniwersytet w Wilnie, jako oddział Uniwersytetu w Białymstoku. Warszawa wspiera tą uczelnię coroczną dotacją w wysokości PLN19 mln, a Uniwersytet Białostocki dorzuca do tej sumy PLN4 mln.[7] W sumie to o 25% więcej niż w skali roku państwo wydaje na wsparcie organizacji mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, czyli PLN15 mln.[8] I dla porównania, na inicjatywy skromnego redemptorysty, o. Tadeusza Rydzyka, z Torunia Warszawa wydała już PLN217 mln.[9]

Od 1922 roku, czyli prawie stulecie całe, Ślōnzocy czekają na spełnienie obietnic obficie składanych przez Warszawę, oraz wreszcie na skuteczne zabezpieczenie własnych potrzeb kulturowo-oświatowych. W tym czasie wpłacili tyle podatków do kiesy państwa polskiego, że wsparcie nauczania ślōnszczyzny to ułamek ułamka ułamka ułamka… od tej sumy.

Jednak jeśli się mylę, a wprowadzenie języka ślōnskiego do szkół miałoby na prawdę doprowadzić do wyparcia polszczyzny z użycia, to trzeba też przepisać podręczniki do polskiej historii. Po pierwsze, MSWiA powinna wyrazić wdzięczność Berlinowi i Moskwie za zakazanie nauczania języka polskiego w Cesarstwie Niemieckim i Imperium Rosyjskim. Wedle logiki MSWiA decyzja ta oszczędziła polskojęzycznym poddanym wyższych podatków, z których trzeba by opłacać nauczanie języka polskiego w szkołach. Po drugie, Niemcy i Rosja tym sposobem uratowały zagrożone zanikiem własne języki narodowe, czyli niemiecki i rosyjski. Z kolei Warszawa powinna przeprosić Austrię. No bo Wiedeń nie poszedł tą najsensowniejszą z dróg. Popełniono błąd zaniedbania, i w roku 1869 prowadzono polszczyznę do urzędów i szkół w Galicji. Bezsensownie wysokie koszty tej decyzji doprowadziły do ruiny i upadku całe Austro-Węgry. A w konsekwencji niemczyzna zanikła w Galicji wyparta przez język polski.

Austriacy, przepraszamy, ale sami sobie jesteście winni…

Marzec 2021

[1] https://dziennikzachodni.pl/slaski-jezyk-regionalny-sejm-mowi-nie-juz-po-raz-piaty-w-historii/ar/c1-14210365

[2] https://katowice.wyborcza.pl/katowice/7,35063,26859946,rzad-straszy-uznanie-slaskiego-za-jezyk-sprawi-ze-jezyk-polski.html

[3] https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/finansowanie-nauki-jezyka-kaszubskiego-w-szkolach-wyjasnienie-men

[4] https://www.prawo.pl/oswiata/blisko-18-tysiecy-uczniow-uczy-sie-kaszubskiego,130036.html

[5] http://www.gazetakaszubska.pl/50354/jezykowi-kaszubskiemu-grozi-wyginiecie-posluguje-sie-nim-50-tys-osob

[6] https://www.vdg.pl/pl/oswiata/finansowanie-jezyka-mniejszosci

[7] https://kurierwilenski.lt/2019/10/19/problemy-wilenskiej-filii-uniwersytetu-w-bialymstoku/

[8] http://mniejszosci.narodowe.mswia.gov.pl/mne/dotacje/2017/dotacje/10239,Zestawienie-przyznanych-srodkow-na-realizacje-w-2017-r-zadan-majacych-na-celu-oc.html

[9] http://www.dlugwdziecznosci.pl/