Piotr Zdanowicz: Murcki – magijŏ Biołorzyckij Gōry

Je na świecie srogo roztomajtych landōw, do kerych radzi rajzujymy na byzuch. Jedne sōm piykne, inksze zgolymo piykne, a dalsze majōm tã launã niyôbyczajle ôsobliwõ, skirz keryj baji to, co je blank ajnfach – baj ajnfach prawie niy je. Tōż ôbiyrōmy richtōng kajś za siedym mōrz i wiyrchōw, coby te nasze żywobycie zasute sztaubym teschnot roztomajtych i lankorōw tukejszych, pohalać choć deczko tã inkszośćiōm barzij wystrōm i barzij krasiatōm…

Atoli rŏz za kej może sie podarzić, trefić kōncek dziwackij sztele baj niy na kraju świata, ale w ôstrzodku tego, co zdŏ sie do kna ajnfachowe… I skuli jakigoś niyôbyczajnego tajymstwa wszyjsko bydzie tam echt niywłŏsne, a ôćby prawie stela – jak gyfil we spamiyńci skuli ôbrŏzka, co za bajtla u Starki nad łōżkym wisioł. Tak trufōm iże snŏci podarziło mi sie znojś takõ counã, co zdŏ sie ôćby wytniyntŏ z inkszyj powiarki… Jak kruszka piyrwyjszego świata, co tukej ôstoł, bo ftoś tam na wiyrchu bez cufal zastawiōł zygor gyszichty.

I niy poradzã spokopić czamu zasi jadã porãdziesiōnt kilōmetrōw autokym ino skuli tego, coby po setny rŏz podziwać sie na te bukowe strōmy, kere przecã sōm blank podane do inkszych bukōw na cołkim świecie…

I dycki niy mogã sie doczkać, kej mie zasik ôbtoczy ta jejich strzybrnŏ grōmowitość, i kej usłyszã szkamranie źrzōdeł, co dōnojkōma kludzōm po ôbieżytościach Erdmancyje – jedne hań ku Ôdrze, a inksze prōmp do Wisły.

I kej yntlich cołki wypołniã sie cichościōm i snŏżnym luftym jegliny i tym klangym natury, w kerym je wrŏz tela lankoru co uciechy…

I niy mōm za fest bojōnczki, iże na zicher sie zajś trefiã ze tã ôszkliwõ Czornõ Babōm, co akuratnie 1160 rokōw wachuje przi ôbstareźnym ôdzimku na borŏka Klimynta, kery durch wandruje po cołkich tukejszych krysach, coby krzcić Slōnzŏkōw…

A możno bydzie cufal posłyszeć skrzipiōnce fōry ôd strzedniowiecznych gyszefciŏrzy, kerzi dŏwnieć rajzowali tukejszōm Solnōm Cestōm, co kludziyła bez przestrzyństwo ôd terŏźnych Murcek, ôwdy kej była sam jyny grōmowitŏ puszcza…

Abo możno posłyszã gruch festelny ôd dŏwnego Osieko Bergu, kaj na Rudnych Kotliskach kopali erc, a na Niedźwiydzim Kōncie pniŏrze siōngŏrze a kurzŏki wypŏlali drzewny wōngel, coby go potym wekturanty swoziyli Czornōm Drōgōm po ôbieżytości Białorzyckigo Wiyrchu, hań ku Jaroszowicōm, kaj ôwdy we kuźnicy gospodarził zŏcny Italijŏk Kacper Pinocci.

Idzie tyż na leśnych beszōngach trefić ôbstareźnych grubiŏrzōw, bo przecã to gynau tukej (jak tyż na przestrzyństwie ôd terŏźnyj Rudy) zaczli nojwczaśnij na Gōrnym Ślōnsku fedrować wōngel, a jego flece ôćby czorne bergi wystŏwały nad grōnt i prawie skuli tego tela je „czornych” mianōw swiōnzanych z tukejszōm gyszichtōm.

A trefi sie tyż, iże grōnt zaczynŏ fest dyrgać, i tedy spōminōm sie, iże grōmada żubrōw, kere uretowały te zwiyrzynta przed imyntnõ zagładōm, gzuły kandyś po tukejszych leśnych kympach i wynwozach Gōrnych Lasōw Pszczyńskich… I bez tã przileżytość możno podarzi sie utrefić baji jakigo krōla abo cysŏrza, co przijechoł na gōny do leśnego Tiergarten Oberforst, kerym pszczyńske hercogi asiyli sie w cołkij Ojropie.

Inkszym razym zdŏwŏ mi sie, iże widzã skupinã ôbstareźnych wojŏkōw, co sprane bez grŏfa Prōmnitza kole Pietrowiec uż bezma 400 lŏt gymzōm po murckowskich lasach, a durś niy poradzōm znojś cesty do Szwecyje. Kej indzij zajś w ôbdali widzã galantne frelki, i paniczki w dugich klajdach i kawalerōw i chopōw majoryntnych we ancugach i szykownych hutach – co murckowskōm prōmynadōm szapacyrujōm ku Marinkfeli, ku Czŏrnyj Studnie abo ku turmowi ôd telegrafu, coby ze cympla Erdmancyje wejzdrzeć na Gōrny Ślōnsk, na Altrajch, na Beskidy, a drugdy bali na Tatry.

Ôkrôm tego, przidze tyż aż do lasa butel ze fyrsztowskij haryndy, kaj były kapele, szisbudy, kryglownia i zala, w keryj grali tyjater… A na wieczōr zaôbycz usłyszã zajś gwizadnie ôd damfmaszyny kludzōncyj cug, kerym na kōniec ausflugu we Emanuelssegen katowske mieszczōny pojadōm nazŏd do jejich dōmōw.

Toć, wszyjsko to żyje uż ino we forsztelōnku, bo dŏwnŏ cołki tyn świat straciōł sie drab ôćby śniyg tykniynty bez majowe słōnko i ôstoł ino gyfil dŏwnyj launy – ledwa szkamry co furgajōm kajś nad Biołorzyckõ Gōrōm i ôzprawiajōm strōmōm teschne powiarki ô tym, co sie sam trefiyło za starego piyrwyj…

A dyć niy tak dŏwno – we wrażōnyj w postrzodku lasa Siōngarni, na łōnkach pokŏzały sie grōmady cigōw, a na połedniowych ôbieżytościach Erdmancyje – winne krze i zegroda, kaj jeji posiedziciele wyrŏbiali syry i wino… I zasik było sam bezma ôćby we leśnyj krajinie dziwōw…

Winica ôstała, nale Siōngarnia sztyjc ôćby barzij prōznŏ… Nō i w cołkich tukejszych lasach szteruje tyn niywłŏsny kandyś do tyj sztele klang piyłōw i lastautōw, co swożōm wytniynty holc… Atoli durch nowe powziyńcia tykajōnce flyjgi nad tym ôsobliwym kōnckym ślōnskij ziymie, kludzōne bez ludzi ze Murcek a inkszych tajlōw tukejszyj krajiny – dŏwajōm nadziejã, iże podarzi sie chrōnić tã gōrnoślōnskõ leśnõ berkã przed gupotōm technokratōw i roztomajtych dalszych pazyrnych perzōn, kere niy poradzōm wejzdrzeć na świat i wszelke faktory żywobyciŏ inakszyj, jak ino bez pryzmat liczbōw, co muszōm przistŏwać i prefitōw, kere idzie zarobić.

 

MOJE LEŚNE SYCHAR

(we Murckach na Biołorzyckim Wiyrchu)

Prziszołch tu wybadać

Eli żech je sam zasi

Posuchać eli słyszã

I eli widzã dojzdrzeć

I eli czujã poczuć

I przidać słowo ku słowie…

Prziszołch dać zocã tymu

Co hań s kroj świata prziszło

I je do kna dziwacke

Choć stela je na isto

Gyszichtã tã niy snadnõ

Powiarki merske, teschne

Kōncek po kōncku słożyć

I hyr ôd miana Ślōnzŏk

Spokopić zajś imyntnie….

I szwōng istości losu

Co zōłwizōł nŏs trefi

Na chwilã zaszperować

Sam poradzã nojlepij.

I yntlich tu – jak nikaj

W murckowskij bukowinie

Kaj je s kamyniŏ studnia

I launa jak kamynie

Pōnbōczkowi sznicować

Na cymbrach ôbstareźnych

Kwestyje niyporynczne

Mōm zŏwdy zatrojynie…

Sam prziszołch bo ôzajist

Kaj wystrość szadych bukōw

Kaj sztrybrny je horyzōnt

Kaj podzim snŏżnie wōniŏ

Chojŏkōw mankulijōm…

Antlich poradzã drugdy

Dyć baj niy fest klarownie

Ludzkigo żywobyciŏ

Cechōnek synsu dojzdrzeć

 

Gedicht autōrstwa Piotra Zdanowicza –Moje leśne Sychar, pochodzi ze prawie rychtowanego zbioru: Silesia – mysterium tremendum et fascinosum

Wszyjske teroźne fotografije autorstwa od Piotra Zdanowicza, krōm zdjynciŏ nr 2, kerego twôrcōm je Krzysztof Kubicki. Dŏwne ôbrŏzki i inksze materyje były sebrane ze roztomajtych zrzōdeł porã lot nazŏd na przileżytość szrajbōnku ksiōnżki: W Krainie Murckowskich Lasów – Katowice w cieniu pradawnej puszczy, ôd Bartłomieja Zatorskiego i Piotra Zdanowicza.

Keby fto chcioł szafnyć witrualnõ rajzã po cołkich Lasach Murckowskich, to możno barzij snadno mu pōdzie pospōł z tym artykułym : https://wachtyrz.eu/piotr-zdanowicz-zielona-perla-industrialnej-krainy/