Papuasy a Fojerman (6) King of Silesia
Dejcie pozōr: Tekst prosty bōł pisany zarozki na laptopie, a tekst we kursywie bōł piyrwej pisany we hefcie, jak niy mioł żech przi sia laptopa, a dziepiyro potym sam wrażōny.
King of Silesia
2025.07.10 godz. 10:15 (WEW), godz. 02:15 (WAR)
Jak my tak szli co roz to dalij, a Jōzef stowoł sie co roz to słabszy, tōż musieli my mu stawiać tyn fotel, coby se chwila dychnōł. Dyć prziszło ku tymu, że Jōzef dłōżyj siedzioł, niż szoł, tōż nasi papuascy gospodorze uznali, co trza go zaniyś. Niy trwało wiela, jak prziszło 7 Papuasōw z jakimiś żerdziami, styrczyli ich pod fotel, powiōnzali jakimiś trowami, zamiast sznōrek, a chyciyli Jōzefa na fotelu, zaciepli se na ramia i ruszyli tak, co my niy poradziyli za nimi zdōnżyć. Dostali kożdy po 5 Kina, do kupy 35 Kina. My mianowali Jōzefa – King of Silesia. Zaniōśli go aże pod sama wieś. Dyć tam musioł Jōzef slyź, bo bōł tam jakiś mostek nad barzołami. Była to żerdź przeciepano, co trza było pō niyj iś, a trzimać sie gelyndra ze bambusa. Jak Farorz chyciōł sie tego gelyndra, to by do kupy z nim wpod do tych barzołōw, tōż tyn Tōmas musioł iś bez te rzōmpie a trzimać gelynder z drugij strōny. Jak my już doszli do tej wsie, to nas zakludziyli do chałupy ôd farorza. Je to chałupa, kaj śpi ks. Michał, tyn znad rzyki Sepik, jak tam roz za czas przipłynie. Farorz mo tam jedna izba ze łōżkym, a drugo izba ze siyniōm je ôd biskupa Jōzefa ze Wewak. Chałupa ôd biskupa a farorza je luksusowo. Mo brauza do kōmpanio: srogo beczka na deszczōwka ze kokotkym, a kōnsek plały powieszōnyj na kijach bambusowych. Je tyż dlo biskupa a jego gości haziel ekstra na dworze. We chałupie biskupa społ nasz Farorz (we izbie ôd farorza), a Jōzef ze Helōm (we izbie ôd biskupa). My: Szymōn, Martynka a jo, mieli my spać we chałupie ôd kościelnego Tōmasa. Dyć na razie niy szli my jeszcze spać, bo czakoł nas wystymp artystyczny ze tańcowaniym miejscowych tańcōw. Powiym Wōm, piykne to było. Wymalowane wojowniki ze piōrami na głowach.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Po skōńczyniu tańcowanio poszli my zaś do jejich sam dōmu duchōw w tyj wsi. Zagrali nōm trocha na tych garamutach, a bezmała kożdy z tych bymbniorzy mo swōj styl, tak że idzie poznać kery to gro, a co „godo“. Garamuciorze ôgłoszajōm wszyjski nowiny: kery umrzōł itp, ale tyż wołajōm na wojna, jak trza. Wtedy kożdy, chłop, abo baba, chyto za maczeta a idzie sie bić. Mōm nadzieja, co teraz już niy zdarzo sie to za czynsto, chocioż ks. Michał pokazowoł nōm zgorane chałupy. Po tym tańcowaniu a garamutach mieli my trocha bōmbōnōw dlo dziecek, dyć dziecka sie kajś potraciyły i Martynka niy poradziyła ich znojś. Musioł żech ji pōmōc. Stykło pokozać bōmbōn jakimuś synkowi, a zaroz przilecioł, za nim drugi, trzeci, a potym cołko wieś. Dzielyli my piyrsze po jednym, coby nōm niy zebrali wszyjskigo, dyć za chwila Szymōn wziōn, a zaczōn ciepać do gōry cołkōm gościōm pora razy. Ôroz jo żech doł pozōr, co ôni te lizoki liżōm ze papiōrkami, tōż musioł żech im pokozać, co to trza ôdwinyć. Zrobiyło mi sie tak trocha żol tych dziecek, jak żech ich widzioł jeś łapczywie te bōmbōny (trocha ôstało na jutro), Jak żech im pōmōg poôdwijać te papiōrki ze bōmbōnōw, to my poszli do chałupy ôd farorza na wieczerzo. Gospodorze prziniōśli nōm pora rybōw Makao, upieczōnych we liściu bananowca a placek saksaku. To je tako przeźroczysto gōminkyjza bez szmaku, ale idzie tym bezmała zatkać głōd. Dlo tych ludzi ryż to je yno na świynta. Szymōn prziwiōz im flaszka ôleju do smażynio, a ôstawiōł im reszta tyju a kawy, co my niy zużyli. Takij biydy żech jeszcze niy widzioł. Farorz przijyżdżo tam roz za czas, szkoła jakoś niby je, yno rechtorōw niy ma, bo do sklepu, abo do dochtora trza płynyć te 100, abo wiela tam kilometrōw. A tako rajza kosztuje bezmała 50 Kina. Ludzie miyszkajōm we chałupkach na palach. Zdarzo sie, że przi powodzi pora miesiyncy stojōm ône we wodzie, tōż niy ma co jeś, niy idzie wylyź, yno płynyć. Dyć niy ma barzo kaj płynyć. Wody niy ma, sztrōmu niy ma, pōmocy z rzōndu niy ma. Dyć i bez powodzi, jak rano stanōm, to siedzōm w ciyniu bez celu, nic niy robiōm. Niy ma tam żodnej roboty, możno yno te bilumy heklujōm. Bezmała baby ze starszymi synkami wypływajōm we porze deszczowyj na miesiōnc na jezioro kajś, chytać ryby, potym to muszōm sprzedać na torgu w mieście (ponad 100 kilometrōw na łōdce), a za to kupić trocha ryżu, abo czego inkszego na cołki rok. My, ze Martynkōm a Szymōnym, nocowali my u Tōmasa, kościelnego, w jego chałupie blisko kościoła. Chałupa z dworu wyglōndała na bogatszo ôd inkszych, była z desek, a niy ze liścio palmy.
Wlazuje sie do gōry po schodach, abo drabinie, powiōnzanyj z jakichś patykōw bambusa. Pod chałupōm sie w dziyń siedzi we ciyniu. W pojstrzodku chałupy (kole 5 na 10) a możno wiynkszyj), niy ma żodnyj ściany, a yno jedna izba ze delōwkōm. Nōm położyli przi dźwiyrzach nasze madrace, co my prziwiōźli ze sobōm, a nad nimi powiesiyli prziwiōnzane na szpagatach do balkōw moskitiery. Co było dalij we izbie, niy wiym, byli my tam już po cimoku. Jak my prziszli, to na pojstrzodku siedziało dużo dziecek, ale niy wiym, czy to byli wszyjscy stōnd, abo prziszło pōł wsie sie na nas podziwać. Jak my wleźli pod te moskitiery, a polygali, to ci ludzie sie kajś potraciyli. Mi sie zdo z drugij strōny izby polygali na jakichś matach a spali. Martynka pado, co mieli tam tyż jakiś swoji prowizoryczne moskitiery. Pod chałupōm, niy wiym czy pod kożdōm, skłodali jakoś fojera, abo coś polyli, co sie z tego kurziło a ôdganiało kopruchy. Tak my przespali do rana, abo przeleżeli, bo cołko noc pioły kokoty, kury ryczały, jakiś inksze zwierzynta piszczały. Było fajnie, yno trocha duszno bez propyrloka. Tak sie skōńczyły moji niyzapōmniane urodziny. Rano, po śniodaniu ze biksy ze chlebym, ruszyli my nazod nad rzyka, coby płynyć do Kunjingini. Jōzefa niōśli zaś we lektyce, a nasze pakōnki niōsły dziecka, bo chciały dostać po bōmbōnie. Po fest gorkim pożegnaniu, fotkach, uściskach rōnk, ze kożdym praje miejscowym człowiekym, ruszyli my rzykōm tym razym pod gōrka. Na kōńcu czakoł na nas ks. Michał, kery wziōn nas do sia na lunch a kawa, a potym zawiōz nas do Kunjingini. Nad rzykōm pożegnali my sie ze Filemōnym z motorōwkōm, a jo dostoł żech ôd niego piykno rzeźbiōno maska z drzewa ze głowōm ôd krokodyla – pukpuka.
c.d.n.
