Papuasy a Fojerman (11) Papuasko gynś a strōmowe kangury
Dejcie pozōr: Tekst prosty bōł pisany zarozki na laptopie, a tekst we kursywie bōł piyrwej pisany we hefcie, jak niy mioł żech przi sia laptopa, a dziepiyro potym sam wrażōny.
Papuasko gynś a strōmowe kangury
Nō ja, pōmału sie nōm kōńczy ta Papua. Rano ô 8 mōmy być na lotnisku, a fliger do Port Moresby mōmy ô 10. Mōm nadzieja, że kole 12 bydymy u Werbistōw we stolicy. Kofer już je praje spakowany, yno jutro rano go zawrza. Dzisiej ô 15 byli my jeszcze na jakijś srogij gōrce, sam kole Mount Hagen a podziwali my sie z wiyrchu na miasto. Chcieli my se tyż tam na wiyrchu napić piwa, ale było fest drogi – 22 Kina, tōż pocykali my yno pora fotkōw (jo poradziesiōnt), a pojechali my na dōł. Szymōn ze ks. Andrzejym zajechali po piwo do sklepu, tōż mieli my po wieczerzy ku grze we chińczyka. Szkoda yno, że wszyjscy sie uwziyni na mie a mioł żech zaszczytny, ôstatni, sztworty plac. Na dworze zaś leje. Dobrze, że padze głōwnie w nocy, a bez dziyń przeważnie świyci słōńce. Jutro jadymy zaś ku tym hycōm we stolicy, bo sam, kaj my ôtok rajzowali, na wysokości 1700 – 3000 m, było trocha chłōdniyj. W nocy tymperatura spadowała sam niykedy do 13-14 stopni. Ta Papua, to je do prowdy piykny kraj, chocioż trocha gorszych rzeczy my tyż sam widzieli: auto we rancie do gōry kōłkami wczora, zbōjnikōw ze maczetami na drōdze. Dzisiej widzieli my, jak ludzie kludzōm pobito baba. Niy wiym, co sie ji stało.
2025.07.24. godz. 15:10 (POM), godz 7:10 (WAR)
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Sōm my nazod u Werbistōw we Port Moresby. Sam spali my jedna noc, jak my przilecieli ze Singapuru. To pokazuje, co pōmału nasza przigoda ze Papuōm sie kōńczy. Sam mōmy ôstać na dwie noce, a we sobota czakoł bydzie na nas fliger do Singapuru. Przilecieli my dzisiej ze Mount Hagen. Pożegnali my sie ze gōrami. Pożegnali my siy tyż ze ks. Hermanym, Papuasym, co my u niego miyszkali ôd 19 lipca na ôsrodku u Werbistôw, a Szymōm nas woziōł jego autym po gōrach w tym czasie. Pożegnali my sie tyż ze ks. Andrzejym, co drugim autym woziōł Jōzefa ze Helōm, a bōł naszym przewodnikym w tym czasie. Dziynka ks. Andrzejowi nawiydziyli my ôd soboty do strzody roztomańte miejsca, a zrobiyli my pora setkōw km. Byli my i we „dolinach“ na 1500 m i we gōrach na 3000 m. Piyknie dziynkujymy ks. Andrzejowi, ks. Hermanowi, ale tyż wszyjskim inkszym ksiynżōm, a ludziōm, co my ich po drōdze trefiyli. W tyj Papui trefiyli my samych dobrych ludzi. Wszyjscy nōm kiwali wiwatowali, chcieli sie z nami witać, abo robić fotki. A niykarzi nas na rynkach aże nosiyli. Ôbdziylali nas bilumami, ôwocami a co yno kaj mieli. Chocioż sam praje kożdy chodzi ze maczetōm, to kożdy sie dō nas uśmiychoł a witoł. Dyć jedna baba nōm pedziała, co ône sōm fest zadziorne, a poradzōm sie bić, ale nōm dajōm pokōj, bo my sōm dlō nich choby familijo.
Fliger mioł lecieć ô 10:15, a sztartnōł ô 11:35, dyć kożdy bōł rod, że lecymy, a niy muszymy sie zaś wracać nazod. Padali, co tyn fliger lecioł w miara normalnie. Sam godzina, dwie, niyskorzij, to bezmała niy ma nic takigo. Ciynżko sie żyje we kraju, kaj niy ma drōgōw, yno trza fligrym lecieć, abo łōdkōm płynyć. Dyć te fligry sōm yno dlo tych bogatszych, bo wiynkszość ludzi może sie yno podziwać na lotnisko zza płota, a niy mo po co, ani za co, kaj lecieć. Jak my te kofry dowali do przewieziynio do fligra, to doł żech pozōr, co ci miejscowi ludzie mieli głōwnie taki płōciynne miechy zamiast kofrōw, a w tym wożōm tyn towor. Niy wiym, jako ôni to poznajōm potym, kery mo wziōnś kery miech z tyj taśmy. Je to jakoś tam podpisane, ôznaczōne, ale dlō mie te miechy były wszyjski jednaki.
Jak my tak rajzowali po tych gōrach, to widoki były piykniste, yno trocha smutne było, kej ci ludzie siedzōm po tych rantach, abo na jakimś torgu, na kōnsku ziymie z porozkłodanymi roztomańtymi towarami. A kole nich wszyndy fol śmieci. A tych ludzi wiela sam je. Zdo sie, przi drōdze je yno busz, a co chwila skōndś wylazujōm ludzie, abo jakoś bambusowo chałupka widać. We gōrach niy ma kokosōw, ani bananôw, za to ludzie wiyncyj ôbrobiajōm pola. Bele kaj na jakim kōnsku wykarczowanyj dżungle widać jakiś pole, abo keryś ze rylkōm, abo kopaczkōm coś tam kopie. Na jakim beszōngu, abo strōmym kōnsku gōry.
Teraz mōmy chwila czasu dlo sia po połedniu, tōż siedza we swojij izbie a pisza. Sztrōm sam je we stolicy, niy wiym czy „państwowy“, abo majōm jaki swōj agregat, ale je. Woda tyż była teraz i to gorko. Możno słōńce zagrzoło ta woda. Yno interneca sam niy mōm, bo miyszkōm sōm we izbie doś daleko ôd inkszych a WiFi ôd Szymōna, ani ôd Martyny mie niy siōngo. Byda musioł za chwila iś se kaj siednyć na siyń we ciyniu kole izby ôd Martyny, to możno sie tyn nec znojdzie.
Jutro mōmy jechać sam we Port Moresby do jakigoś parku krajoznawczego, poszukać rajskigo ptoka we klotce, bo takigo co sōm furgo we buszu, to niy ma tak leko trefić, możno kaj wysoko we gōrach. Bezmała w tym parku mieli tyż kedyś pukpuka, ale niy wiymy, czy już go kery niy zjod. Jutro sie dowiymy. Mōm nadzieja, co kokotōw nōm tam w tym parku niy pokożōm, bo to je chyba jedyne zwierza, co go sam niy brakuje. Tak mi sie zdo, chocioż ich niy widać lotać, ale za to słyszeć ich je kożdo noc a nad ranym. Jeszcze psy a koty. Prosiynta tyż sam majōm. Niy roz widzieli my, jak prosia uwiōnzane na koliku szpagatym za szłapa pasie sie we rancie przi drōdze.
2025.07.24. godz.22:15 (POM) , godz 14:15 (WAR)
Ôstoł nōm jedyn dziyń jutro, coby poszukać tego rajskigo ptoka a sie pōmału spakować, bo w sobota przed połedniym trza jechać na lotnisko. Dzisiej przi wieczerzy dowiedzieli my sie, co we Kunjingini, kaj my byli dwa tydnie tymu, jak my płynyli na rzyka Sepik, trwajōm walki już trzi dni. Te misjōnarze godali sam coś miyndzy sobōm we tok pisin, a Szymōn niy chcioł za wiela tłōmaczyć, coby ôjcōw niy straszyć. Bezmała po gorzole jedyn drugigo zastrzelōł z jakijś kusze, czy łuku, a sam jedyn drugimu niy może być dłōżny, toż musiała jedna wieś drugij ôddać i tyż kogoś zabić. Zaczli polić chałupy. Możno te chałupy, co my widzieli, jak my szli sie kōmpać we rzyce Amaku? Za dużo niy godali nōm, ale bezmała te trzi młode farorze, co żodyn z nich sam we Papui niy ma jeszcze ani roku, niy spytali sie żodnego, yno sami chcieli ich godzić po dwōch dniach, zamiast sie skryć a doczkać, aż sie trocha uspokojōm. Bezmała misjōnarzōm ci ludzie nic niy zrobiōm, podwiyl sie za dużo niy styrkajōm do jelich porachōnkōw. Wiyncyj niy byda sam pisoł, bo sōm za wiela niy wiym. Te farorze sōm na teraz bezmała bezpieczne. To pokazuje, co sam rychtyk żodyn niy wiy, co i kaj sie mu może stać. My tam jeszcze niydowno z nimi śpiywali, sadziyli my strōmy kokosowe, a teraz słyszymy taki rzeczy.
2025.07.25 godz.8:10 (POM), godz. 0:10 (WAR)
Mōmy piōntek rano, a my sōm już po śniodaniu. Zjod żech dwa krajiczki chleba z masłym, bo kyjzy żodnyj niy chca, a napiōł żech sie szolka kawy rozpuszczalnyj. Teraz mōmy chwila czasu, bo na 9:00 Farorz zamōwiyli mszo dlo chyntnych. Kej mōmy sam tela czasu, tōż tyż puda. Na razie żech yno roz minōł tako kożdodziynno mszo, jak mi sie ścigało, a bōł żech struty ôd pile na malaryjo. Po mszy mōmy jechać do tego Narodowego Parku ôglōndać rajski ptoki. Potym mōmy jeszcze jechać do jakigoś sklepu, tōż już sie tego boja, że zaś nakupia jakich gupot, a kofer już je fol i żodyn go niy poradzi dźwignyć. Szymōm je dzisiej cołki połōmany, jak wczora dźwigoł te nasze kofry do fligra. Tak rozważuja, co tam może być takigo ciynżkigo w tym mojim kofrze? Te pora bluzōw, majtek, a hut? Abo te bilumy, co my dostali? Dyć przeca chyba niy tyn utopek ze Sepiku, bo ôn sie zdo leki. Ale kōfer mo 25 kg. Jak my lecieli sam, to mōj kofer mioł 27 kg, ale tam były roztomańte rzeczy do farorzōw, a terazki tego niy ma. Ôstawiōł zech tyż u Szymōna we Wewak maska do snorkelingu, szampōn, jakiś żel, karty do gry, lyki a trocha inkszych czarōw. Dyć kofer niy ma wcale lekszy. Nō ja, mōm tyż zaś dwie nowe czopki ze Papui, jedna żech dostoł, a drugo (dziecko Sepiku) żech se kupiōł na torgu. Mōm pora papuaskich fanōw, mōm pukpuka ze drzewa, a jakiś inksze wisiorki ze kości ôd prosiyncia bezmała. Fana ślōnsko żech ôstawiōł na Yuo Island. Mōm nadzieja, co bydōm z niōm pływać, a prziniesie im szczynście. A możno to te kapsle po piwie, co wieza dlo Piotra Masłowskigo, tela wożōm? Nō ja, przeca ône sōm ze zielaza. Chcioł bych se jeszcze kupić koszulka ze papuaskōm fanōm. Dyć niy tako bele jako, yno tako ekstra. Widzioł żech ich już sam pora, dyć niy było takij, jak jo chca. Martynka chciała mi kupić tako jakoś kraciato, czy kwiotkowano koszula, ale na razie my niy kupiyli. Możno jeszcze dzisiej mi sie co spodobo.
Wiycie wiela Martynka sam znodła nowych kamratek a kamratōw. Niy rachuja tych frelek a karlusōw, co ich poznała a pobrała ôd nich maile, tych farorzōw, zakōnnikōw, ze cołkigo świata, ale tyż „normalnych“ ludzi. We Kunjingni była ze kamratkōm w jejij chałupie, zwiydziyła cołko wieś. Dyć poznała tyż Martynka pełno roztomańtych zwierzōntek: godajōncego papagaja Cocky, jaszczurki, karaluchy, żaba, pora prosiōnt, piejōnce kokoty, czaple na Sepiku, kraby na plaży na Kairiru, ryby a ośmiornice we morzu. A tych kotōw a psōw, to żodyn niy porachuje, co sie Martynka z nimi skamraciyła. U Szymōna we Wewak je kicia czorno, a we kożdym inkszym miejscu były jakiś koty a psy. We Mount Hagen była kocio familijo, kot ze koczkōm, co se fest przoły. Bydzie co spōminać.
c.d.n.
