Ôd soboty do soboty: 07.04.2018
31-03-2018: Japōńskie wielorybniki durś chytajōm
Po sztyrech miysiōncach do portu przipłynyła nazod japōńskŏ flota wielorybniczŏ. Piyńć szifōw nachytało za tyn czas na Ôcyanie Połedniowym wiyncyj jak 330 wielorybōw.
Japōnijŏ durś je kritikowanŏ za chytanie wielorybōw, ale kożdy rok posyło na ôcyany swoja flota wielorybniczo. Chociŏż sie szkryfła pod moratoriōm ôd Miyndzynarodowyj Kōmisyje Wielorybniczyj, co sie tykŏ zakazu chytaniŏ, używo fōrtki, podug kierej idzie zabijać wieloryby do naukowych podszukōnkōw. Miynso, kiere niyskorzij idzie dostać na japōńskim rynku, to bezma je ino abfal ś nich.
Źrōdło: AFP
03-04-2018: Ruskie sankcyje za łotewsko gŏdka na Łotwie?
Łotwa wkludzŏ edukacyjno reforma, skuli kierej do 2021 roku łotewskŏ gŏdka bydzie za jedyno przi nauczaniu we średnich szkołach. Jak pedzioł prezydynt Raimonds Vejonis, cołkie społeczyństwo bydzie bez to lepij skuplowane, a państwo siylniyjsze. Zareagowali na to ruskie parlamentarzysty i dali znać ruskimu regiyrōnkowi, coby chrōniōł łotewskich Rusōw i ôdpedzioł sankcyjami.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Na Łotwie wiyncyj jak ćwierć społeczyństwa to Rusy. Po reformie edukacyjŏ pudzie kludzić we dwōch gŏdkach: łotewskij a ruskij, abo w jednyj – ruskij – ino dō nojmodszych dziecek ze ruskich familiji, tj. ino we szkołach podstawowych.
03-04-2018: Ptŏki widzōm pole magnetyczne?
Ptŏki poradzōm czuć ziymskie magnetyczne pole i bez to wandrować tysiōnce kilometrōw direkt do dōm abo niy tracić sie przi srogich migracyjach na inksze kōntynynty. Bez lata uczyni miarkowali sie, co esktra ku tymu sōm bogate w żelazo komōrki we ptŏszych dziubach. Terŏzki ale znŏdli Cry4, światłoczuło zorta biołka, co je we siatkōwce ôd ptŏszygo ôka. Pokŏzujōm na to dwa ôsobne podszukōnki: jedyn na pinkawach zeberkowych (Taeniopygia guttata), a drugi na wrodarkach (Erithacus rubecula).
Zdŏ sie, co skuli tego biołka ptŏki poradzōm używać swojigo magnetycznego “kōmpasu” i bez dziyń, i w nocy. Durś ale niy znōmy, jako to sie te pole im wizualizuje.
Źrōdło: Science News
06-04-2018: Nowe linije Nazca
Archeologi z Peru znŏdli wiyncyj jak 50 “nowych” liniji na plaskowyżu Nazca bez to, co piyrszy rŏz użyli drōnōw do zmapowaniŏ terynu. Pokŏzało sie, co geoglifōw – srogich ôbrazōw z beszōngōw, co je idzie ôbŏczyć ino z luftu – je dużo wiyncyj jak my znali. Idzie wierzić, co dalsze podszunkōnki znojdōm jeszcze inksze linije i ôbrŏzki.
Szukanie z drōnami mogło sie zacznōńć skuli szkody, co jōm nawyrobiali aktywisty z Greenpeace we 2014 roku. Przi akcyji na świyntym plaskowyżu, w kierej rozchodziyło sie ô to, co by świat doł pozōr na zmiany w klimacie, zniszczyli ôni niykiere starożytne linije. Peru dostało piyniōndze ôd USA na sprowiynie zabytku, a przi tymu szło wkludzić do roboty szpecōw z drōnami.
Źrōdło: Gizmodo za National Geographic
