Ôd Mōniki z Ameryki: Amerykańsko drugo poprawka

Chciałach Wōm lekkōm rynkōm napisać ô czymś amerykańskim, ale przed chwilōm żech przeczytała, co zajś ftoś zastrzelōł pora dzieci we szkole postrzednij we stanie Maryland i jakoś nie poradza sie tera wygupiać. Uprzedzōm Wos, bydzie fest na poważnie.  Ino miesiōnc nazod aże 17 dzieci i rechtorōw zabiōł synek we szkole na Florydzie, a jeszcze pryndzyj 58 ludzi zastrzelōnych w czasie kōncertu na wolnym lufcie we Las Vegas. I tak by wymiyniać i wymiyniać… Tak z czystyj ciekawości wyguglowałach sie lista szkōł kaj doszło do strzylanin i aże mi sie wosy ne łebie zjeżyły, tak tego dużo i tak ô tym cicho. Wydowałoby sie, że jak zginie jedna abo dwie ôsoby, to sie to ani niy nadowo na żodne nogōwki. Straszno, ale tyż prawdziwo jest konkluzyjo, co nōm to znormalniało i już nos nie dziwi, co dzieci sōm mordowane we szkołach a kożdo zbiyranina ludzi może sie stać cylym jakigoś psychopaty z kałachym. Jak to pisza jeszcze niy wiadomo nic ô tyj strzylaninie w Marylandzie, nie wiadōmo fto strzyloł, czymu strzyloł i wiela dzieckōw uciyrpiało abo straciyło życie. Jedno jest zicher, nie ustowo dyskusyjo miyndzy zwolynnikami a przeciwnikami powszechnego dostympu do brōni polnyj. I jakbyście tukej byli, to naprowda ciynżko by Wōm było zdecydować po keryj być strōnie.

Jedyno broń jako żech kedykolwiek trzimala we rynce to było na kerymś ôbozie harcerskim, jak my sie uczyli strzylać do cylu, ale ani niy wiym, co to bōł za gwer i nigdy niy miałach ôchoty sie uzbroić, chocioż tukej jest to całkiym proste. Drugo poprawka do amerykańskij konstytucyji gwarantuje kożdymu prawo do posiadanio brōni. To ni ma tak, co sie idziesz do sklepu i ladujesz do koszyka pistola abo kałacha, płacisz i wyłazisz. No ale prawie. Kożdy amerykański stan, tak jak we wszystkim, mo swoje własne prawo regulacyje dostympu do brōni i wszystko zależy ôd tego, jako brōń sie chce kupić. Zasiyngłach tukej wiedzy kolegi ze roboty, kery wiela ô tym wiy i mi pedzioł, co jak  fest chca, to dzisiej moga sie iś do Walmarta, wypołnić jedyn papiōr, coby mie mogli trocha posprawdzać, zapłacić i na wieczōr moga mieć gana pod łōżkym. Jo sie na tym nie znōm aż tak fest, ale mōj ekspert pedzioł mi tyż, co niektōre rodzaje broni wymogajōm ekstra licyncji i ukończonych kursōw. Ale gyneralnie prawie kożdy takie pozwolynie może dojś łatwo ôtrzimać. Dużo rola gro tukej bardzo bogate i silne pro-gun lobby we Amerykańskim Kōngresie, kere robi wszysko, coby nie było dalszych utrudniyń we dostympie do brōni i kere do sie pokroć za wspomniano drugo porawka do konstytucyji. Za wszyskim stojōm ôczywiście grube piniōndze.

Trocha mie to zszokowało, jak żech sie dowiedziała, wiela moich amerykańskich znajōmych mo w dōma pistōla. I to niy tak, co sie tym chwolōm abo noszōm we taszce, ale tyż wiedzōm, co prawo gwarantuje im użycie tyj broni. Jeszcze niydowno wydowało mi sie to trocha przesadzōne, take dramatyzowanie, co lepiyj mieć bo nigdy nic nie wiadōmo, bo trzeba mieć sie jak ôbrōnić, aże roz ftoś mi w środku nocy, po cimoku, zaklupoł we ôkno. W chałpie śpiōm dzieci, ze strachu ani niy wiym kaj zech wsadziła komōrka, coby po policyjo zadzwōnić. Na szczynście to ino gupie ludzie szukali kogoś po nocy i im sie zdowało, co znojdōm zguba we mojij chałpie. Może rychtig czułabych sie bezpiecznij jakbych wiedziała, co moga aby kogoś tym ganym postraszyć. Dużo żech tu dyskutowała ze amerykańcami i musza prziznać im racjo w jednym: broń sama niy strzylo. Zawsze to czowiek pociōngo za spust i w tym problym, co ta broń nie zawsze i wszyndzie trefio we sprawdzōne i ôdpowiedzialne rynce.

Powiym Wōm po prowdzie – wszyscy sie bojōm. U mojego bajtla we szkole, we takim kamerliku przy dwiyrzach siedzi uzbrojōny policjant, na połnym etacie. Do szkoły ani niy idzie sie tak bez niczego wlyź, jest zwōnek z kamerkōm, tak co pani recepcjōnistka może tych dwiyrzi niy ôtworzić jak jij sie zwōniōncy niy spodobo. Wszyske inne wejścia sōm zawsze zawarte, a jakby je ftoś chcioł ôtworzić, to włōnczy sie alarm. Dzieci majōm pora razy w roku tryning, coby wiedzieć, jak sie zachować w razie jakby ktoś z brōniōm dostoł sie na teryn szkoły. Ani im już niy mydlymy ôczōw bebokami, bo wszyscy wiedzōm po co sie tego uczōm. Nawet pora dni tymu mōj Erich mi ôpowiadoł, co im zrobili taki “drill” po lekcjach we świetlicy, tak coby kożdo sytuacyjo była zaplanowano. We niyktōrych szkołach mōntujōm bramki wykrywajōnce metal i coroz wiyncyj uwogi poświynco sie na godki miyndzy rodzicami a dyrechtorami, co jeszcze szłoby zrobić.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Wszystko to jest fest przignymbiajōnce, co aże tak fest muszymy sie tym miarkować, co muszymy trynować dzieci co majōm zrobić, jakby ktoć chcioł do nich strzylać, co kożdo impreza może być cylym ataku i kożdy sie rozglōndo, kaj nojlepij uciykać „jakby co”. I przignymbiajōncy je tyż fakt, co nawet jakby wprowadzili zmiany w prawie dotyczōncym dostympu do broni, to może to niywiela zmiynić, bo bandzior ôbsztaluje spusōb, coby zabić abo skrziwdzić. A z drugij strony po co komu we chałpie cało artyleryjo pōł-automatōw, do ôbrōny włosnyj? Abo na polowanie? To tyż sie kupy niy trzimie.

Godałach Wōm na poczōntku, co bydzie na poważnie bo tym razym inaczyj sie nie dało.

Monika Zając

Monika Zając, frela z Ôrzeszo, kero piytnoście lot do zadku wykludziła sie do Ameryki, terozki frygo hamburgery zamiast rolady, a kej ino znojdzie wolno chwila pisze ô tym, co jij sie wydowo interesantne po drugij stronie Atlantyku.