Moc kultury #42: Eichendorff a Krasiński i Norwid (List szósty z Ligoty)

Aleksander Lubina
Moc kultury

Eichendorff a Krasiński i Norwid

W wydawnictwie Silesia Progress ukazała się książka Margarethe Korzeniowicz
o Josephie hr. von Eichendorff
z posłowiem Zbigniewa Kadłubka Cygaro Eichendorffa,
po przeczytaniu którego postanowiłem wysłać autorowi
Siedem listów z Ligoty.

Namawiam do przeczytania książki Margarethe Korzeniewicz i posławia Zbigniewa Kadłubka, bo tylko tak może się wywiązać rozmowa.

 

List szósty z Ligoty

„Nawet jeśli zgodzilibyśmy się z Adornem¹⁾, że „pozytywność Eichendorffa pozostaje spokrewniona z jego konserwatyzmem, z opiewaniem istnienia, z ideą zachowawczą”, dodalibyśmy: katolicyzmem Eichendorffa, nie możemy się zgodzić z tym, że brakuje tu afirmatywnie podniebnej sztuki kochania świata. Kochajcie świat jak Eichendorff, to wystarczy, żeby przeżyć na tej planecie. To wystarczy, żeby umieć się podzielić. To wystarczy, żeby przekroczyć ludzko-zwierzęce, bosko-ludzkie. Żeby etniczne, płciowe i polityczne nie dzieliło, lecz jednoczyło. Żeby Górny Śląsk uzupełnił się wreszcie miłością jako tym, co ma w swych zasobach najgłębiej. Bo to są nasze górnośląskie złoża: miłość i delikatność. Jeśliście tego nie zrozumieli, to znaczy, że w ogóle nie słuchaliście, co do was mówimy. Jeśliśmy tego nie wydobyli, to się jeszcze niczym nie podzieliliśmy ze światem. Próżno kopaliście tak głęboko. Cynk i węgiel nic nie warte…”

Pięknie Pan to napisał Panie Profesorze, pięknie, bo co ten przestarzały i zanegowany Adorno powiedział, to należy rozwinąć i uzupełnić  – dobrze że nie wspomniał Pan o György’m Lukácsu (de Szeged)³⁾ bo byłaby awantura. Chociaż?

Aczkolwiek jednakowoż… co tu Panu uczyniły zwierzęta, dlaczego porównuje Pan zwierzęta z ludźmi? Pan, miłośnik ptaków, które młody Eichendorff łowił i zjadał.

Zwierzęta kochają tak, że ludzkie przanie – marzenie o księciu na białym koniu, dziewiczej księżniczce, budzonej jednym, jedynym całusem, i romantyczne nieszczęście, a ludzkie miłowanie to najczęściej nieobyczajna prostacka gimnastyka omaszczona grubym słowem … chyba, że mówi Pan o uczeniu się od braci mniejszych.

Tak, ludzie mają się upodobnić do Boga i bogów? No i tu dziś się nie zgadzamy, ja tam raczej podzielam opinię Prometeusza Goethego.

Tak, pierwiastek boski, tak, ten palec, to tchnienie, które z bezkształtnej masy uczyniło człowieka, człowieka w drodze ku doskonałości, ale dla mnie tej ewangelickiej  raczej niż tej przesiąkniętej kościołem sarmackim.

Tak wspaniale napisałeś: „Bo to są nasze górnośląskie złoża: miłość i delikatność. Jeśliście tego nie zrozumieli, to znaczy, że w ogóle nie słuchaliście, co do was mówimy. Jeśliśmy tego nie wydobyli, to się jeszcze niczym nie podzieliliśmy ze światem. Próżno kopaliście tak głęboko. Cynk i węgiel nic nie warte…”

Kiejbych szprechoł, mówił, godoł, a niy przoł
stałbym się jak miedź brzęcząca
albo cymbał brzmiący.

Eichendorffa warto znać, bo katolicyzm Eichendorffa nie charakteryzował się ani udręką duszy, ani szczególnym zapałem misyjnym, nie uległ też nacjonalistycznemu germanizmowi, który degradował inne narody, ale dążył do europejskiej koegzystencji. W dziełach i Eichendorffa nie ma antysemickich nadużyć, nawet jeśli Eichendorff osoby wyznania mojżeszowego, określa określał Żydami, czasami bogatymi, a czasami i niepoważnymi.

Czego tu w tytule szukają  Krasiński i Norwid, jaśnie nawiedzeni rentier i nędzarz? Obrońcy papieża z 1848? No właśnie, jakie analogie? No jakie?

O Krasińskim uczniowie dowiedzieli się najprawdopodobniej tyle co o Eichnedorffie, bo czy wiedzą o jego makabrycznych opowieści gotyckich, czy je czytali, czy rozważali wpływ Józefa Korzeniowskiego na „wieszcza”? Czy analizują krytycznie jego obsesję cierpienia pisarza żyjącego z ojcowskiej renty – o jego  apogeum „nawrócenia” w 1848, kiedy to wraz z Norwidem bronił Piusa IX?

A skoro nie wiedzą, to nudzi ich Nie-boska komedia, jak Eichendorff…

Norwid w latach 1849 do 1852 Norwid mieszkał w Paryżu, w 1844 zamieszkał w Rzymie, do 1846  zajeżdżał do Berlina na spotkania z tamtejszą Polonią. Aresztowano go i wypędzono w z Prus w 1846. Wiosnę Ludów spędził w Rzymie, by q latach 1849-1852 osiąść w Paryżu, gdzie spotkał nie tylko Mickiewicza i Krasińskiego, ponieważ w salonie Emmy i Georga Herweghów zetknął się Turgieniewem, Hercenem, Bakuninem Marxami i Engelsem, George Sand, Victorem Hugo i Heinrichem Heine, a  może usłyszał tam  o rewolucyjnym niemieckim dowódcy – Ludwiku Mierosławskim.

Tak wyglądały potężne salony niemieckie, tak wyglądał kęs dziejów Krasińskiego i Norwida, a ich tło historyczne – dzielone z Eichendorffem przedstawiało się następująco:

January–March

• January 1 – The biggest Estonian newspaper, Postimees, is established by Johann Voldemar Jannsen.
• January 7 – The partly French-owned London General Omnibus Company begins operating.^[1]
• January 9 – The 7.9 M_w  Fort Tejon earthquake shakes Central and Southern California, with a maximum Mercalli intensity of IX (Violent).
• January 24 – The University of Calcutta is established in Calcutta, as the first multidisciplinary modern university in South Asia. The University of Bombay is also established in Bombay, British India, this year.
• February 3 – The National Deaf Mute College (later renamed Gallaudet University) is established in Washington, D.C., becoming the first school for the advanced education of the deaf.
• February 5 – The Federal Constitution of the United Mexican States is promulgated.^[2]
• March – The Austrian garrison leaves Bucharest.
• March 3
  • France and the United Kingdom formally declare war on China, in the Second Opium War.
  • The largest slave auction in United States history is held, dubbed The Weeping Time. Over a 2-day period (starting March 2), Pierce M. Butler sells 436 men, women, children, and infants, all of whom are kept in stalls meant for horses at a racetrack in Savannah, Georgia, for weeks beforehand.^[3]
• March 4 – James Buchanan is sworn in, as the 15th President of the United States.
• March 6 – Dred Scott v. Sandford: The Supreme Court of the United States rules that Blacks are not citizens and slaves can not sue for freedom, driving the country further towards the American Civil War (the ruling is not overturned until the 14th Amendment is adopted, in 1868).
• March 12 – Elizabeth Blackwell opens a hospital, the New York Infirmary for Indigent Women and Children.
• March 14 – Youssef Bey Karam^[4] is assigned, by the people of Ehden and Bsharri, to be the region’s ruler.
• March 23 – Elisha Otis‘ first elevator is installed (at 488 Broadway, New York City).

April–June

• April 4 – The Anglo-Persian War ends.
• April 18 – The Spirits’ Book (Le Livre des Esprits), one of the Five Fundamental Works of Spiritism, is published by French educator Allan Kardec.
• May 5–October 17– The Art Treasures of Great Britain exhibition is held in Manchester, one of the largest such displays of all time.^[5]
• May 10 – Indian Rebellion of 1857: The 3rd Light Cavalry of the British East India Company‘s army rebels against its British officers, thus beginning the rebellion.
• May 11 – Indian Rebellion of 1857: Indian combatants capture Delhi from the British East India Company.
• May 15 – Spanish financial group, Banco Santander founded in Cantabria, Spain.
• May 28 – Banco de Bilbao, as predecessor of BBVA was founded in Spain.
• June 6 – Sophia of Nassau marries the future King Oscar II of Sweden–Norway.
• June 12 – American mercenary William Walker is overthrown as ruler of Nicaragua, by Honduran general Florencio Xatruch.
• June 20 – The Victoria and Albert Museum in London is officially opened by Queen Victoria.
• June 26 – At a ceremony in London, Queen Victoria awards the first 66 Victoria Crosses to British troops, for actions during the Crimean War.^[1]

July–September

• July 1–November 19 – Indian Rebellion of 1857: Siege of Lucknow.
• July 15 – Indian Rebellion of 1857: The second massacre at Kanpur takes place.
• July 18
  • The Utah Expedition leaves Fort Leavenworth, effectively beginning the Utah War.
  • Prison hulks are used for the last time in the United Kingdom.^[6]
• August 20 – The Dunbar wrecks near the entrance to Sydney Harbour, Australia, with the loss of 121 lives.
• August 28 – The Matrimonial Causes Act makes divorce without parliamentary approval legal in the United Kingdom.^[7]
• September – The Panic of 1857 begins: Speculation in U.S. railroad shares, and the collapse on August 24 of the New York City branch of the Ohio Life Insurance and Trust Company, following widespread embezzlement, trigger a financial crisis which will extend to Europe.
• September 11 – The Mountain Meadows massacre occurs in Utah.
• September 12 – The SS Central America sinks off the coast of North Carolina, with the loss of 425 lives.
• September 20 – In India, British forces recapture Delhi,^[7] compelling the surrender of Bahadur Shah II, the last Mughal emperor.

October–December

• October 13 – Panic of 1857: New York banks close, and do not reopen until December 12.
• October 24 – Sheffield F.C., the world’s first association football team, is founded in Sheffield, England.
• November 1 – The Indus Valley Region (i.e., Pakistan Region) is incorporated into Southern Asia as part of British India, for the next 90 years.
• November 30 – President of Mexico Ignacio Comonfort is succeeded by Félix María Zuloaga.
• December – The Reform War in Mexico begins.
• December 16 – The 7.0 M_w Basilicata earthquake shakes the Kingdom of the Two Sicilies (Southern Italy) with a maximum Mercalli intensity of XI (Extreme), killing about 10,000 people.
• December 20 – Emperor Franz Joseph I of Austria issues a decree, Es ist Mein Wille, which leads to the demolition of the city walls of Vienna, allowing the construction of the Ringstraße.
• December 31 – Queen Victoria chooses Ottawa as the capital of Canada.

Date unknown

• The first commercial tea plantation in the British Raj is opened in the Mulnicherra Estate in Sylhet.^[8]
• The Mormons abandon Las Vegas.
• Kuala Lumpur, the future capital of Malaysia, is founded as a tin mining settlement.
• La Tène culture artifacts are discovered in Switzerland, by Hansli Kopp.
• Illinois State University, the first public university in Illinois, is established in Normal, Illinois.
• Bucharest becomes the world’s first city to have its streets illuminated by kerosene lamps.^[9]
• American politician William Daniel proposes the Local Option for Prohibition.
• American composer James Lord Pierpont composes “Jingle Bells“, originally entitled “The One Horse Open Sleigh”.
• Suzumoto Vaudeville Theater officially opens in Ueno region, Edo (modern-day Tokyo) in Japan.^[10]

 

Miłość agape w miejsce agape? Richtig echt, bo to Eichendorff,… Mnie przekonywa zdanie Rüdigera Safranskiego: „Eichendorff nie jest poetą swojszczyzna lecz tęsknoty, nie przybywania lecz odchodzenia.”   

„Eichendorff ist kein Dichter der Heimat, sondern des Heimwehs, nicht des erfüllten Augenblicks, sondern der Sehnsucht, nicht des Ankommens, sondern der Abfahrt“,

Żeby urzeczywistniać marzenie o kochających i światłych Ślązakach Górnych i Dolnych, żeby uciszyć cymbały na forach Śląskich, opluwających wszystkich, nieponoszących odpowiedzialności ani za współczesne słowo ani za grzechy własne i przodków, za cymbałów opisujący dorobek niemiecki jako swój, za cymbałów bardziej opłakujących ruiny pałaców i zamków niż ruinę szkół i kościoła, do których posyłają swoje dzieci,  dlatego właśnie podczas spisu powszechnego jako narodowość podam Ślązak, bo naród dźwiga odpowiedzialność, a bezkształtna masa nie jest nawet gliną.

 

1. Theodor W. Adorno, właściwie Theodor Ludwig Wiesengrund (ur. 11 września 1903 we Frankfurcie nad Menem, zm. 6 sierpnia 1969 w Vispie w Szwajcarii^[1]) – niemiecki filozof, socjolog, teoretyk muzyki i kompozytor. Był jednym z czołowych przedstawicieli „szkoły frankfurckiej” i współpracownikiem Institut für Sozialforschung, współtwórca teorii krytycznej. (Wiki)
2. György Lukács jako György Bernát Löwinger (ur. 13 kwietnia 1885 w Budapeszcie, zm. 4 czerwca 1971 tamże) – węgierski filozof marksistowski i historyk literatury, estetyk, działacz węgierskiego i międzynarodowego ruchu robotniczego, członek Komunistycznej Partii Węgier. (Wiki)