Moc kultury #18: Ewa – Silesia Anno Secundo
Aleksander Lubina
Moc kultury
Ewa – Silesia Anno Secundo
Mistrz Roberto Rossellini, jeden z kreatorów włoskiego neorealizmu wpłynął niewyłącznie na kinematografię wszechczasów.
Rzym, miasto otwarto z roku 1945, Paisà, także 1945 (tak Amerykanie nazywali mieszkańców Włoch podczas drugiej wojny światowej. Germania Anno Zero, film nakręcono w Berlinie w roku 1947.
Właśnie z Rossellinim kojarzy mi się Ewa. Film Adama Sikory i Ingmara Villqista, o którym 21.09.2011 Janusz Wróblewski pisał w Polityce:
„ (…) ostentacyjnie staromodny, celowo spowolniony, bez dodatkowych atrakcji jak nerwowo poruszająca się kamera, która utrudniałaby nawiązanie intymnej relacji z bohaterami (…),
Erwin traci pracę w kopalni, zasypuje go w biedaszybie. Giza idzie sprzątać u właścicielki burdelu, która kusi ją lepszymi zarobkami. Całość należy obejrzeć.
Ingmar Villqist to chorzowski dramatopisarz, reżyser, historyk sztuki, profesor warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. W filmie włoski, w dramaturgii ibsenowski, syntetycznie bergmanowski – ale tak naprawdę niepowtarzalnie i uczciwie śląski – hauptmannowski? Jednakże bez skłonności do Man muss sich halt arangieren!
Bo oprócz Ewy pospolitego/ruszenie w bielskim Teatrze Polskim dyrektora Talrczyka Miłością w Königshütte,
Sztuka rozgrywa się się pod koniec wojny i po jej zakończeniu. Protagonista, śląski lekarz, dostaje się do niewoli, a następnie na własną prośbę zostaje wcielony do Ludowego Wojska Polskiego. Po zakończeniu wojny rozpoczyna pracę w chorzowskim szpitalu ( być może w tym samym, w którym dyżurował Mengele), poznaje pochodzącą z Polski nauczycielkę w której się zakochuje i z którą się żeni.
Pracuje w izbie chorych obozu Zgoda Schlomo Morela. Porażają go warunki w obozie oraz tortury, jakim poddawani są w nim uwięzieni Ślązacy Niemcy i Polacy oraz przedstawiciele innych narodów. Postanawia pomóc młodej więźniarce. Niestety, jego żona pojmuje świat inaczej.
Roman Pawłowski uważa, że:
„Villqist pisząc o podstawowych emocjach – miłości, nienawiści i lęku przed śmiercią – może uwolnić polską dramaturgię od języka groteski i absurdu, który dominował w XX-wiecznym teatrze i wprowadzić w inny sposób myślenia o człowieku.”
Chłopiec z łabędziem (2015). Dwie siostry: Hagen (starsza) i Arn (młodsza) mieszkają w jednym mieszkaniu. Hagen jest bardzo zaborcza, narzuca swoją wolę młodszej Arni, czasem traktuje ją wręcz jak dziecko. Na podstawie kilku zdań wypowiedzianych przez Arni, Hagen buduje całą opowieść, którą traktuje poważnie i jest przekonana o jej prawdziwości. Nawiązuje się dość złożona relacja między siostrami. Po pewnym czasie przychodzi do nich w odwiedziny pani Laura. Autor ulokował sztukę w kamienicy przy placu Jana Matejki chorzowie, gdzie stoi rzeźba Kalidego. W sztuce siostry wspominają pobliski kościół świętego Antoniego i hutę Batory.
Noc Helvera opowiada o relacji między opiekunką i jej podopiecznym, opóźnionym Helverem. Helvera fascynuje faszyzm – nie ideologia, której nie potrafi pojąć, ale jej ostentacyjny, efektowny charakter. Nie trudno przewidzieć, że stanie się ofiarą hitleryzmu.
Zaliczany do fascynujących twórców z Górnego Śląska w 2005 w Operze Ślaskiej wystawił operę innego wybitnego artysty górnośląskiego Piotra Schmitkego: /Histeryczne Muzeum Pani Eurozy (, Opera Śląska w Bytomiu),
W olbrzymim skrócie: Vilqist pełnił wiele funkcji, zapamiętamy go także jako członka Rady Redakcyjnej kwartalnika „Fabryka Silesia”. Wykładal historię sztuki w Krakowie, Warszawie i Katowicach. Był Wicedyrektorem Zachęty. Dyrektor katowickiego BWA, teatru w Gdyni,
Twórczość (wiki)
Dramaty
- Vernisaż, 1988
- Kostka smalcu z bakaliami, 1995
- Noc Helvera, Oskar i Ruth, Lemury, 1999
- Beztlenowce, Fantom, Bez tytułu, Cynkweiss, 2000
- Entartete Kunst, Preparaty, 2001
- Helmucik, Sprawa miasta Ellmit, 2002
- Archipelag wysp pingwinich, 2003
- Kompozycja w słońcu, 2007
- Czarodziejka z Harlemu, Kompozycja w błękicie, 2008
- Oddychaj ze mną, Stile Nacht, 2009
- Taka fajna dziewczyna jak ty, Święta noc, 2010
- Złote wesele, 2011
- Echnaton i Eris, 2012
- Miłość w Königshütte, premiera 2012
- Niebiański raj, Jednoaktówka świąteczna III, 2013
- Chłopiec z łabędziem, prapremiera 8 maja 2015
Film fabularny
- Helmucik, scenariusz na podstawie dramatu własnego Helmucik, reżyseria. Zdjęcia: Adam Sikora. Produkcja; Kulturbiuro Stadt Essen, 2005
- Ewa, scenariusz i reżyseria Ingmar Villqist i Adam Sikora, 2010
Spektakle Teatru TV
- Noc Helvera, reż. Barbara Sass, 2000
- Kostka smalcu z bakaliami, reż. Ł. Barczyk, Beztlenowce, reż. Ł. Barczyk, 2001
- Fantom, reż. Ł. Barczyk, 51 minut (Bez tytułu) reż. Ł. Barczyk, 2003
- Noc Helvera, reż. Jakub Spalek, Czeska Telewizja, 2005
Słuchowiska w Teatrze Polskiego Radia
- Kompozycja w błękicie, Program 1 Polskiego Radia, reż. I. Villqist, 2010
- Taka fajna dziewczyna jak ty, Program 1 Polskiego Radia, reż. I. Villqist, 2011
- Oddychaj ze mną, Program 3 Polskiego Radia, reż. I. Villqist, 2011
- Kompozycja w słońcu, Program 1 Polskiego Radia, reż. I. Villqist; Noc Helvera, Program 1 Polskiego Radia, reż. I. Villqist; Oskar i Ruth, Program 1 Polskiego Radia, reż. Jan Buchwald; Beztlenowce, Program 3 Polskiego Radia, reż. I. Villqist; A. Gelman – Ławeczka, Program 1 Polskiego Radia, reż. I. Villqist; Świąteczne (Stille Nacht), Święta noc, Jednoaktówka świąteczna III, reż. I. Villqist, 2013
Odznaczenia i nagrody
- Brązowy Krzyż Zasługi (2000)
- Grand Prix i nagroda publiczności na 35. Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Małych Form w Szczecinie dla spektaklu Oskar i Ruth (2001)
- coroczne nominacje do Paszportu Polityki (2001-2004)
- Nagroda Honorowa Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (2002)
- Nagroda Prezydenta Chorzowa w dziedzinie kultury (2004)
- Śląski Orzeł 2005
- Najlepszy debiut na festiwalu Nowe Horyzonty za film „Ewa” (2010)
- Dwie nominacje do Złotych Kaczek za film „Ewa” (reżyseria i scenariusz, 2010)
- Tele-Splendor (7 grudnia 2015)[1][2]
Dramaty wystawiano (również w reżyserii autora) m.in.:
- na scenach w Polsce: Teatr Rozmaitości w Warszawie, Teatr Studio w Warszawie, Teatr Powszechny w Warszawie, Teatr Stara Prochownia w Warszawie, Teatr na Woli w Warszawie, Teatr Polski w Poznaniu, Teatr im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie, Teatr Nowy w Łodzi, Narodowy Stary Teatr w Krakowie, Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie, Teatr Bagatela w Krakowie, Teatr Śląski w Katowicach, Teatr bez Sceny w Katowicach, Teatr Korez w Katowicach, Teatr Wybrzeże w Gdańsku, Teatr Współczesny w Szczecinie, Teatr Kriket w Chorzowie, Teatr im. W. Horzycy w Toruniu, Teatr Rozrywki w Chorzowie, Teatr im. W. Gombrowicza w Gdyni, Teatr Nowy w Zabrzu, Teatr Polski w Bielsku – Biała,
- za granicą: Naroden Teater Ivan Vazov w Sofii, Theater GegenStand w Marburgu, Bitef Teater w Belgradzie, Statne Divadlo w Koszycach, Brit-Pol Theater w Londynie, Theatre With Accent w Londynie, Schauspielhaus w Dusseldorfie, Kamerni Teater w Sarajewie, Divadlo im. A. Bagara w Nitrze, Divadlo v Celedne w Pradze, Stadstheatre w Wiesbaden, Zecheteather w Essen, Kathakomben Theather w Essen, Teatr Narodowy w Wilnie, Teatr Narodowy w Rydze, Bratysławie, Prague Theatre Academy w Pradze, Grand Theatre w Luxeburgu, Male Divadlo w Levicach, Dramatichesky Teatr w Smoleńsku, Teatr Dramatyczny w Grodnie, Upstream Theater w St. Louis (USA), Teater Rugantino, Chorwacja, Teatr Dramatyczny w Surgut (Rosja), Teatr Dramatyczny Staryj Dom w Nowosybirsku, Teatr Dramatyczny w Jakutsku (Rosja) Teatr Miejski w Zlinie, Abarico Theatre w Rzymie, w Teatrze w Prijedor w Bośni Hercegowinie, Slovenske Vojvodinske Divadlo w Bacskom Petrovici (Serbia), w Divadlo Jozefa Gregora Tajovskeho w Zwolene (Serbia), Teatr „Angażement” w Tumenie (Rosja), Akademicki Teatr Dramatyczny im. Wiery Komissarżewskiej w Sankt Petersburgu, Teatr Dramatyczny w Nowoszachtyńsku (Rosja)oraz w Teatrze Telewizji w Polsce i w Czechach oraz w Teatrze Polskiego Radia.