Kornel Sadowski: GYNAU PROWDA (3)

Tajla piyrszŏ sam, a tajla drugŏ sam.

Tajla trzeciŏ:     

Dzisioj niy bydzie wstympu we formie cytatu, ale eli będziecie ôglōndać środkowo tajla matyriału „Ściśle Jawne”, przydo się (a przinajmniyj mi się przydało) pora ksiōnżek (wszistko bydzie we przypisach). Spomna jeszcze autora tego pierōństwa, a je to  pôn Cezary Gmyz. Jadymy.

Chwila po pōnu Semce ôsprowiajōncym ô „ślązakowcach” momy pōna Wojtulka i blan tyn som tymat. I je to ganz to samo. Zaczłech se forsztelować ôbez czego tak je? We tym matriale bydemy mieli fest dużo zaprzeczeń (co pokoża wom późnij) a powtórzyń. Redaktórzy kerzy zrychtowali tym matyriał wciepujōnc gynau te same wypowiydzi różnych perzon rychujom we widzach dwie rzeczy:

Po 1. Mogom jeszcze roz poôsprowiać, iże „ślązakowcy” to chcom autonomie i reskirunku ze Niymiec. We tyj parze pado trzi razy. A po prowdzie jo niy słyszoł coby wtoś niy do wicu godoł ô przykludzeniu Górnego Ślōnska do Niymiec. Niy umia się wyforsztelować jak by to wyglōndało.  Ino pamiętomy, we tyj narracyji łazi głównie ô Niymców.

Po 2. Dwóch komyntatorów, niyzależnie godo ô tym tymacie trocha go paternalizuje, a trocha tyż godo (pōn Wojtulek), że takie zwykłe ślōnzoki to ze „ślązakowcami” niy chcom mieć nic wspólnego.

Spokopiłech się, iże te powtórzenia (wpierw chciołech szrajbnōnć „ôdmienianie bez przipadki” – ale te wypowiedzi sōm blank takie same) sōm próbom zônaczynio gyfilu, iże to co godajom je richtig prowda. Eli fulanie co powtórzone tauzen bydzie prowda.

A późniyj momy we końcu pochwolenie komuny! Czekoł’ch na to jak bajtel na gyszynk, eli grubiorz na barbórka… We matyriale godajōm (dwa razy), iże po ’89 reskirunek się wycofoł ze wspieranio polskości na śląsku i na tym plac po polsce naleźli „ślązakowcy”. Ja, je to richtig prowda. Jo mioł geburt trocha po ’89 i pamiętom, jak ślōnkie bojówki, takie silesiocomando, targały do szule, co by nom przerywać lekcyje polskiyjgo i wyciepywali nom hefty bez ôkna, niy śmiōł’ś cosik pedzieć po polsku jak bōła pauza, a adlerki próbowali farbnōnć na zoty. Je to prōwda, niy fulom. <beztoż mem z Urbanem>

Za chwila za narratorym słowa powtarzo doktór Andrzej Krystyniak, godo jeszcze, iże łazi  ô wycofywanie się ze zespolenia ziym odzyskanych. Iże komuna, to dobrze kludziła, iże „upolszczała” ślōnzoków. A we Wolnyj Polsce, już żodyn tego niy robił. A ô jakie pōnu Krystyniakowi łazi „wycofanie”? Ano – Żodyn już niy godo ô polskości ślōnska, iże pedziano sztop na wszistkie badania powstań (je to blank cygaństwo) i tym plac wziōn ôde polski „Wtoś”. Wto się zapytocie? „Wtoś, keremu na tym landzie zależy” – mōm ino nadzieja, że pōnu doktórowi łazi ô Ślōnzoków, a niy juzaś Niymców. Ale langsam i po kolej –  Po ’89 zawarto Ślōnski Intitut Naukowy, ale to niy sztopnyło badań ô powstaniach, ino wykludziło inkszo ich struktura – ze badań instytucji, na uniwersyteckie, choby prace doktórskie. Żodyn niy przestōł badań powstań – Niystety pōn doktór fulo, eli ta staro klachula ze piyrszyj tajli(mom nadzieja, iże niyświadomie) – Durś rychtowane sōm blank nowe badania na tyn tymat, a to, że wniōski ze nich to cosik na co pōn Krystyniak (i narracyja ze komunistycznych heftów do geszichty) niy śmi się zgodzić, je co inkszego. I niy ma to wina pierońskiego „Kogoś” ino ludzi! Ślōnzoków i Poloków,  kerzi chcom sztudirować ta geszichta.

Nostympnie momy hasła kere idzie richtig usłyszeć „Polska Śląsk zmarnowała” – eli bych dostowoł piyńcioka za kożdy roz jak to słysza to byłbych blank bogaty, choby graf i drugie „Polska Śląsk okupywała” – a tukej eli bych dostoł piyńcioka na kożdy roz jak to słysza to miołbych może 2,50.

A nojlepsze! Nojpierw na tle dynkmalu powstań ślōnskiych godo nom narrator, iże „ślązakowcy” chcom pokozywać powstania „tak fundamentalne dla Polskiej tożsamości regionu” niyzgodnie ze prowdom. Łazi ô pokozywanie co powstania to niy boł zryw społyczny ino barzij krig uwarzony bez ôbie zajty haji. Rostomili! Ci kerzy zrychtowali tyn matyriał mianowali „ślązakowcem” bajszpil pōna prof. Ryszarda Kaczmarka[1], czy nawet tego keremu cołki ganz poloków tak przaje –  pōna prof. Normana Daviesa[2]. I jeszcze wiela, wiela naukowców i naukowczyń kerzi godajom  ô powstaniach inkszyj eli ô „Nojgryfniyjszyj zajcie we geszichcie polskiyj nacyje”[3]

Mogemy iść furt dalyj, bo bydzie chwila ataku we asystenta posłanki PO Haliny Biedy pōna Markusa Tylikowskiego (dyć miało być ô niymiecki partyjach w amtmie, pra?) ino po to coby przelyź do tymatu ôbozu „Zgoda”. Eli na waszyj republikowyj karcie do bingo mocie „Komuna to niy ma Polska” a „Salomon Morel boł żyd, on niy boł Polok” to se mogecie szryfnonć. Ja, Komuna to niy Polska, ale wspierała narracyje  ô „polskości slōnska”, takie koble ciepła bez cufal to wspiyrała.

Kożdy roz eli słysza, (przy okazji godania ô Niymcach, zowdy eli godomy ô nazistach) „Ja? A po jakiymu godali we Auswitz, po nazistwoskiymu, abo po niymiecku?” myśla sie po jakiymu to godali ôprawcy we Zgodzie abo we Mysłowicach. Zostowia to byz komyntōrza.

A Salomon Morel je durś choby ciyń tyj godki. Boł Żyd, ja. Ja, Polska złozyła do Izraela wniosek ô deportacjo, ja. Ale boł ôn komyndantym ino jednego ôbozu! Zgody, nojgorszego, ganz richtig bez niego. Ale Morel niy mioł w reskirunku Mysłowic, Łambinowić, Raciborza, etc. Idemy dalyj.

A dalyj ôn! The ôn! Nemesis Łukasza Kohuta, richtig znany na X stomatolog Wacław Jan Kroczek, kery godo to co’ch skomyntowoł wyżyj (to bez te powtórzenie, już mi trocha piere na dekiel) A godo pōn Kroczek tyż, iże zwalanie winy na Polska za  ôbozy to je rychtunek na szkoda miyndzynarodowyj pozycji Altrajchu i nojlepsze – ôsłabiynie relacyji ze Niymcami we co szpilajom politykery Koalicyjni obywatelskiyj a Lewicy. Niy chca godać skōnd  pōn Kroczek to wyciōng. Te Niymce we polskim amtmie, co co drugi mioł opy we Wehrmachcie, szpilajom we ôsłabiynie relacyji z Niymcami? Że se sobom? – mógby wyforsztelować widz Republiki. Niy mom pojyncio eli ôsłabiynie relacji wpływo na przykludzenie Ślōnska do Niymiec, ale mom gyfil, iże nygatywie.

Tukej sztopnemy. We nostympnyj tajli ôboczycie, iże te silesiocomando, co’ch je wymyślōł to je  ino wiyrch góry lodowyj. Ôkoże się, iże Polsko polityka ôd lot je we srogiym necu ślōnskiyj władzy! Bo Republika pokoże nom, że to slōnzoki rozdowajom karty na tym politycznym stole. I możno się bać, bo polokiy niy som za dobre we szkata. Patrzcie tam jakŏ. Widzemy się w tajli czwotryj.

 

Część 3:

Dziś bez wstępu w formie cytatu, ale za to będzie kilka książek, w które warto było zerknąć podczas oglądania części środkowej materiału „Ściśle Jawne” autorstwa pana Cezarego Gmyza.

Po wypowiedzi pana Semki o „ślązakowcach” wracamy do pana Wojtulka i do dokładnie tego samego tematu. Wcześniej jeszcze komentator powtarza to, co o tym terminie powiedział pan Semka. Zastanawiałem się, dlaczego w tym materiale będziemy mieli – poza zaprzeczeniom (co wykażę poniżej) – tak częste powtórzenia? Twórczy wrzucając niemalże identyczne wypowiedzi dwóch komentatorów jedna po drugiej, powodują w odbiorcach dwie rzeczy: po 1. Możemy jeszcze raz pokreślić, że „ślązakowcy” chcą autonomii, albo uzależnienia od Niemiec (trzy razy pada w tej samej parze. A szczerze mówiąc, nie słyszałem, żeby ktoś na serio podnosił temat przyłączenia Górnego Śląska do Niemiec. Nie wyobrażam sobie, jakby to miało wyglądać.) Jak wiemy, Ci Niemcy są w tej narracji bardzo ważni.

Po 2. Dwóch niezależnych od siebie komentatorów, mówi o tym temacie trochę go paternalizując, jednocześnie podkreślając – jak w drugiej swojej wypowiedzi pan Wojtulek – że „zwykli Ślązacy” to nie chcą mieć ze „ślązakowcami” nic wspólnego i przez to nie ma ich za wielu. Czyli większość się nie utożsamia.

Uważam powtórzenia (chciałem napisać o „odmienianiu przez przypadki”, ale te wypowiedzi są dosłownie takie same) za próbę ugruntowania w odbiorcach rzeczy wymienionych przed chwilą, jak kłamstwo, które powtórzone wiele razy staje się prawdą.

Za chwilę mamy w końcu pochwałę Komunizmu! Otóż słyszymy (dwa razy z rzędu oczywiście), że po ’89 państwo wycofało się ze wspierania Polskości na Śląsku i to miejsce, próżnie po wycofanym państwie polskim przejęli ślązakowcy. Tak było przecież, prawda? Jako osoba urodzona po 89, centralnie pamiętam, jak śląskie bojówki, takie silesiocomando przerywały lekcje języka polskiego i zabraniali mówić po polsku na korytarzach, a wszystkie orzełki próbowali przemalowywać na żółto. Tak było, nie zmyślam. <stąd mem z Urbanem w stroju biskupa>.

Powtarza słowo w słowo za narratorem za chwile dr Andrzej Krystyniak, ale dodaje, że chodzi o wycofywanie się z zespolenia ziem odzyskanych. I że komuniści podjęli wyzwanie „upolszczenia ziem odzyskanych” – co było bardzo dobre, natomiast po ’89 nikt już tego nie robił. Pan Krystyniak wyjaśnia, o jakie wycofanie chodzi (i w mojej imaginacji silesiocomando nie odpłynąłem tak daleko jak się okazuje).  Otóż na miejsce polski wkroczył „Ktoś” i to jest „ktoś,  komu na tych ziemiach zależy” – mam nadzieję, że pan dr ma na myśli Ślązaków, a nie Niemców. – pan Krystyniak mówi, że po ’89 zamyka się instytuty, przestaje się badać powstania śląskie (to jest nieprawda, tak swoją drogą) i najważniejsze „przestaje się mówić o Polskości Śląska”. Dobrzy komuniści dbali więc o Polskość śląska, wolna polska już nie. Skupmy się na szczegółach.

Po roku 89 zamknięto Śląski Instytut Naukowy, co nie „wycofało” badań, ale zmieniło ich strukturę – z badań instytucjonalnych na uniwersyteckie i indywidualne prace naukowe. Badania nad powstaniami śląskimi nie ustały!– Niestety (oby nieświadomie)  pan dr wprowadził w błąd swoich widzów . Wciąż trwają badania i ukazują się prace, rozprawy doktorskie, monografie, które poruszają ten temat – a to, że wnioski z tych badań kłócą się z komunistyczną narracją, którą tak mocno przesiąknięty jest ten materiał, to nie jest wina tajemniczego „Kogoś, komu na tych ziemiach zależy”, tylko ludzi. Ślązaków i Polaków, chcących zgłębiać ten temat.

Następnie padają hasła, które często wśród Ślązaków można słyszeć „Polska Śląsk zmarnowała” – jakbym dostał piątkę, za każdym razem jak to słyszałem to byłbym całkiem bogaty. I drugie hasło „Polska Śląsk okupywała” – a tutaj jakbym dostała piątaka za każdym, razem jak to słyszałem to miałbym jakieś 2,50.

I najlepsze! Najpierw, mówi narrator, na tle pomnika powstań śląskich, iż ślązakowcy chcą przedstawiać powstania śląskie „tak fundamentalne dla Polskiej tożsamości regionu” niezgodnie z prawdą historyczną. Zaraz na ten temat będzie się wypowiadał pan Wojtulek, ale na chwilkę zróbmy przerwę. Niezgodnie z prawdą historyczną, czyli zapewne nie jako zryw ludności, ale jako wojnę domową, tym samym nazywając ślązakowcami chociażby pana prof. Ryszarda Kaczmarka[4], czy nawet tak uwielbianego przez polaków pana prof. Normana Daviesa[5]. Tak naprawdę jest bardzo wielu naukowców, którzy wypowiadają się o powstaniach inaczej niż robili to komuniści a za nimi Republika, mówiąc o „Najpiękniejszej karcie w dziejach narodu polskiego”.[6]

Wracamy do Pana Wojtulka, który jako geolog nie zgadza się z opinią wymienionych  historyków, oczywiście każdy ma prawo. Wtedy na pewno łatwiej buduje się podziały i nienawiść,  tylko dlatego, że pan Wojtulek woli utwierdzać się w przekazie rodem z lat 50… w czasie kiedy (jak się okaże później przy rozmowie o obozie Zgoda oczywiście) wcale Polski nie było.

Dalej możemy zrobić lekki skok, gdyż autor materiału pokusił na się personalny atak w Markusa Tylikowskiego, asystenta posłanki PO Haliny Biedy (bo przecież pamiętamy z zapowiedzi, że największe niemieckie partie itp.), tylko po to, żeby przejść do tematu obozu Zgoda. I jeśli na swojej Republikowej karcie do bingo macie „Komuna to nie była Polska” i oczywiście „Salomon Morel był żydem, a nie Polakiem” to możecie se już wykreślić w ciemno. Oczywiście komuna to nie Polska, z jakiegoś powodu wspierała mówienie o polskiej przynależności Śląska, tak się wylosowało.

Kiedy w odpowiedzi na niechęć mówienia o nazistach zamiast o Niemcach przy okazji obozów, słyszę „a w jakim języku mówili w Auschwitz? Po nazistowsku czy po niemiecku?”. To, w jakim języku mówili oprawcy w Zgodzie czy Mysłowicach należy zostawić bez komentarza.

A Salomon Morel wydaje się być jakimś mrokiem tej dyskusji. Był żydem, tak. Tak, Polska złożyła do Izraela wniosek o deportację, tak. Ale był komendantem jednego z obozów. Obozu Zgoda, najgorszego właśnie ze względu na obecność Morela. Ale obozów było więcej. Morel nie zarządzał obozem w Mysłowicach, w Łambinowicach, w Jaworznie, czy w Raciborzu. Zostawmy to.

A następnie to na co wielu czekało. Nemesis Łukasza Kohuta, znany na X stomatolog Wacław Jan Kroczek, który zwięźle mówi dokładnie to, co skomentowałem wyżej (system powtórzeń z jednej strony ułatwia komentowanie, a z drugiej powoduje skonfundowanie u mnie).      To, co więcej mówi pan Kroczek to, że zwalanie winy na Polskę za obozy, jest działaniem na długofalowe osłabienie międzynarodowej pozycji Polski. I! Co najśmieszniejsze Osłabienie relacji z Niemcami „na co grają politycy Koalicji obywatelskiej i Lewicy” Nie wiem, skąd pan Kroczek to wyciągnął. Przecież ci Niemcy w polskim parlamencie grają na osłabienie relacji z Niemcami? Że z sobą samym? – mógłby pomyśleć widz Republiki. Nie wiem, jak osłabienie relacji z Niemcami miałoby wpłynąć na przyłączenie Śląska do Niemiec, ale chyba negatywnie.

Tutaj zrobimy chwilę przerwy. W następnej części dowiemy się, że powołani przez moją wyobraźnie silesiocomando przemalowujący orzełki na żółto to tylko wierzchołek góry lodowej. Gdyż w polskiej polityce od lat mamy do czynienia z wielką śląską siecią wpływów! Ślązacy jak się okazuje, rozdają karty na tym politycznym stole. A należy się ich bać, gdyż polscy parlamentarzyści nie umieją dobrze grać w szkata. Do zobaczenia w części 4.

[1]            Ryszard Kaczmarek, Powstania Śląskie 1919-1920-1921. Nieznana wojna polsko-niemiecka, Kraków 2019

[2]    Norman Davies, Powstania śląskie to była zarówno wojna domowa, jak i wojna Polski z Niemcami, Dziennik Zachodni 2024-10-10

[3]    Encyklopedia Powstań Śląskich, Opole 1982, tł. K. Sadowski

[4]            Ryszard Kaczmarek, Powstania Śląskie 1919-1920-1921. Nieznana wojna polsko-niemiecka, Kraków 2019

[5]    Norman Davies, Powstania śląskie to była zarówno wojna domowa, jak i wojna Polski z Niemcami, Dziennik Zachodni 2024-10-10

[6]    Encyklopedia Powstań Śląskich, Opole 1982

c.d.n.

Kornel Sadowski – śląski aktor i pisarz, na co dzień związany z Teatrem Miejskim w Gliwicach. Absolwent Akademii sztuk teatralnych we Wrocławiu. Autor tekstów teatralnych. Laureat nagrody i kilku wyróżnień podczas konkursów na jednoaktówkę po śląsku.