Julius Carl Raschdorff (1823–1914)

Julius Carl Raschdorff (1823–1914)
Architekt europejskiego formatu z serca Śląska

Julius Carl Raschdorff był jednym z najwybitniejszych niemieckich architektów drugiej połowy XIX wieku, znanym przede wszystkim jako twórca monumentalnej berlińskiej katedry (niem. Berliner Dom). Urodził się 2 lipca 1823 roku w Pszczynie – mieście o bogatej historii i kulturze.

W czasach jego młodości Pszczyna znajdowała się pod panowaniem książęcej rodziny Anhalt-Köthen-Pless, rezydującej w miejscowym zamku. Ród ten nie tylko nadawał miastu arystokratyczny charakter, lecz także wspierał rozwój edukacji i sztuki. To właśnie w takim środowisku – pełnym szlachetnych tradycji, elitarnej edukacji i mecenatu kulturalnego – kształtowała się estetyczna wrażliwość przyszłego architekta.

Pszczyna mogła poszczycić się renomowanym systemem edukacji – działała tu m.in. szkoła łacińska założona w 1742 roku, która przez ponad sto lat kształciła młodzież z całego regionu. Raschdorff ukończył gimnazjum w Gliwicach w 1842 roku, po czym rozpoczął studia w renomowanej Berlińskiej Akademii Budownictwa (Bauakademie), które trwały do 1853 roku.

Już 1 listopada 1854 roku objął stanowisko drugiego budowniczego miejskiego w Kolonii, a w 1864 roku awansował na pierwszego budowniczego miejskiego. Znacznie przyczynił się do rozwoju miasta, m.in. odnowił centrum kulturalne – dom tańca Gürzenich (1854–1859) oraz ratusz. W 1856 roku wygłosił wykład na Wystawie Światowej w Paryżu, poświęcony nowym technikom budowlanym.

W 1859 roku poślubił Jenny Petitpierre (ok. 1830–1902). Przed ślubem miał z nią dwóch synów: Otto (1854–1915) i Franza (1858–1888).

Od 1872 roku pracował jako niezależny architekt. W latach 1876–1880 zrealizował projekt monumentalnego budynku Ständehaus w Düsseldorfie, który później stał się siedzibą landtagu Nadrenii Północnej-Westfalii. W 1878 roku przeniósł się do Berlina, gdzie został mianowany profesorem Berlińskiej Akademii Budowlanej, a następnie objął profesurę inżynierii lądowej i wodnej na Technische Hochschule Charlottenburg (dzisiejszy TU Berlin). W latach 1884–1886 był członkiem senatu tej uczelni, a w latach 1888–1889 kierownikiem Katedry Architektury. Pracował tam do 1914 roku, kiedy przeszedł na emeryturę.

2 lipca 1892 roku cesarz Wilhelm II mianował go mistrzem budowlanym katedry (Dombaumeister). Z pomocą syna Otto (23 marca 1854 – 14 października 1915) nadzorował budowę katedry berlińskiej w latach 1894–1905 według własnych projektów, wieńcząc tym samym swoją karierę dziełem życia.

W 1895 roku jego zasługi uhonorowano portretem z brązu autorstwa Adolfa Brütta, umieszczonym w berlińskiej katedrze. Rok później otrzymał złoty medal na Wielkiej Wystawie Sztuki w Berlinie. Zmarł 13 sierpnia 1914 roku i został pochowany w honorowym grobie na berlińskim cmentarzu Dorotheenstädtischer Friedhof II. Jego syn Otto Raschdorff kontynuował rodzinne dziedzictwo jako architekt i bliski współpracownik ojca.

Wybrane dzieła Juliusa Carla Raschdorffa

Dorobek Raschdorffa obejmuje ponad 200 projektów, z czego około 100 zrealizowano w ponad 40 lokalizacjach w Niemczech i za granicą. Jego prace obejmują budynki sakralne, publiczne, edukacyjne, rezydencjonalne i przemysłowe. Choć wiele z nich nie przetrwało do naszych czasów, spuścizna architekta żyje w podręcznikach i na uczelniach technicznych.

• Katedra Berlińska (Berliner Dom, 1894–1905) – monumentalna świątynia i szczytowe osiągnięcie niemieckiego neobaroku.
• Ständehaus w Düsseldorfie (1876–1880) – dawna siedziba sejmu prowincjonalnego, obecnie muzeum sztuki współczesnej.
• Kaplica grobowa Henckel von Donnersmarcków w Świerklańcu (1895–1897) – neorenesansowe mauzoleum na Górnym Śląsku.
• Kościół anglikański św. Jerzego w Berlinie (1884–1885) – świątynia zlokalizowana w ogrodzie zamku Monbijou.
• Wieża kościoła niemieckiego w Sztokholmie (Tyska kyrkan, 1879) – przykład transnarodowego zaangażowania w architekturę sakralną.
• Muzeum Wallraf-Richartz w Kolonii (1861) – współautorski projekt jednego z pierwszych muzeów miejskich w Niemczech.
• Nowy gmach Politechniki Berlińskiej w Charlottenburgu (1878–1884) – wspólny projekt z Richardem Lucae i Friedrichem Hitzigiem.
• Mauzoleum cesarza Fryderyka III w Poczdamie (1890) – miejsce pochówku cesarza i cesarzowej Wiktorii.
• Budynek poczty i telegrafu w Münsterze (1878–1880) – przykład monumentalnej architektury administracyjnej II Rzeszy.
• Gürzenich w Kolonii – renowacja gotyckiego domu tańca i ratusza (1854–1859), wzorowo przeprowadzona konserwacja zabytków.

Dziedzictwo

Choć wiele z tych imponujących dzieł nie przetrwało do współczesności – zniszczonych przez wojny lub zmiany cywilizacyjne – kunszt architektoniczny Raschdorffa nadal żyje w podręcznikach, wykładach i analizach. Jego dorobek to nie tylko świadectwo rozwoju XIX-wiecznej architektury, lecz także trwały ślad śląskiego dziedzictwa w kulturze europejskiej.

Maciej Mischok