Jednagodka, moc klangōw – jedyn Ślōnsk

Ślōnsk mŏ moc tōnōw, ale jedno serce. Twōrcy jednagodka.pl pokzujōm, iże gŏdka winna łōnczyć, a niy dzielić – niyznŏleżnie, eli płynie z familoków, eli znad Olzy. Jak łōnczōm gŏdka ślōnsko i gwara cieszyńskõ, budujōm plac, kaj słowo niy stawio granic, atoli sploto tożsamość, ymocyje i spōlnotã.

Pytanie: Kludzicie strōnã jednagodka.pl. Uwŏżŏcie, iże taki plac w necu je dzisioj potrzebny?

Jednagodka.pl: Ôd zaczōntku powtŏrzōmy jedno: ślōnsko godka to most, niy mur. Niy winna być powodym do wadzynia sie „czyje słowa sōm barzij ślōnske”, fto gŏdŏ „echt” abo „czyścij”. Bo niy ô to chodzi. Ślōnsk mŏ moc twŏrzi, melodyj i klangōw – ôd Cieszyna po Ôpole, ôd gōr po familoki. Kożde słowo, nawet jeźli wypowiedziane trochã inakszyj, niesie to samo: prziwiōnzanie do ziymie, ludzi, pamiyńci, ymocyji i tradycyje.

My, tworzōnc Jednagodka, pokazujymy, iże gwara cieszyńskŏ i gŏdka ślōnsko niy konkurują z sobōm – ône z sobōm ôzprawiajōm. Dopołniajōm sie, rezonują, splatają, jak dwie rzyki, kiere łōnczōm sie i płynōm dalij mocniyjszōm bystrzinōm. Jedna może mieć barzij miynkõ melodykã, drugŏ twardy klang, ale ôbie niesōm tã samã historyjõ i tã samã duszã.

Chcymy ôbalić mit, iże gŏdka regiōnalno dzieli ludzi na lepszych i gorszych używŏczōw gwary. Niy ma jednego mustra śląskości. Je spōlnota. Niy ma złych akcyntōw i niynŏleżnych słōw. Sōm ino roztōmajte ôdciynie tego samego gŏdkowego landszaftu. A piykno polygŏ na tym, iże mogymy sie w nim przezdrzeć wszyjscy. Ślōnzok, skōnd by niy był , zowdy ze Ślōnzokym sie dogôdo.

Kedy ftoś gŏdŏ po ślōnsku — niyznŏleżnie, eli brzmi barzij „cieszyńsko”, „katowicko” eli „ôpolsko” — to je nasz czowiek. Bo niy łōnczōm nŏs idyntyczne zdaniŏ, ino to samo poczucie „przinależności”.

I to prawie prōbujymy robić na Jednyjgodce kożdego dnia — pokazować, iże gŏdka niy mŏ granic, jeźli gŏdŏ sercym. A śląske słowo, kedy płynie szczyrze, dycki buduje dōm, nigdy barykady.

To drek naszŏ misyjŏ. Ślōnsk niy ma monolitym – i prawie bez to je piykny. Mōmy roztōmajte melodyje mŏwy, roztōmajte słowa i farby, ale płynie w nich ta sama tożsamość i duch miyjsca. Pokazujymy, iże idzie gŏdać po „cieszyńsku” i „po ślōnsku” we tym samym czasie sie rozumieć, inspirować i pospōł tworzić.

Redakcja: Eli Jednagodka może być dowodym na to, iże ô Ślōnsku i po ślōnsku idzie pisać gŏdkōm piyknyōm, poetyckōm?

Jednagodka.pl: Gynau – i starōmy sie to udowodniać kożdego dnia. Ślōnskŏ mŏwa, tak literackŏ, jak i gwarowa, mŏ niyôbyczajnõ melodykã i obrazowość. Bywuje uciesznŏ, zruszajōncŏ, twardŏ jak wōngel i delikatnŏ jak mgła nad Olzą. Kejś myślołch iże ślaśki je chudobny w słowa piykne. Pokazujymy iże idzie pisać piyknie ô nojsrogszych uczuciach. Uwŏżōmy, iże zasuguje na to, by być gŏdkōm literatury, poezyje, refleksyje i humoru. Niy ino ôpisować codzienność, ale jã malować. Czas odczarować jynzyk ślōnski. Mŏ być znany z słōw miyłowanio, piykna, uczuć – a niy być pośmiewiskiyem kabaretōw, kaj np. słowo “ciul” dźwigŏ oglądalność. I tak nŏs widzōm w inkszych tajlach kraju. Ludzie bierōm do sia to co je nojgłupsze, a politykery jeszcze tōm gupotōm hajcujom.

Pytanie: Eli Waszym zdaniym Jednagodka zasuguje na szyrszõ prōmocyjõ w mediach? Czymu?

Jednagodka.pl: Wierzimy, iże ja, pōniywŏż robiymy coś wiyncyj aniżeli ino publikujymy treści – budujymy świadōmość gŏdkowõ i kulturowõ. Dlŏ nŏs słowo mŏ moc, a regiōnalnŏ gŏdka to niy ôzdoba w folklorystycznej rōmie, atoli żywy ôrganizm, co dychŏ, zruszŏ, bawi i uwiyro tam, kaj trza. Pokazujymy, iże regionalność niy ma ciekawostką dopisaną na kraju kultury.

Im czyńścij gŏdka ślōnsko i gwara cieszyńskŏ wybrzmiywają w kōntekście literatury, piykna, refleksyje i dziynnyj wraźliwości – tym warcij ustŏwajōm być widziane za „drugorzędne” i lokalne. A my wiymy jedno: niy sōm drugorzędne. Sōm pierwszorzędne, bo płynōm z prŏwdy, doświadczyniŏ i tożsamości ludzi, kierzi niymi gŏdajōm.

Niy uprawiōmy gŏdkowego porōwnowaniŏ, niy szukōmy, fto gŏdŏ „barzij ślōnsko”. Niy potrzebujymy kōnkursōw na autyntyczność. Robiymy swoje. Konsekwentnie. Z miyłowaniŏ, niy z kalkulacyje. Niy celujemy w popularność, niy gōniymy zasiyngōw za wszelkõ cynã. Bo naszã miarōm sukcesu niy sōm liczby, atoli to, eli ftoś, fto czytŏ tekst po naszymu, zastawi sie na chwilã i pōmyśli: „to je moje, tak czuja, tak godomy, tak mi we dusza gro”.

Jednagodka niy ma bić rekordōw – mŏ bić do serc. Tak długo jak gŏdka bydzie łōnczyć ludzi, a niy jejich dzielić, podtela wiymy, iże idymy w dobrym kerōnku.

Pytanie: Jak sie patrzi z Waszyj perspektywy autorōw i twōrcōw – eli Jednagodka je za dość barwno i elastycznŏ, by prziciōngnōńć modo gyneracyjŏ?

Jednagodka.pl: Modzi potrzebujōm autyntyczności – i to ôd nos dostŏwajōm. Niy udŏwōmy gŏdki, niy zawiyrōmy go w gablocie, niy stylizujymy na muzealny eksponat , abo “Cepelia”. Pokazujymy go takim, jaki je naprŏwdã – żywy, zadziorny, zruszajōncy, czasym ucieszny, czasym powŏżny, dycki prŏwdziwy. Z humorym, co rozumiymy ino my Ślōnzoki, z nostalgijōm, co czuje sie w sercu, i z poetyckością, kerŏ potrefi udziwić nawet tych, kerzi myślōm, iże „po naszymu” niy idzie piyknie.

Łōnczymy stare z nowym, tradycyjõ z lekkością, gwara z ôbrazym, słowo z ymocyjōm. Pokazujymy, iże regiōn to niy relikt przeszłości, ale ynergijŏ na terŏz. I widzymy, iże modzi to czujōm – bo wrŏcajōm, kōmyntujōm, dyskutujōm, poprawiajōm nŏs czasym, dopowiadajōm, a przede wszyjskim: zaczynajōm gŏdać i pisać po swojimu, bez gańby i kōmpleksōw.

Bez to niy ôgraniczōmy sie do jednego kanału. Chcymy spotrzebować kożde terŏźne medium, co dociyrŏ do modyj gyneracyje, bez patosu. Atoli bez muzykã, co niesie gŏdka dalij aniżeli głos, film, co gŏdŏ ôbrazym tam, kaj słowa niy styknōm dycki, tyjater, co przizwŏlŏ gŏdce zaistnieć w ymocyje i dialogu, w trefach na żywo, kaj godka stŏwŏ sie doświadczyniym, a niy ino tekstym.

Bo gŏdka niy ma przetrwać ino we podrynczniku. Ôna mŏ żyć miyndzy ludźmi. Mŏ brzmieć w suchŏwkach, na scynie, w ôzprŏwkach po przedstawiyniŏ, w kōmyntŏrzach pod filmym, w śmiychu i refleksyje. I prawie tam – w ryalnym kōntakcie i modernym przekazie – widzymy jego prziszłość.

 

Podsumowanie

Jednagodka.pl to niy ma projekt ô gŏdce. To projekt w gŏdce — naszyj, spōlnyj, bliskij. Chcymy, by ślōnske słowo łōnczyło, zruszało, rozśmieszało i ôstawiało ślad we dusze. Bo Ślōnsk je jedyn, a jego głos mŏ moc piyknych dźwiynkōw. My niy tracymy czasu by dyskutować jak nazwać to jak gŏdōmy, Eli ta gŏdka, gwara, abo dialekt. Tym niych siã zajmnōm wyuczyni. Nōm szkoda na to czasu. Czasu już niy ma. Hned niy bydzie kōmu gŏdać i czytać po ślōnsku.  Bez to durś piszymy.

 

Marcin Melon