Hanek tuplikuje: Szanse edukacji regionalnej na lekcjach języka mniejszości narodowej lub etnicznej
Wybrałem podstawę dla Kaszubów, widoczne to jest chyba tylko w bibliografii. Inne, na przykład da Niemców czy Czechów, są podobne.
Szanse edukacji regionalnej na lekcjach języka mniejszości narodowej lub etnicznej wydają się być spore z kilku względów.
- Szkół prowadzących nauczanie języka mniejszości narodowej lub etnicznej w tzw. siatce, czyli jako przedmiot ujęty w planie pracy i w budżecie jest najprawdopodobniej więcej niż szkół z edukacją regionalna tak prowadzoną;
- Szkoły prowadzące nauczanie języka mniejszości narodowej lub etnicznej wspierane są także poprzez kształcenie w kraju (centralnie regionalnie) oraz za granicą ich nauczycieli – nic nie stoi na przeszkodzie w nawiązaniu współpracy i wymianie doświadczeń z tymi szkołami. Taka współpraca rozszerza horyzonty partnerów.
- Szkoła ma obowiązek objąć nauczaniem języka mniejszości narodowej lub etnicznej w systemie klasowym lub grupowym (całe klasy lub grupy), po uprzednim zawnioskowaniu tego przez rodziców. Wystarczy chyba 7 wniosków na szkołę.
- Z początkiem lat dziewięćdziesiątych przekonywał do tego Jacek Kuroń mniej więcej tak: Skoro macie możliwość, to korzystajcie.
Oprócz nauczania języka mniejszości narodowej lub etnicznej szkoła ma obowiązek prowadzić nauczanie języka obcego/języków obcych i oczywiście języka polskiego.
Jak opisuje tę możliwość podstawa programowa Język mniejszości narodowej lub etnicznej?
- Edukacja językowa.
Język mniejszości narodowej lub etnicznej.
- Świadomość własnego dziedzictwa narodowego lub etnicznego.
Uczeń:
1) dostrzega i rozumie wartość swego języka ojczystego, ma świadomość swojej tożsamości narodowej lub etnicznej;
2) poznaje elementy przyrody, kultury materialnej i duchowej mniejszości narodowej lub etnicznej, do której należy;
3) poznaje elementy historii mniejszości narodowej lub etnicznej, do której należy.
- Kształcenie językowe.
Uczeń:
1) uważnie słucha wypowiedzi i korzysta z przekazywanych informacji;
2) czyta ze zrozumieniem teksty literackie oraz informacyjne;
3) wyciąga wnioski z przesłanek zawartych w tekście;
4) wyszukuje w tekście potrzebne informacje i w miarę możliwości korzysta ze słowników i encyklopedii przeznaczonych dla dzieci na I etapie edukacyjnym;
5) zna formy użytkowe: życzenia, zaproszenie, zawiadomienie, list, notatka do kroniki; 6) zna i stosuje formy grzecznościowe w kontaktach międzyludzkich;
7) tworzy w formie ustnej i pisemnej kilkuzdaniową wypowiedź, krótkie opowiadanie i opis, list prywatny, życzenia, zaproszenie;
8) dobiera właściwe formy komunikowania się w różnych sytuacjach społecznych;
9) przejawia wrażliwość estetyczną w wypowiedziach inspirowanych twórczością dla dzieci, tworzy, przekształca i rozwija swoje wypowiedzi;
10) uczestniczy w rozmowach: zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje własne zdanie;
11) poszerza zasób słownictwa, czytając teksty literackie oraz inne teksty kultury;
12) zna alfabet: rozróżnia litery, głoski, znaki fonetyczne; dzieli wyrazy na sylaby; oddziela wyrazy w zdaniu, oddziela zdania w tekście i poprawnie je zapisuje (zgodnie z elementarnymi zasadami ortografii i interpunkcji);
13) pisze czytelnie i estetycznie;
14) przepisuje teksty, pisze z pamięci i ze słuchu; w miarę swoich możliwości samodzielnie realizuje pisemne zadania domowe.
- Kształcenie literackie i kulturowe.
Uczeń:
1) w tekście literackim wybiera określone fragmenty, określa czas i miejsce akcji, wskazuje głównych bohaterów;
2) czyta i recytuje, z uwzględnieniem interpunkcji, intonacji, akcentów, poprawnej wymowy;
3) wykorzystuje teksty literackie do tworzenia własnych wypowiedzi;
4) czyta wskazane teksty literackie i wypowiada się na ich temat. Edukacja językowa.
Powyższa część podstawy dla wszystkich języków mniejszości narodowej lub etnicznej. Teraz o kaszubskim:
Język regionalny ‒ język kaszubski.
- Znajomość środków językowych. Uczeń posługuje się podstawowym zasobem środków językowych dotyczących jego samego, najbliższego otoczenia i przeżywanej codzienności, umożliwiającym realizację wymagań ogólnych w zakresie następujących obszarów tematycznych:
1) ja i moi bliscy: rodzina, przyjaciele;
2) mój dom, pomieszczenia, meble, sprzęty użytku codziennego;
3) jedzenie, artykuły spożywcze, owoce i warzywa, posiłki i potrawy;
4) moja szkoła: moja klasa, przybory szkolne;
5) przyroda wokół mnie;
6) czas: kalendarz, pory roku, miesiące, dni tygodnia;
7) Kaszuby, moje środowisko lokalne, moja miejscowość na mapie Kaszub i Polski;
8) popularne i tradycyjne zawody związane z życiem na Kaszubach;
9) zakupy, sklep, rynek, targowisko;
10) mój dzień (plan dnia), mój czas wolny, wakacje;
11) moje zainteresowania, zabawy i zabawki dziecięce;
12) święta i tradycje (Gòdë i Jastrë);
13) świat baśni i wyobraźni, bohaterowie bajek i mitów kaszubskich.
- Osiągnięcia w zakresie rozumienia wypowiedzi ustnych.
Uczeń:
1) rozumie proste wypowiedzi ustne artykułowane wyraźnie, powoli;
2) reaguje ruchem, gestem i słownie na polecenia;
3) rozumie sens krótkich wypowiedzi, opowiadań, bajek i historyjek oraz prostych piosenek i wierszyków i innych tekstów, szczególnie gdy są wspierane,
2) reaguje ruchem, gestem i słownie na polecenia;
3) rozumie sens krótkich wypowiedzi, opowiadań, bajek i historyjek oraz prostych piosenek i wierszyków i innych tekstów, szczególnie gdy są wspierane, np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimiką, gestami, dodatkowymi dźwiękami;
4) rozumie sens tekstu, szczególnie gdy jest wspierany obrazem lub dźwiękiem;
5) znajduje określone informacje w usłyszanym tekście;
6) potrafi odróżniać ważne i mniej ważne informacje w usłyszanym tekście.
- Osiągnięcia w zakresie rozumienia wypowiedzi pisemnych.
Uczeń:
1) rozumie sens tekstu, szczególnie gdy jest wspierany obrazem lub dźwiękiem;
2) znajduje określone informacje w tekście pisanym;
3) poprawnie czyta bardzo krótkie teksty literackie;
4) czyta proste nieliterackie teksty;
5) podczas czytania uwzględnia dykcję, pauzy i akcent.
- Osiągnięcia w zakresie tworzenia wypowiedzi ustnych (mówienie).
Uczeń:
1) powtarza wyrazy i proste zdania w języku kaszubskim;
2) wygłasza z pamięci bardzo proste i krótkie teksty w języku kaszubskim: wiersze, rymowanki, piosenki z repertuaru dziecięcego – samodzielnie lub w grupie (np. podczas miniprzedstawienia teatralnego);
3) tworzy bardzo proste i krótkie wypowiedzi według wzoru, np. nazywa obiekty
z otoczenia i opisuje je, nazywa czynności;
4) używa poznanych wyrazów i zwrotów podczas zabawy.
- Osiągnięcia w zakresie tworzenia wypowiedzi pisemnych.
Uczeń:
1) przepisuje pojedyncze wyrazy i zwroty;
2) pisze proste i krótkie zdania według wcześniej poznanych schematów;
3) pisze, stosując w tekstach elementarne zasady ortografii kaszubskiej i interpunkcji.
- Osiągnięcia w zakresie reagowania na wypowiedzi.
Uczeń:
- reaguje werbalnie i niewerbalnie na polecenia; 2) przedstawia siebie i inne osoby – mówi np. jak się nazywa, ile ma lat, skąd pochodzi; 3) zadaje pytania i udziela odpowiedzi w ramach wyuczonych zwrotów; 4) stosuje podstawowe zwroty grzecznościowe typowe dla kultury kaszubskiej (np. wita się i żegna, dziękuje, prosi, przeprasza). 7. Osiągnięcia w zakresie przetwarzania wypowiedzi. Uczeń: 1) nazywa w języku kaszubskim przedstawione w materiałach wizualnych i audiowizualnych obiekty (np. osoby, zwierzęta, przedmioty) i czynności; 2) podaje w języku polskim znaczenie prostych słów lub zwrotów sformułowanych w języku kaszubskim; 3) podaje w języku kaszubskim znaczenie prostych słów lub zwrotów sformułowanych w języku polskim; 4) przekazuje w języku polskim ogólny sens tekstu słuchanego w języku kaszubskim. 8. Znajomość i rozumienie bardzo prostych elementów otaczającego świata przyrodniczo-geograficznego, bardzo prostych treści kultury materialnej, duchowej i tradycji kaszubskiej oraz umiejętność funkcjonowania we wspólnocie kaszubskiej (nabywane w czasie lekcji, wycieczek w środowisko lokalne i regionalne oraz warsztatów i projektów edukacyjnych).
- Uczeń posiada podstawowe informacje w zakresie następujących treści kształcenia.
- Uczeń posiada znajomość i rozumienie bardzo prostych elementów otaczającego świata przyrodniczo-geograficznego, bardzo prostych treści kultury materialnej, duchowej i tradycji kaszubskiej oraz umiejętność funkcjonowania we wspólnocie kaszubskiej (nabywane w czasie lekcji, wycieczek w środowisko lokalne i regionalne oraz warsztatów i projektów edukacyjnych).
- Uczeń posiada podstawowe informacje w zakresie następujących treści kształcenia: 1) perspektywa świata: moja miejscowość, moja gmina i mój powiat na Kaszubach, mój region (geografia i przyroda regionu); 2) przestrzeń regionu: architektura lokalna i obiekty zabytkowe typowe dla kultury lokalnej; 3) geografia literacka: moja wieś, miasto, gmina, powiat w legendach i innych tekstach literackich; 4) symbole Kaszub: godło; 5) stworzenie świata i świat ludzi w kaszubskojęzycznej biblii dla dzieci i legendach; 6) rok obrzędowy na Kaszubach: Gòdë, Jastrë, obchodzenie świąt w mojej rodzinie; 7) obrzędowość rodzinna: ślub, wesele, narodziny, urodziny; tradycja chleba; 8) wartości w kaszubskich bajkach: mądrość, przyjaźń; 9) kaszubskie gry i zabawy dziecięce; 10)skarby Kaszub w bajkach (np. bursztyn); 11) morze i ziemia w legendach i przysłowiach; 12) praca związana z morzem i z uprawą ziemi; 13)sztuka ludowa i rzemiosło użytkowe: zabawki ludowe, tradycyjne malarstwo na szkle, tkactwo na ramkach, kwiaty papierowe, rzeźba w glinie; 14) haft kaszubski (kolorystyka, wzornictwo na odzież); 15) edukacja międzykulturowa: różnice między polskimi a kaszubskimi tradycjami Bożego Narodzenia, dialog międzywyznaniowy (świątynie chrześcijańskie na Pomorzu, Boże Narodzenie w tradycjach chrześcijańskich); 16) kuchnia i tradycyjne przetwórstwo kaszubskie; 17) wycieczki edukacyjne w miejsca lokalne i do muzeów lokalnych; 18) warsztaty i projekty edukacyjne, spotkania z ciekawymi ludźmi.
Lektury:
1) Jan Brzechwa, Brzechwa dzecoma (tłum. na kaszubski: T. Fopke); 2) Tomasz Fopke, wybór wierszy i piosenek; 3) Stanisław Janke, Krôjczi pôjczi, wybrane utwory; 4) Stanisław Janke, Żużónka jak mrzónka. Kołysanka z marzeń, wybrane utwory; 5) Janusz Mamelski, Żëcé dzecy. Życie dzieci. Kaszubskie wierszyki dla dzieci, wybrane utwory; 6) Alojzy Nagel, Bajki i bajeczki. Bôjczi i bôjeczci; 7) Alojzy Nagel, wybór opowiadań; 8) Jan Piepka, Moja kotka, mój kot, wybrane utwory; 9) Jerzy Samp, Zaklęta stegna. Bajki kaszubskie, wybrane utwory; 10)Jan Trepczyk, Ukłôdk dlô dzôtk, wybrane utwory; 11) Ewa Warmowska, wybór wierszy i opowiadań; 12) Marzena Dembek, Mój słowôrz; 13) Inne legendy, bajki i podania ludowe lub autorskie (np. z: Janusz Mamelski Legendy kaszubskie. Kaszëbsczé legeńdë) ; 14) Utwory literackie podkreślające identyfikację wspólnotową (np. B. Sychta, Kaszëba béł mój tatk, A. Labuda, Chto…, J. Trepczyk, Stark, E. Warmowska, Môłi ricérz); 15) E. i P. Marczakowie, Pomorskie ABC przestrzeni. Ilustrowany słownik dla dzieci,
Zagadnienie omówię w innych aspektach przy: CLIL, oraz dydaktyce postmodernistycznej.
Pytania i uwagi proszę kierować do Wachtyrza.eu
https://europa.eu/european-union/topics/multilingualism_pl
https://www.multikultur.info/kontakt.html
http://www.uni-kassel.de/upress/online/frei/978-3-89958-676-3.volltext.frei.pdf
http://www.eurac.edu/en/research/autonomies/commul/Documents/Sprachkompetenzen2017/Programm.pdf
https://www.uibk.ac.at/anglistik/dyme/index.html.de
Aleksander Lubina – germanista, andragog – zdobył wykształcenie w Polsce, Niemczech i Szwajcarii. Jest publicystą, pisarzem, tłumaczem, autorem programów nauczania, poradników i śpiewnika – był nauczycielem akademickim, licealnym, gimnazjalnym i w szkołach podstawowych oraz doradcą i konsultantem nauczyciel.
