Grzegorz Buchalik: Wiela Winnie je w Marysiu?
Mojo bibliotyczka lityratury dlo dziecek zaczyno sie prezyntować dobrze. Feler yno, że ślōnskojynzycznych pozycji za wiela w tym ni ma, tōż trza se jakoś radzić. Tłōmaczyni bojek „live” to graczka dlo umysłu co je wiyncyj wert jak 1000 panoramicznych. Polecōm wszyjskim ôjcōm i starzikōm. Przerobiylimy już tak z cerōm moc bojek, historyjek etc. Pokōnoł mie dopiyro mōj stary kōmpel, kerego poznołech pod mianym Kubuś. Musiołech siōngnōnć po oryginał. Poznołech do porzōndku misia Winnie, wkrynciłech sie fest, zaczōłech przekłodać na ślōnski a to yno utwierdziyło mie, że jego przigōd niy idzie tłōmaczyć na żywo. Winnie-the-Pooh to miś poeta, pieśniorz, myśliciel a jo by nawet pedzioł – filozof. Chop, kerego słowa ryłoby sie na nagrobkach, keby yno bōł ni wypedzioł Einstein abo ks. Tischner. A że miś z bojki to jakoś niy wypado… Niy znōm drugij telkij ksiōnżki w lityraturze dlo dziecek (poza drugōm czynściōm przigōd Winnie), kero byłaby telkim wyzwaniym dlo tłōmacza. Trza sam grajfki a fantazje a i tak do oryginału braknie.
W grudniu doczkalimy sie historycznego mōmyntu. Nr, 1 na liście wszechczasōw lityratury dlo dziecek pokozała sie w ksiyngarniach po ślōnsku. Autora przekładu dobrze znajōm ci, kerzi śledzōm ślōnski rynek wydowniczy. Grzegorz Kulik to terozki nojpłodniejszy ślōnski tłōmacz, cyniōny a nagrodzany. Z jego słownictwym a podynściym do tłōmaczyń idzie sie wadzić, styl może być ciynżki i zniychyncać na starcie, ale trza ofyn pedzieć, że Kulik to doprowdy profesjonalista. Je do bōlu akuratny i ôd jakigoś czasu fest kōnsekwyntny w zopisie. Niy chca beztōż sam prōbować ôbalać jego powszechnie powożanego autorytetu, ale skoro moga wejrzeć do „Niedźwiodka Pucha”, i „Winnie-the-Pooh” ni moga niy zadać se pytanio wiela Winnie je w Marysiu? Niy bydzie to analiza szczegōłowo, raczyj wyrywkowo, subiektywno. Prziznōm ofyn, że niy czytołech przekładu Kulika ôd deski do deski, bo swojo prywatno ślōnsko wersjo już mōm. Raczyj szukołech nojciekawszych kōnskōw. Tōż jadymy:
- Miana:
– Maryś – i zarozki szczyre brawo dlo tłōmacza. Krōtki, fajne, miły dlo ucha klang a do tego elegancko sztimuje z oryginałym. Miś z ksiōnżki je synkiym, ale zdrobniyni jego miana „Winnie” może sugerować, że to dziołszka i tymu poświynco Milne cołki akapit, kery dlo przikładu Irena Tuwim „mama” Kubusia Puchatka musiała pominōnć…
– Ijok – jedyny dobry wybōr. Yjzel z oryginału to na dyć „Eeyore”. Wymowa mo sugerować ôdgłos zwierzyncia. To musi być Ijok. Piōnteczka.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
– Krziś – tu już idzie sie wadzić. Ja, przibadalimy do Krzysia, ale w oryginale je Christopher Robin. Dwa pełne miana, brzmi poważnie. Po moimu w nikerych kōntekstach bohatyrowie mōgliby i dō niego godać „Krzisiu”, ale generalnie lepsze by było coś bliższego oryginałowi, dlo przikładu „Kristof Richard”. Ja, Christopher Robin to mały synek, ale z pespektywy jego graczek, to nojmōndrzejszo ôsoba na świecie, autorytet, fest im bliski, fest se przajōm, ale werci sie podkreślić dwōma mianami, że to ftoś.
- „Jynzykowe graczki”
Nojlepsze maszkety dlo tłōmacza. W „Winnie-the-Pooh” je takich moc. Jo zbadōm yno dwa przikłody, bo kożdymu noleży sie przinajmij strōna analizy. Sōm to dwa fragmynty, w kerych tłōmacz musi forgot pokōmbinować. Niystety u Kulika podobnie jak u pani Tuwim niy pośmiejymy sie wszyndzij tam kaj lacho sie angelski czytelnik, a nikedy blank niy pochytōmy ô co sie rozchodzi. Powōd je prosty – nikerych rzeczy niy do sie ôddać 1:1, chocioż…
Przikłod I:
Kōntekst: Winnie/Maryś/Kubuś je w gościnie u Sowy. Sowa to pedzielibymy „number 2” na liście nojmōndrzejszych w Hundred Acre Wood/Stojutrzinowym/Stumilowym Lesie zarozki po Christopherze Robinie/Krzisiu/Krzysiu, przinajmij za tako sie mo. Rada używo dłōgich, trudnych, uczōnych słōw. Ciynżko sie ś niōm godo, tym bardzij jak je sie Misiym z fest małym rozumkiym. Ôbadejcie tyn dialog:
A) English (A. A. Milne):
„(…) First Issue a Reward. Then-”
„Just a moment,” said Pooh, holding up his paw. What do we do to this- what you were saying? You sneezed Just as you were going to tell me.”
(…)
“What I said was, ‘First Issue a Reward’.”
“You’re doing it again,” said Pooh sadly.
“A Reward!” said Owl very loudly (…)”
B) Polski (I. Tuwim):
– „(…) po pierwsze, wyznaczenie wynagrodzenia. Trzeba ogłosić…
– Chwileczkę – przerwał jej Puchatek, podnosząc łapkę do góry. – Co mamy dla tego czegoś, coś powiedziała? Bo właśnie kichnęłaś w tej chwili, kiedy chciałaś to słowo wymówić.
(…)
– Więc powiedziałam tak: – Po pierwsze, wyznaczenie wynagrodzenia. Trzeba ogłosić…
– Co? Powtórz jeszcze raz… Poprosił Puchatek nieśmiało.
– Wynagrodzenia! – huknęła Sowa (…)”.
C) Ślōnski (G. Kulik)
– „(…) Nojprzōd trzeba wypisać nadgroda. Potym…
– Chwila – pedzioł Puch ze podniysiōnōm szłapkōm. – Co mōmy zrobić ze… Co żeś godoł?
Kichnōn żeś, jakeś chcioł mi to pedzieć.
(…)
– Godoł żech: „Nojprzōd trzeba wypisać Nadgroda”.
– I zaś to robisz – prawiōł smutno Puch.
– Nadgroda! – pedzioł Sowa fest głośno (…)”.
Z gōry gratuluja tymu co zaro zrozumioł wic po polsku abo ślōnsku bez wejrzynio do oryginału. Wic mo syns yno po angelsku a kluczym je słowo „issue”. Brzmi fachowo, inteligyntnie, tōż tak jak Sowa mo rod, a za jednym szlagiym ewidyntnie słychać we tym słowie kichniynci (angelscy pisorze kichajōm „ah-choo”, tōż fōnetycznie niydaleko). Tuwim i Kulik tyż uparcie piszōm ô kichniynciu, yno biyda sie kapnōnć fto i kaj kichnōł… Ani Tuwimowe „ogłosić” ani tym bardzij Kulikowe „wypisać” sam niy grajōm jak trza.
Do sie inacyj? Ja, yno trza zrezygnować z akuratności dosłownego tłōmaczynio coby pokozać cołki wic. Mojo propozycjo je tako:
D) Ślōnski (GB):
„- (…) Nojprzōd trza dać nagroda. Tyn co znod ôgōn abo widzioł chachara co chacharsko…
– Doczkej chwila – padoł miś ze szłapkōm dźwigniyntōm do gōry. – Coś to godała? Tyn co widzioł co? Zaśmiołaś sie gynau jak miałaś pedzieć.
(…)
– Pedziałach: „Fto widzioł chachara co chacharsko śmioł…”
– Zaś to robisz – padoł markotnie niydźwiodek.
– Nagroda! – krziknyła Sowa głośno (…)”.
Przikłod II:
Kōntekst: Przedstawiyni Pigleta/Prosiōntka/Prosiaczka, jego chałpy i starzika.
A) English (A. A. Milne):
“The Piglet lived in a very grand house in the middle of a beech-tree, and the beech-tree was in the middle of the forest, and the Piglet lived in the middle of the house. Next to his house was a piece of broken board which had: “TRESPASSERS W” on it. When Christopher Robin asked the Piglet what it meant, he said it was his grandfather’s name, and had been in the family for a long time. Christopher Robin said you couldn’t be called Trespassers W, and Piglet said yes, you could, because his grandfather was, and it was short for Trespassers Will, which was short for Trespassers William. And his grandfather had two names in case he lost one-Trespassers after an uncle, and William after Trespassers”.
B) Polski (I. Tuwim):
„Prosiaczek mieszkał we wspaniałym domu w samym środku wielkiego buka, a wielki buk rósł w samym środku Lasu, a Prosiaczek mieszkał w samym środku domu. Tuż obok jego domu wisiał kawałek złamanej deski z napisem: “WSTĘP BRON”. Gdy Krzyś zapytał Prosiaczka, co to znaczy, dowiedział się, że są to imiona jego dziadka, od dawna już zresztą używane w jego rodzinie. Krzyś powiedział, że nie można się nazywać WSTĘP BRON, a Prosiaczek powiedział, że owszem, można, bo tak się właśnie nazywał jego dziadzio i był to skrót od WSTĘP BRONEK, co znowu było skrótem od WSTĘPA BRONISŁAWA. I że jego dziadzio miał dwa imiona na wypadek, gdyby jedno zgubił: WSTĘP po jednym wujaszku, a BRONISŁAW po jednym WSTĘPIE”.
C) Ślōnski (G. Kulik):
„Prosiōntko miyszkało we fest srogim dōmu we postrzodku buka, a buk bōł we postrzodku lasa, a Prosiōntko miyszkało we postrzodku dōmu. Kole jego dōmu bōł kōncek złōmanyj tabule, co na nim stoło „WCHŌD W”. Jak Krziś spytoł Prosiōntka, co to znaczy, to ône mu pedziało, iże to je miano ôd jego starzika, i że ône je we familiji ôd downa. Krziś prawiōł, iże niy idzie sie nazywać Wchōd W, ale Prosiōntko padało, że toć, że idzie, bo jego starzik mioł take miano, i to było skrōcōne ôd Wchōd Wil, a to było skrōcynie ôd Wchōd Wilym. I ôd niego starzik mioł dwa miana, jakby jedne straciōł — Wchōd po ujku, a Wilym po Wchodach.”
Wyboczcie dłōgi cytaty, ale tyn akapit Milnego to forgot majstersztyk. Autor zaś sam doł tłōmaczōm graczka. Ta je jynzykowo-kulturowo. „TRESPASSERS W” to klarowny przekoz dlo szpacyrowicza. Niy wierzycie to wpiszcie w Google „trespassers will be shot” i nasztelujcie na grafika. Angliki i Amerykōny miywajōm specyficzno wrażliwość na niyproszōnych gości/potraconych szpacyrowiczōw na swoim placu. Tym razym lepij ze zadaniym poradziyła se Pani Tuwim. „WSTĘP BRON” i wszyjsko jasne – Bronisław. U Kulika „WCHŌD W”. Co to te „W”? Jakoś mie to sam niy brzmi ani sie niy kojarzy.
Mojo ślōnsko propozycjo sprzed czasōw „Niedźwiodka Puch”: Na tabulce powinno stoć: „NIY DEPTEJ T”. Sugestio jasno. A starzik Pigleta/Prosiōntka mianowołby sie Niydeptej Tyjo/ Niydeptej Tyjodor (toć, po starym Niydepteju). Gro i buczy.
- Przekryncōne słowa
Miś (ale niy yno ôn) czynsto sie przesłyszy abo wymyśli nowe słowo. Takich w ksiōnżce je moc. Dwa przikłody z kraja:
I. Crustimoney Proseedcake
U Milnego miś słyszy „Crustimoney Proseedcake” zamiast „customary procedure”. U Tuwimowej „najgęściej polukrowane postękiwanie” zamiast „najczęściej praktykowane postępowanie”. U Kulika „starkowa procesztrucla” zamiast „standardowo procedura”. Niy pokusza sie ô ôcyny. Kwestio gustu, a raczyj smaku…
II. Heffalump
Heffalump to stworzyni, kerego idzie sie wylynkać. Idzie tyż bohatyrsko prōbować go chycić. Anglikōm zdo sie, że mo ôn coś z elefanta (ang. elephant). Irena Tuwim niy bawi sie sam w żodne gierki, yno ofyn pisze o „Słoniu”. Grzegorz Kulik przijmuje ôkreślyni oryginalne z lekkim dosztelowaniym do naszej gramatyki i mōmy „Hefalumpa”. Niy kojarzy sie to tak ewidyntnie ani niy rymuje z elefantym jak angelski ôdpowiydniki. Szkoda. Mono szło pōnś w strōna „Felefanta”, abo czegoś tej zorty? Niy zmiynio to faktu, że tukej w szpilu Kulik vs Tuwim 1:0.
- „Brzidki słowa”
Na kōniec mało ważny szczegōł, ale kery dodowo stylowej pikanterie cołkij ksiōnżce. Chodzi mi ô „brzidki słowa”. Ekstra pisza w cudzysłowie, bo toć, że żodyn w ksiōnżce szpetnie niy przeklino, ale nawet miśki muszōm nikedy delikatnie „zaklōnć”.
W oryginale jak pojawio sie jakiś nogły problym Pooh godo przeważnie „bother!”, u Ireny Tuwim „masz ci los!”, u Grzegorza Kulika „bierunie!”. Wiym, wariacji a zmiynkczyń ôszkliwego słowa „pierōn” je moc, ale prziznōm, że „bierunie” widza po roz piyrszy i nikaj indzij niy poradza go znojś. Chyba beztōż jakoś mi dlo tego misia niy pasuje. Bardzij misiowe byłoby na dyć „piernika!”. Pasowałoby pod jego smaki. Za to wylynkane Prosiōntko pryndzyj pedziałoby chyba „pierzina!”. Ale to już yno mojo interpretacjo. Milne ô pierzinach i piernikach nic przeca niy pisoł, a i tak przi czytaniu „Winnie the Pooh” robi sie nōm ciepło a słodko.
Ciepło a słodko bydzie tyż przi lekturze „Niedźwiodka Pucha”, do kerej wszyskich fest zachyncōm. Czytejcie dzieckōm po ślōnsku! Grzegorz Kulik zrobiōł zaś kōnsek dobrej roboty. Jego przekłod na pewno je lepszy, akuratniejszy a wierniejszy tekstowi Milnego niż „Kubuś Puchatek”, ale jak wōm za mało ciepło i za mało słodko, abo chcecie sie wiyncyj pośmioć, wejrzijcie do oryginału.
https://www.facebook.com/SlonskiFusbal/